Giáo án Sinh học 12 Cơ bản - Tiết 10: Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen

Ngày soạn: 25/09/08
Tiết 10
BÀI 10 : TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
I. Mục tiêu
Học xong bài này hs có khă năng:
- Giải thích được cơ sở sinh hoá của hiện tượng tương tác bổ sung
- Biết cách nhận biết gen thông qua sự biêbr đổi tỉ lệ phân li KH trong phép lai 2 tính trạng
- Giải thích được thế nào là tương tác cộng gộp và vai trò của gen cộng gộp trong việc quy định tính trạng số lượng
- Giải thích được 1 gen có thể quy định nhiều tính trạng khác nhau như thế nào, thông qua ví dụ cụ thể về gen quy định hồng cầu hình liềm ở người
II.Phương pháp: 
Quan sát, hỏi đáp, nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm
III. Thiết bị dạy học
- Tranh phóng to hinh 10.1 và hình 10.2 SGK
IV. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định
2. Kiểm tra bài cũ 5’
 - Nêu các điều kiện cần đẻ khi lai các cá thể khác nhau về 2 tính trạng ta thu được đời con có tỉ lệ phân li KH xấp xỉ 9:3:3:1
- Gỉa sử 	gen A: quy định hạt vàng, 	a: hạt xanh
 	gen B: quy định hạt trơn, 	b: hạt nhăn
Hãy viết sơ đồ của phép lai P: 	AaBb x 	AaBb
Xác định kết quả KG, KH ở F1 trong trường hợp các gen PLĐL
2. Bài mới
TG
Hoạt động của GV
Hoạt động của GV
Nội dung
20’
10’
Gv nêu vấn đề : nếu 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NST nhưng ko phải trội lặn hoàn toàn mà chúng tương tác với nhau để cùng quy định 1 tính trạng thì sẽ di truyền thế nào? nếu 1 cặp gen quy định nhiều cặp tính trạng thì di truyền như thế nào ?
* Hoạt động 1: 
GV yêu cầu hs đọc sgk
? Thế nào là gen alen và gen không alen
? 2 alen thuộc cung 1 gen( A và a) có thể tương tác với nhau theo những cách nào 
( học ở bài trước)
? Sự tương tác giữa các alen thuộc các gen khác nhau thực chất là gì
*?Hãy nêu khái niệm về tương tác gen
GV yêu cầu học sinhđọc mục I.1 SGK tìm hiểu thí nghiệm
? Tỉ lệ 9: 7 nói lên điều gì
? So sánh với hiện tượng trong quy luật của Menđen
*? Hãy giải thích sự hình thành tính trạng màu hoa
( dựa vào tỉ lệ phân li KG trong quy luật phan li của Menđen
GV: Thực tế hiện tượng tương tác gen là phổ biến, hiện tượng 1 gen quy định 1 tính trạng theo Menđen là rất hiếm
GV hướng dẫn hs quan sát hình 10.1 phân tích và đưa ra nhận xét
? Hình vẽ thể hiện điều gì
? So sánh khả năng tổng hợp sắc tố ở những cơ thể mà KG chứa từ 0 đế 6 gen trội 
? Nếu số lượng gen quy định 1 tính trạng tăng lên thì hình dạng đồ thị sẽ như thế nào
* Nếu sở đồ lai như trường hợp tương tác bổ sung và phân li độc lập, tỉ lệ phân li KH như thế nào trong trường hợp tương tác cộng gộp ?
? *Theo em những tính trạng loại nào ( số lượng hay chất lượng) thường do nhiều gen quy định? cho vd ? nhận xét ảnh hưởng của môi trường sống đối với nhóm tính trạng này?
? Ứng dụng trong sản xuất chăn nuôi trồng trọt
*Hoạt động 2
*GV hướng dẫn hs nghiên cứu hinh 10.2
? Hình vẽ thể hiện điều gì
 Tại sao chỉ thay đổi 1 nu trong gen lại có thể gây ra nhiều rối loạn bệnh lí đến thế?
- Hãy đưa ra kết luận về tính phổ biến của hiện tượng tác động gen đa hiệu với hiện tượng 1 gen quy định 1 tính trạng
( Hiện tượng 1 gen quy định nhiều tính trạng là phổ biến )
*** Phát hiện 1 gen quy định nhiều tính trạng có ý nghĩa gì trong chọn giống? cho ví dụ minh hoạ?
*** Tương tác gen đa hiệu có phủ nhận học thuyết của Menđen không? tại sao?
- HS đọc sgk, thực hiện lệnh ở mục này
( trội hoàn toàn, trội không hoàn toàn)
- HS nêu khái niệm về tương tác gen
- HS đọc mục I.1 SGK tìm hiểu thí nghiệm
Nhận xét về số kiểu tổ hợp, số cặp gen quy định cặp tính trạng đang xét
- Giống số kiểu tổ hợp, ố và tỉ lệ kiểu gen, khác tỉ lệ phân li KH ở F2 
*HS tham khảo sơ đồ lai trong sgk và viết theo phân tích trên
- HS đọc khái niệm mục I.2 SGK
- HS quan sát hình 10.1 phân tích và đưa ra nhận xét
( Số loại KG và KH tăng, sự sai khác giữa các KH nhỏ, đồ thị chuyển sang đường cong chuẩn )
( tỷ lệ 1:4:6:4:1 thay cho 9:7 hoặc 9:3:3:1)
- HS thảo luận cử đại diện trả lời
- các nhóm khác bổ sung 
*HS đọc mục II nêu khái niệm tác động đa hiệu của gen, cho VD minh 
hoạ
- Nghiên cứu hình 10.2
I.Tương tác gen
* Là sự tác động qua lại giữa các gen trong quá trình hình thành kiểu hình
*Thực chất là sự tương tác giữa các sản phẩm của chúng ( prôtêin) để tạo KH
1. Tương tác bổ sung
* Thí nghiệm
Lai các cây thuộc 2 dòng thuần hoa trắng→ F1 toàn cây hoa đỏ
F1 tự thụ phấn được F2 có tỷ lệ KH 9đỏ:7 trắng
* Nhận xét
- F2 có 16 kiểu tổ hợp , chứng tỏ F1 cho 4 loaih giao tử → F1 chứa 2 cặp gen dị hợp quy định 1 tính trạng→ có hiện tượng tương tác gen
* Giải thích:
- Sự có mặt của 2 alen trội nằm trên 2 NST khác nhau quy định hoa đỏ (-A-B)
- Khi chỉ có 1 trong 2 gen trội hoặc không có gen trội nào quy định hoa màu trắng ( A-bb, aaB-, aabb )
* Viết sơ đồ lai
2. Tương tác cộng gộp
* Khái niêm:
Khi các alen trội thuộc 2 hay nhiều lôcut gen tương tác với nhau theo kiểu mỗi alen trội ( bất kể lôcut nào) đều làm tăng sự biểu hiện của kiểu hình lên một chút
* Ví dụ:
Tác động cộng gộp của 3 gen trội quy định tổng hợp sắc tố mêlanin ở người. KG càng có nhiều gen trội thì khả năng tổng hợp sắc tố mêlanin càng cao ,da càng đen, ko có gen trội nào da trắng nhất
* Tính trạng càng do nhiều gen tương tác quy định thí sự sai khác về KH giữa cac KG càng nhỏ và càng khó nhận biết được các KH đặc thù cho từng KG
* Những tính trạng số lượng thường do nhiều gen quy định, chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường: sản lượng sữa. khối lượng , số lượng trứng
II. Tác động đa hiệu của gen
* Khái niệm:
Là hiện tượng 1 gen tác động đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng khác nhau
*Ví dụ:
Alen A quy định quả tròn, vị ngọt
Alen a quy định qủa bầu, vị chua
* Các gen trong 1 tế bào không hoạt động độc lập, các tế bào trong 1 cơ thể cũng có tác động qua lại với nhau vì cơ thể là 1 bộ máy thống nhât
4. Củng cố 8’
- Cách nhân biết tương tác gen: lai 1 cặo tính trạng mà cho tỷ lệ kiểu hình ở con lai bằng hoặc biến dang của 9:3:3:1,tổng số kiểu tổ hợp là 16
- Hãy chọn câu trả lời đúng:
 Thế nào là đa hiêu gen
	a. Gen tạo ra nhiều loại mA RN
	b. Gen điều khiển sự hoạt động của gen khác
	c. Gen mà sản phẩm của nó ảnh hưởng đến nhiều tính trạng
	d. Gen tạo ra sản phẩm với hiệu quả cao.
5. Dặn dò: 2’
- Trả lời các câu hỏi và bài tập cuối bài
- Chuẩn bị bài 11
_______________________________________