Giáo án Sinh 12 NC tiết 2: Phiên mã và dịch mã

Ngày soạn : 28 /08 /2008
Tiết 2 : PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃ
A.MỤC TIÊU.
1. Kiến thức.
 Qua bài này học sinh phải :
- Nêu được khái niệm phiên mã, dịch mã, pôliribôxôm.
- Trình bày được cơ chế phiên mã( tổng hợp mARN).
- Mô ta được diễn biến của cơ chế dịch mã.
- Phân tích được vai trò của nguyên tắc bổ sung trong cơ chế phiên mã và dịch mã.
- Trình bày được sự khác nhau giữa quá trình phiên mã ở sinh vật nhân sơ và sinh vật nhân thực.
- Nêu được mối liên hệ ADN – mARN – Prôtein – Tính trạng.
2. Kỹ năng.
 Rèn luyện kĩ năng quan sát, tổng hợp và phân tích,
3. Thái độ.
 Giáo dục học sinh ý thức học tập bộ môn.
B. PHƯƠNG PHÁP.
 Phương pháp hỏi đáp tìm tòi.
C. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ.
1. Thầy : Giáo án. H2.1 -2
2. Trò : Đọc trước bài 2 và trả lời các câu hỏi :
- Chiều của mạch khuôn tổng hợp mARN ?
- Chiều tổng hợp và nguyên tắc tổng hợp mARN ?
- Vị trí tiếp xúc đầu tiên của Ribôxôm trên mARN ?
- Sự dịch chuyển của Ribôxôm ( chiều và cách dịch chuyển ) ?
- Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong dịch mã ?
D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP.
I. ỔN ĐỊNH LỚP (1’)
II. KIỂM TRA BÀI CỦ (5’).
 Nêu quá trình nhân đôi ADN ? Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong quá trình nhân đôi ADN ? 
III. NỘI DUNG BÀI MỚI.
1. Đặt vắn đề (2’).
 Trình tự của các nuclêôtit trên gen quy định trình tự các axit amin của phân tử prôtein thông hai quá trình phiên mã và dịch mã. Vậy đặc điểm của phiên mã và dịch mã như thế nào ?
2. Triển khai bài (30’)
a. Hoạt động 1(16’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG
GV. Yêu cầu học sinh đọc thông tin SGK và trả lời câu hỏi :quá trình phiên mã là gì ?
Phiên mã diễn ra ở những sinh vật nào ?
HS. Đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh quan sát H2.1 và trả lời câu hỏi : 
- Enzim nào tham gia quá trình phiên mã ? 
- Phiên mã bắt đầu ở vị trí nào trên gen ?
HS. Quan sát H2.1 thu thập thông tin và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh quan sát H2.1 và trả lời các câu hỏi sau :
- Chiều của mạch khuôn tổng hợp mARN ?
- Chiều tổng hợp và nguyên tắc tổng hợp mARN ?
- Hiện tượng xảy ra khi kết thúc phiên mã ?
HS. Quan sát H2.1 thu thập thông tin, trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và nhấn mạnh vai trò của nguyên tắc bổ sung trong phiên mã.
 Kết luận.
GV. Giới thiệu quá trình tổng hợp rARN và tARN.
GV. Yêu cầu học sinh so sánh quá trình tổng hợp mARN ở sinh vật nhân thực với sinh vật nhân sơ ?
HS. Đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
I. CƠ CHẾ PHIÊN MÃ.
1. Khái niệm.
 - Sự truyền đạt thông tin di truyền từ phân tử ADN mạch kép sang phân tử ARN mạch đơn.
 - Diễn ra ở virut ADN dạng sợi kép, vi khuẩn và sinh vật nhân thật.
2. Diễn biến của cơ chế phiên mã.
a. Ở sinh vật nhân sơ.
( Tổng hợp mARN)
* Khởi đầu 
- Enzim ARN – Polimeraza tiếp xúc với gen ở đầu 3’, tại bộ ba mở đầu.
- Hai mạch của gen tách nhau.
* Kéo dài
- Enzim ARN – Polimeraza trượt dọc gen theo chiều 5’ – 3’. 
- Các ribônuclêotit liên kết với các nuclêotit của gen theo nguyên tắc bổ sung để hình thành chuỗi pôliribônulêôtit.
* Kết thúc
 - Khi enzim ARN – Polimeraza trượt đến bộ ba kết thúc thì quá trình phiên mã chấm dứt.
- enzim và mARN tách ra khỏi gen.
* Quá trình tổng hợp tARN và rARN theo cơ chế tương tự. Chuỗi pôliribônuclêôtit hình thành xong sẽ biến đổi cấu hình tạo thành tARN hoặc rARN với cấu trúc đặc trưng.
 b. Ở sinh vật nhân thực.
 Cơ chế phiên mã tương tự như sinh vật nhân sơ. Chỉ khác : sau khi tổng hợp xong mARN, các đoạn intron bị cắt bỏ để tạo thành mARN trưởng thành.
b. Hoạt động 2(14’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG
GV. Yêu cầu học sinh đọc SGK và trả lời câu hỏi : dịch mã là gì ?
HS. Đọc SGK và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Giới thiệu lại cấu trúc của mARN và Ribôxôm.
GV. Yêu cầu học sinh đọc SGK và trả lời câu hỏi : vai trò của quá trình hoạt hoá axit amin ?
HS. Đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Yêu cầu các nhóm quan sát H2.2, đọc thông tin và thảo luận các câu hỏi :
- Vị trí tiếp xúc đầu tiên của Ribôxôm trên mARN ?
- Sự dịch chuyển của Ribôxôm ( chiều và cách dịch chuyển ) ?
- Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong dịch mã ?
HS. Quan sát H2.2, đọc SGK thu thập thông tin, thảo luận và thống nhất đáp án.
GV. Gọi đại diện 1-3 nhóm trả lời và yêu cầu các nhóm còn lại nhận xét và bổ sung.
HS. Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.
GV. Bổ sung và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi : Pôliribôxôm là gì ? Vai trò ?
HS. Đọc SGK và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi : phân tích Mối liên hệ ADN – mARN – Prôtein – tính trạng ? Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử ?
HS. Dựa trên các kiến thức đã học để trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
II. CƠ CHẾ DỊCH MÃ.
1. Khái niệm.
 Dịch mã là quá trình chuyển mã di truyền từ mARN thành trình tự các axit amin, kế tiếp sau quá trình phiên mã.
2. Diễn biến của cơ chế dịch mã.
* Hoạt hoá axit amin.
enzim
 ATP
 aa aa* 
enzim
ATP
 aa* + tARN aa-tARN 
* Dịch mã và hình thành chuỗi pôlipeptit.
- Ribôxôm tiếp xúc với mARN tại bộ ba mở đầu.
- Ribôxôm dịch chuyển trên mARN theo chiều 5’ 3’và từng nấc, mỗi nấc tương ứng với một bộ ba.
- Bộ ba đối mã của tARN liên kết bổ sung với bộ ba mã sao của mARN đảm bảo cho các axit amin được đặt đúng vị trí.
3. Pôliribôxôm.
- Trên mỗi phân tử mARN có nhiều ribôxôm hoạt động àPôliribôxôm.
- Cung cấp nhanh và kịp thời lượng protein cho cơ thể.
4. Mối liên hệ ADN – mARN – Prôtein – tính trạng.
- Thông tin di truyền trong ADN của mỗi tế bào được truyền đạt cho thế hệ sau thông qua cơ chế nhân đôi của ADN.
- Thông tin di truyền ở ADN được biểu hiện tính trạng thông qua các cơ chế phiên mã và dịch mã.
IV. CỦNG CỐ (5’).
- Trình bày cơ chế phiên mã ở sinh vật nhân sơ ?
- Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử ?
V. DẶN DÒ (2’).
 Đọc trước bài 3 và trả lời các câu hỏi sau :
- Thế nào là điều hoà hoạt động của gen ?
- Điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực khác với sinh vật nhân sơ ở điểm nào ?