Giáo án Sinh 12 NC bài 57: Mối quan hệ dinh dưỡng

Ngày soạn : 	Ngày dạy :
Bài 57
Bài dạy : MỐI QUAN HỆ DINH DƯỠNG
I. Mục tiêu : Sau khi học xong bài này HS phải :
-Nắm được khái niệm về chuỗi thức ăn, bậc dinh dưỡng, hiểu được thế nào là lưới thức ăn, cấu trúc của một lưới thức ăn.
-Rèn luyện kỹ năng phân tích so sánh về các dạng tháp sinh thái, nêu được các ví dụ theo các khái niệm đã học. HS diễn giải được mối quan hệ dinh dưỡng là một trong những động lực phân hoá và tiến hoá giữa các loài, tạo nên trạng thái cân bằng trong quần xã.
II. Phương tiện : H 57.1 và 57.2 SGK trang 238 và bảng tóm tắt để sử dụng.
III. Phương pháp : Diễn giải ; nêu vấn đề , quan sát , làm việc với SGK
IV. Trọng tâm : Chuỗi thức ăn, bậc dinh dưỡng, lưới thức ăn và tháp sinh thái
V. Tiến trình lên lớp :
 1.Ổn định lớp: 
 2Kiểm tra bài cũ:
 3. Nội dung bài học :
*hoạt động I
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
HS cho vd:..rút ra khái niệm
Thế nào là một chuỗi thức ăn ?
GV gọi 1 HS để cho 1 ví dụ về chuỗi thức ăn rồi đặt câu hỏi :
 Theo các em chuỗi thức ăn trên có mấy thành phần ? 
GV bổ sung loại chuỗi khởi đầu bằng mùn bã sv.
Em có nhận xét gì về 2 loại chuỗi thức ăn trên ? Chiều mũi tên trong chuỗi thức ăn xác định ntn ?
GV gợi ý mõi thành phần là mỗi bậc dinh dưỡng.
 Gv hỏi:Thế nào là bậc dinh dưỡng ?
Bậc dinh dưỡng trong quần xã SV có đặc điểm gì ?
GV cho HS ghi đặc điểm
-Là một dãy gồm nhiều sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau trong quần xã
-Ví dụ :
LúaèSâu cuốn lá lớn èChim sâuèdiều hâu
-Có 4 thành phần 
-Một số HS khác ví dụ
HS trả lời 2 loại theo SGK
HS rút ra được nhận xét về vai trò của loại chuỗi 1 và chuỗi 2, tính quan trọng của chuỗi 1.
HS xác định vai trò của loại chuỗi thức ăn để trả lời
HS hiểu được bậc dinh dưỡng có thể chỉ là 1 loài trong chuỗi thức ăn hoặc có thể là nhiều loài trong quần xã. 
+HS đánh số bậc dinh dưỡng dựa vào các ví dụ đã có ở trên
I/ Chuỗi thức ăn và bậc dinh dưỡng :
1/ Chuỗi thức ăn :
a/ Khái niệm : Là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau trong quần xã, trong đó loài này sử dụng một loài khác hay sản phẩm của nó làm thức ăn,về phía mình, nó lại làm thức ăn cho các loài kế tiếp.
b/ Ví dụ :
( HS ghi ít nhất là 3 chuỗi )
c/ Các loại chuỗi thức ăn : 2 loại :
-Chuỗi thức ăn khởi đầu bằng SV tự dưỡng
-Chuỗi thức ăn khởi đầu bằng mùn bã SV
2/ Bậc dinh dưỡng : 
a/ Khái niệm : 
- Trong chuỗi thức ăn : bậc dinh dưỡng là một loài .
-Trong quần xã : bậc dinh dưỡng gồm nhiều loài cùng đứng trong một mức năng lượng hay cùng sử dụng một dạng thức ăn.
*Hoạt đôngII
Cho hs qs hình 57.1
Tìm ra các chuỗi trong lưới.
Xác định bậc.
Thế nào là lưới thức ăn ?
GV nêu tên nhiều loài trong quần xã ruộng lúa, cho HS đánh số bậc dinh dưỡng rồi sau đó cho HS chỉ ra các cầu nối giữa các bậc đó.( dựa theo H 57.1 )
Cho hs nhận xét lưới t/ă trong các qx từ vĩ độ cao đến thấp, từ khơi đến bờ, qx trưởng thành và qx trẻ 
hs qs hình57.1
HS trả lời sau khi suy nghĩ lưới là tập hợp của nhiều chuỗi thức ăn
HS đánh số bậc dinh dưỡng của mỗi loài, sau đó vẽ đường chỉ mối quan hệ giữa các bậc dinh dưỡng, một HS đại diện trình bày trên bảng
Hs trả lời:
II/ Lưới thức ăn :
1/ Khái niệm : là tập hợp của nhiều chuỗi thức ăn, trong đó một số loài sử dụng nhiều loại thức ăn hoặc cung cấp thức ăn cho nhiều loài trở thành điểm nối các chuỗi thức ăn với nhau.
2/ Ví dụ : ( HS vẽ vào vở lưới thức ăn ở ruộng lúa )
*Nhận xét chung:Lưới t/ă càng phong phú đa dạng loài thì tính ổn định qx càng cao.
*Hoạt độngIII
*Treo tranh 3 dạng hình tháp sgk
Thế nào là tháp sinh thái ?
GV hướng dẫn HS quan sát H 57.2 để HS so sánh và trả lời câu hỏi : Hãy phân biệt 3 dạng tháp sinh thái ?
Vì sao tháp năng lượng luôn có dạng chuẩn ? Các tháp khác lại có thể bị biến dạng ?
HS nêu khái niệm từ nội dung SGK
HS xác định nguồn năng lượng luôn được cung cấp đủ cho SV tiêu thụ nên tháp năng lượng luôn có dạng chuẩn , còn số lượng và sinh khối có thể tuỳ theo loại quần xã, đk môi trường.
III/ Tháp sinh thái :
1/ Khái niệm : là tháp được hình thành bởi sự xếp chồng liên tiếp các bậc dinh dưỡng từ thấp đến cao.
2/ Các dạng tháp sinh thái :
-Tháp số lượng 
-Tháp sinh khối 
-Tháp năng lượng 
* Trong 3 hình tháp, hình tháp năng lượng luôn có dạng chuẩn,hai hình tháp còn lại đôi khi bị biến dạng.
4/ Củng cố 
- HS cho biết vì sao trong thực tế chuỗi t/ă thường không quá dài?
-Vẽ sơ đồ lưới thức ăn ở ao gần nhà mình .
-Phân biệt 3 dạng tháp sinh tháí
5/ Hướng dẫn về nhà
-Giải thích khi đi từ vùng nhiệt đới đến vùng cực thì lưới thức ăn sẽ phức tạp hay đơn giản hơn ?
-Chuẩn bị bài mới : “ Diễn thế sinh thái “
PHIẾU HỌC TẬP
Quần xã ruộng lúa có các loài như sau : lúa, cỏ mật, mùn bã sv, ếch, sâu cuốn lá, sâu gai, chuột, rắn nước, cỏ lồng vực, cá rô, chim sâu, bò. Chỉ ra các chuỗi thức ăn thực vật và chuỗi thức ăn phế liệu, những loài gắn kết các chuỗi thức ăn với nhau. Từ đó vẽ lưới thức ăn.
Chuỗi thức ăn
Bậc dinh dưỡng
1
2
3
4
5
6
Chuỗi 1
Chuỗi 2
Chuỗi 3
Chuỗi 4
Chuỗi 5
Chuỗi 6
Chuỗi 7
Chuỗi 8
Chuỗi 9
Chuỗi 10
...