Giáo án ôn thi tốt nghiệp Sinh học

Ký duyÖt:	Ngµy so¹n: 09/01/2010
Néi dung 1: c¬ chÕ cña hiÖn t­îng 
di truyÒn vµ biÕn dÞ
Sè tiÕt:
Môc tiªu
- Phát biểu được khái niệm gen, mô tả được cấu trúc chung của gen cấu trúc
- Trình bày được các chức năng của a xit nucleic, đặc điểm của sự mã hoá thông tin di truyền trong a xit nucleic, lí giải được vì sao mã di truyền là mã bộ ba
- Trình bày được thời điểm, diễn biết, kết quả, ý nghĩa của cơ chế tự sao của ADN
- Trình bày được thời điểm ,diễn biến, kết quả , ý nghĩa của cơ chế phiên mã
- Biết được cấu trúc ,chức năng của các loại ARN
- Hiểu được cấu trúc đa phân và chức năng của prôtein
- Nêu được các thành phần tham gia vào quá trình sinh tổng hợp prôtein, trình tự diễn biến của quá trình sinh tổng hợp pr
- Hiểu dc thế nào là điều hoà hoạt động của gen
- Hiểu dc khái niệm ôperon và trình bày dc cấu trúc của ôperon
- Giải thích dc cơ chế điều hoà hoạt động của ôperon Lac
- Hiểu được khái niệm, nguyên nhân, cơ chế phát sinh và cơ ché biểu hiện của đột biến, thể đột biến va phân biệt được các dạng đột biến gen
- Phân biệt rõ tác nhân gây đột biến và cách thức tác động
- Cơ chế biểu hiện của đột biến gen
- Hậu quả của đột biến gen
- Mô tả được hình thái cấu trúc và chức năng của NST
- Nêu được các đặc điểm bộ NST đặc trưng của mỗi loài
- Trình bày khái niệm và nguyên nhân phát sinh đột biến cấu trúc NST, mô tả được các loại đột biến cấu trúc NST và hậu quả , ý nghĩa của dạng đột biến này trong tiến hoá
- Rèn luyện kỹ năng phân tích ,khái quát thông qua phân tích nguyên nhân, ý nghĩa của đột biến cấu trúc NST
- Học sinh hiểu được các dạng đột biến số lượng NST , hậu quả của đột biến đối với con người và sinh vật, thấy được ứng dụng của đột biến trong đời sống sản xuất
- Hiểu đựơc khái niệm,cơ chế phát sinh, tính chất biểu hiện của từng dạng đột biến số lượng NST 
- Phân biệt chính xác các dạng đột biến số lượng NST 
- Phân tích để rút ra nguyên nhân ,hậu qủa, ý nghĩa của đột biến số lượng NST 
Néi dung «n tËp
1. Những diễn biến cơ bản của các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử
Các cơ chế
Những diễn biến cơ bản
Tự sao chép ADN
- ADN tháo xoắn và tách 2 mạch đơn khi bắt đầu tái bản.
- Các mạch mới được tổng hợp theo chiều 5’3’, một mạch được tổng hợp liên tục, mạch còn lại được tổng hợp gián đoạn.
- Có sự tham gia của các enzim: tháo xoắn, kéo dài mạch, nối liền mạch
- Diễn ra theo các nguyên tắc bổ sung, bán bảo toàn và khuôn mẫu.
Phiên mã
- Enzim tiếp cận ở điểm khởi đầu và đoạn ADN (gen) tháo xoắn.
- Enzim dịch chuyển trên mạch khuôn theo chiều 3’5’và sợi ARN kéo dài theo chiều 5’3’, các đơn phân kết hợp theo NTBS.
- Đến điểm kết thúc, ARN tách khỏi mạch khuôn.
Dịch mã
- Các axit amin đã hoạt hóa được tARN mang vào ribôxôm.
- Ribôxôm dịch chuyển trên mARN theo chiều 5’3’ theo từng bộ ba và chuỗi pôlipeptit được kéo dài.
- Đến bộ ba kết thúc chuỗi pôlipeptit tách khỏi ribôxôm.
Điều hoà hoạt động của gen
Gen điều hòa tổng hợp prôtêin ức chế để kiềm hãm sự phiên mã, khi chất cảm ứng làm bất hoạt chất kìm hãm thì sự phiên mã được diễn ra. Sự điều hòa này tùy thuộc vào nhu cầu của tế bào.
2. Sơ đồ mối quan hệ ADN (gen) – tính trạng
ADN 
ARN
Prôtêin
Tính trạng
Phiên mã
Giải mã
Biểu hiện
- Mã gốc trong ADN được phiên mã thành mã sao ở ARN và sau đó được dịch mã thành chuỗi pôlipeptit cấu thành prôtêin. Prôtêin trực tiếp biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.
- Trình tự nuclêôtit trong mạch khuôn của gen qui định trình tự các ribônuclêôtit trong mARN, từ đó qui định trình tự axit amin trong chuỗi pôlipeptit.
Biến dị
Biến dị di truyền
Biến dị không di truyền
(Thường biến)
Đột biến
Biến dị tổ hợp
Đột biến NST
Đột biến gen
Đột biến số lượng
Đột biến cấu trúc
Đột biến đa bội
Đột biến lệch bội
Đột biến
đa bội chẵn
Đột biến
đa bội lẻ
3. Sơ đồ phân loại biến dị
	* Sơ đồ:
	* Giải thích sơ đồ phân loại biến dị
	- Dựa vào đặc điểm di truyền, biến dị được chia thành biến dị di truyền và biến dị không di truyền (thường biến).
	- Biến dị di truyền gồm có đột biến là những biến đổi trong vật chất di truyền và biến dị tổ hợp là sự tổ hợp lại vật chất di truyền của thế hệ bố mẹ. 
	- Dựa vào mức độ biến đổi, đột biến được phân thành đột biến nhiễm sắc thể và đột biến gen. 
	- Đột biến nhiễm sắc thể lại được chia thành đột biến số lượng NST (là những biến đổi về số lượng NST) và đột biến cấu trúc NST (là những biến đổi trong cấu trúc NST), trong đột biến số lượng có đột biến đa bội (là sự tăng số nguyên lần bộ NST đơn bội) và đột biến lệch bội (biến đổi xảy ra ở một hay một số cặp NST), đột biến đa bội thì được chia thành đột biến đa bội chẵn và đột biến đa bội lẻ.
4. Phân biệt biến dị di truyền và biến dị không di truyền
Vấn đề phân biệt
Biến dị di truyền
Biến dị không di truyền
(Thường biến)
Đột biến
Biến dị tổ hợp
Khái niệm
Biến đổi trong vật chất di truyền ở cấp độ phân tử (ADN) hoặc cấp độ tế bào (NST).
Tổ hợp lại vật chất di truyền (tÝnh tr¹ng) vốn đã có ở cha mẹ.
 Biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong quá trình phát triển của cá thể.
Nguyên nhân và cơ chế phát sinh
Do sự bắt cặp không đúng trong nhân đôi ADN, do những sai hỏng ngẫu nhiên, do tác động của các tác nhân lí hoá ở môi trường hay do tác nhân sinh học; do rối loạn quá trình phân li của các NST trong quá trình phân bào.
Do sự phân li độc lập của các NST trong quá trình giảm phân, sự tổ hợp ngẫu nhiên của các giao tử trong thụ tinh.
Do ảnh hưởng trực tiếp của điều kiện môi trường lên khả năng biểu hiện kiểu hình của cùng một kiểu gen.
Đặc điểm
- Biến đổi kiểu gen biến đổi kiểu hình di truyền được.
- Biến đổi đột ngột, cá biệt, riêng lẻ, vô hướng.
- Sắp xếp lại vật chất di truyền đã có ở bố mẹ, tổ tiên di truyền được.
- Biến đổi riêng lẻ, cá biệt.
- Chỉ biến đổi kiểu hình không biến đổi kiểu gen không di truyền được.
- Biến đổi liên tục, đồng loạt tương ứng điều kiện môi trường.
Vai trò
Đa số có hại, 1 số ít có lợi hoặc trung tính. Cung cấp nguyên liệu sơ cấp của tiến hóa và chọn giống.
Cung cấp nguyên liệu thứ cấp cho tiến hoá và chọn giống.
Giúp sinh vật thích nghi với môi trường. Không là nguyên liệu cho tiến hoá và chọn giống.
5. So sánh đột biến và thường biến
Các chỉ tiêu so sánh
Đột biến
Thường biến
- Không liên quan tới biến đổi trong kiểu gen.
- Di truyền được. 
- Mang tính chất cá biệt, xuất hiện ngẫu nhiên.
- Theo hướng xác định.
- Mang tính chất thích nghi cho cá thể.
- Là nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.
+
+
+
+
+
+
(Dấu + là đúng)
6. Phân biệt đột biến gen và đột biến NST
Vấn đề phân biệt
Đột biến gen
Đột biến nhiễm sắc thể
Khái niệm
- Là sự biến đổi một hay một số cặp nuclêôtit trong gen.
- Có 3 dạng đột biến điểm: 
+ Mất 1 cặp nuclêôtit.
+ Thêm 1 cặp nuclêôtit.
+ Thay thế 1 cặp nuclêôtit.
- Là những biến đổi trong cấu trúc hoặc số lượng NST.
- Có 2 dạng:
 + ĐB cấu trúc NST gồm mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn.
 + ĐB số lượng NST gồm thể lệch bội và thể đa bội.
Cơ chế phát sinh
- Bắt cặp không đúng trong nhân đôi ADN (không theo NTBS), hay tác nhân xen vào mạch khuôn hoặc mạch đang tổng hợp.
- Phải trải qua tiền đột biến mới xuất hiện đột biến.
- Do mất, lặp, đảo hay chuyển vị trí của đoạn NST, do sự chuyển đoạn diễn ra giữa các NST không tương đồng.
- Do sự không phân li của cặp NST trong quá trình phân bào.
Đặc điểm
- Phổ biến.
- Làm thay đổi số lượng và trật tự sắp xếp các cặp nuclêôtit trong gen.
- Đột biến lặn không biểu hiện thành kiểu hình ở trạng thái dị hợp tử.
- Ít phổ biến.
- Làm thay đổi số lượng và trật tự sắp xếp các gen trên NST.
- Biểu hiện ngay thành kiểu hình.
Hậu quả
- Làm gián đoạn 1 hay 1 số tính trạng nào đó (GenmARNPrôtêin tính trạng).
- Ít ảnh hưởng đến sức sống và sự sinh sản của sinh vật.
- Làm thay đổi 1 bộ phân hay kiểu hình của cơ thể.
- Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức sống và sự sinh sản của sinh vật.
Vai trò
Cung cấp nguồn nguyên liệu chủ yếu cho quá trình tiến hoá và chọn giống.
Cung cấp nguồn nguyên liệu thứ yếu cho tiến hoá và chọn giống.
7. Cơ chế phát sinh, hậu quả và vai trò của các dạng đột biến NST
Dạng đột biến
Cơ chế phát sinh
Hậu quả và vai trò
ĐB cấu trúc NST
Mất đoạn
NST bị đứt 1 đoạn (đoạn đứt không chứa tâm động).
- Làm giảm số lượng gen trên NST Thường gây chết hoặc giảm sức sống. 
- Xác định vị trí của gen trên NST, loại bỏ những gen có hại.
Lặp đoạn
2 NST tương đồng tiếp hợp và trao đổi chéo không đều.
Làm tăng số lượng gen trên NST Tăng cường hoặc giảm bớt mức biểu hiện của tính trạng. 
Đảo đoạn
NST bị đứt 1 đoạn, đoạn bị đứt quay 1800 rồi gắn vào NST. 
Sắp xếp lại trật tự các gen trên NST Tăng sự đa dạng giữa các thứ, các nòi trong cùng một loài, ít ảnh hưởng đến sức sống. 
Chuyển đoạn
NST bị đứt 1 đoạn, đoạn bị đứt gắn vào vị trí khác trên NST hoặc giữa các NST không tương đồng trao đổi đoạn bị đứt.
Làm thay đổi nhóm gen liên kết Chuyển đoạn lớn thường gây chết, mất khả năng sinh sản.
- Chuyển đoạn nhỏ được ứng dụng để chuyển gen tạo giống mới. 
ĐB số lượng NST
Thể lệch bội
Một hay một số cặp NST không phân ly ở kì sau của phân bào (nguyên phân, giảm phân).
- Sự tăng hay giảm số lượng của một hay vài cặp NST Thể lệch bội thường chết hay giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản.
- Xác định vị trí của các gen trên NST, đưa các NST mong muốn vào cơ thể khác.
Thể đa bội
Bộ NST của tế bào không phân ly ở kì sau của phân bào (nguyên phân, giảm phân).
Tăng một số nguyên lần bộ NST đơn bội của loài và lớn hơn 2n số lượng ADN tăng gấp bội Tế bào to Cơ quan sinh dưỡng lớn, phát triển khoẻ, chống chịu tốt. Thể đa bội lẻ: 3n, 5n,không có khả năng sinh giao tử bình thường.
8. Phân biệt thể lệch bội và thể đa bội
Vấn đề phân biệt
Thể lệch bội
Thể đa bội
Khái niệm
Sự thay đổi số lượng NST ở một hoặc một số cặp NST.
Sự tăng cả bộ NST nhưng lớn hơn 2n.
Phân loại
- Các dạng thường gặp: 
+ Thể một: (2n - 1).
+ Thể ba: (2n + 1).
+ Thể bốn: (2n + 2).
 + Thể khuyết: (2n - 2).
- Các dạng thể đa bội: 
+ Tự đa bội: sự tăng một số nguyên lần số NST đơn bội của một loài và lớn hơn 2n, trong đó có đa bội chẵn (4n, 6n, ) và đa bội lẻ (3n, 5n, ).
 + Dị đa bội: khi cả hai bộ NST của hai loài khác nhau cùng tồn tại trong một tế bào.
Cơ chế phát sinh
Trong phân bào, thoi vô sắc hình thành nhưng một hay một số cặp NST không phân li.
Trong phân bào, thoi vô sắc không hình thành tất cả các cặp NST không phân li.
Hậu quả
- Mất cân bằng toàn bộ hệ gen kiểu hình thiếu cân đối không sống được, giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản tuỳ loài.
- Xảy ra ở thực vật và động vật.
- Tế bào lớn cơ quan sinh dưỡng to sinh trưởng và phát triển mạnh. Thể đa bội lẻ không có khả năng sinh giao tử bình thường.
- Xảy ra phổ biến ở thực vật, ít gặp ở động vật.
9. Phân biệt thể đa bội chẵn và đa bội lẻ 
Vấn đề phân biệt
Thể đa bội chẵn
Thể đa bội lẻ
Khái niệm
Bộ NST trong tế bào sinh dưỡng là 1 bội số chẵn của bộ đơn bội lớn 2n (4n, 6n, ).
Bộ NST trong tế bào sinh dưỡng là 1 bội số lẻ của bộ đơn bội lớn 2n (3n, 5n, ).
Cơ chế phát sinh
- Trong quá trình giảm phân: 
 Ở tế bào sinh dục (2n), bộ NST không phân ly giao tử 2n. Giao tử 2n + giao tử 2n thể tứ bội (4n).
- Trong quá trình nguyên phân: ... iÒu ph¸t triÓn cña ch¹c t¸i b¶n, råi nèi l¹i nhê enzim ADN ligaza.
C©u 5. H·y tr×nh bµy diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh phiªn m·.
DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh phiªn m·: nh­ môc I.2 – trang 11 SGK.
KÕt qu¶: t¹o nªn ph©n tö mARN mang th«ng tin di truyÒn tõ gen tíi rib«x«m ®Ó lµm khu«n trong tæng hîp pr«tªin.
ph©n tö pr«tªin, nhiÒu rib«x«m tæng hîp ®­îc nhiÒu ph©n tö pr«tªin gièng nhau.
C©u 6. 
a. H·y x¸c ®Þnh tr×nh tù c¸c aa trong chuçi p«lipeptit ®­îc tæng hîp tõ ®o¹n gen trªn.	
 5’ GXT XTT AAA GXT 3’
	3’ XGA GAA TTT XGA 5’ ( m¹ch m· gèc)
	5’ GXU XUU AAA GXU 3’ (mARN)
	 Ala - Leu - Lys - Ala ( chuçi polipeptit)
b. 	Leu - Ala - Val - Lys (tr×nh tù aa)
 5’ UUA GXU GUU AAA ( mARN)
ADN
 3’ AAT XGA XAA TTT 5’ 
 5’ TTA GXT GTT AAA3’
C©u 7. ThÕ nµo lµ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen? 
 §iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen lµ ®iÒu hoµ l­îng s¶n phÈm cña gen ®­îc t¹o ra gióp tÕ bµo tæng hîp lo¹i pr«tªin cÇn thiÕt vµo lóc cÇn thiÕt trong ®êi sèng.
C©u 8. Opªron lµ g×? Tr×nh bµy cÊu tróc cña opªron Lac ë E.coli.
- Opªron lµ hÖ gen chung ®iÒu khiÓn gen cÊu tróc (c¸c gen cÊu tróc liªn quan vÒ chøc n¨ng) cïng n»m trªn mét ®o¹n NST. Mét Opªron gåm 1 gen cÊu tróc kÌm theo mét vïng khëi ®éng vµ vïng vËn hµnh.
- CÊu tróc cña opªron Lac ë E.coli: Trang 17 - SGK.
C©u 9. Gi¶i thÝch c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña opªron Lac: 
Ho¹t ®éng cña «pªron Lac:
Khi m«i tr­êng kh«ng cã lact«z¬: gen ®iÒu hoµ tæng hîp pr«tªin øc chÕ. Pr«tªin øc chÕ g¾n vµo gen chØ huy ® c¸c gen cÊu tróc kh«ng biÓu hiÖn (kh«ng ho¹t ®éng)
Khi m«i tr­êng cã lact«z¬: Gen ®iÒu hoµ tæng hîp pr«tªin øc chÕ. Lact«z¬ víi t­ c¸ch lµ chÊt c¶m øng g¾n víi pr«tªin øc chÕ ® pr«tªin øc chÕ bÞ biÕn ®æi cÊu h×nh nªn kh«ng g¾n ®­îc vµo vïng vËn hµnh ® vËn hµnh ho¹t ®éng cña c¸c gen cÊu tróc gióp chóng ®­îc biÓu hiÖn.
.C©u 10. §ét biÕn gen lµ g×? Nªu c¸c d¹ng ®ét biÕn ®iÓm th­êng gÆp vµ hËu qu¶ cña nã.
- §ét biÕn gen lµ nh÷ng biÕn ®æi nhá trong cÊu tróc cña gen. Nh÷ng biÕn ®æi nµy th­êng liªn quan ®Õn mét cÆp nuclª«tit (®­îc gäi chung lµ ®ét biÕn ®iÓm) hay mét sè cÆp nuclª«tit.
- C¸c d¹ng ®ét biÕn ®iÓm:
+ §ét biÕn thay thÕ mét cÆp nuclª«tit
+ §ét biÕn thªm hay mÊt mét cÆp nuclª«tit.
- HËu qu¶: cã lîi, cã h¹i, trung tÝnh
C©u 11. §ét biÕn cÊu tróc NST lµ g×? Cã nh÷ng d¹ng nµo? Nªu ý nghÜa.
- §ét biÕn cÊu tróc NST lµ nh÷ng biÕn ®æi trong cÊu tróc NST. C¸c d¹ng ®ét biÕn nµy thùc chÊt lµ sù s¾p xÕp l¹i nh÷ng khèi gen trªn NST ® cã thÓ lµm thay ®æi h×nh d¹ng vµ cÊu tróc cña NST.
- C¸c d¹ng ®ét biÕn cÊu tróc NST: mÊt ®o¹n, lÆp ®o¹n, ®¶o ®o¹n (gåm t©m ®éng vµ ngoµi t©m ®éng), chuyÓn ®o¹n (t­¬ng hç, kh«ng t­¬ng hç, trong mét NST).
- ý nghÜa: §ét biÕn cÊu tróc NST gãp phÇn t¹o nªn nguån nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ chän gièng.
C©u 12. Nªu nh÷ng d¹ng ®ét biÕn lÖch béi ë sinh vËt l­ìng béi vµ hËu qu¶ cña tõng d¹ng.
- C¸c d¹ng ®ét biÕn lÖch béi ë sinh vËt l­ìng béi: thÓ kh«ng, thÓ mét nhiÔm, thÓ ba, thÓ bèn.
- HËu qu¶: sù t¨ng hay gi¶m sè l­îng cña mét hay vµi NST mét c¸ch kh¸c th­êng ®· lµm mÊt c©n b»ng cña toµn hÖ gen nªn c¸c thÓ lÖch béi th­êng kh«ng sèng ®­îc hay gi¶m søc sèng, gi¶m kh¶ n¨ng sinh s¶n tuú loµi.
C©u 13. Ph©n biÖt tù ®a béi vµ dÞ ®a béi. ThÕ nµo lµ thÓ song nhÞ béi?
- Ph©n biÖt tù ®a béi vµ dÞ ®a béi: 
 + Tù ®a béi lµ sù t¨ng nguyªn lÇn sè NST ®¬n béi lín h¬n 2n cña cïng 1 loµi.
 + DÞ ®a béi: lµ hiÖn t­îng t¨ng nguyªn lÇn sè NST ®¬n béi cña 2 loµi kh¸c nhau.
- ThÓ song nhÞ béi: lµ hiÖn t­îng trong tÕ bµo cã 2 bé NST 2n cña 2 loµi kh¸c nhau.
C©u 14. Nªu mét vµi vÝ dô vÒ hiÖn t­îng ®a béi ë TV.
Lóa m× : 6n = 42; Khoai t©y: 4n = 48; chuèi nhµ: 3n = 27; D©u t©y: 8n = 56; Thuèc l¸: 4n = 48
C©u 15. Nªu c¸c ®Æc ®iÓm cña thÓ ®a béi. 
VÒ c¬ quan sinh d­ìng: TÕ bµo ®a béi cã hµm l­îng ADN t¨ng gÊp béi nªn qu¸ tr×nh tæng hîp chÊt h÷u c¬ x¶y ra m¹nh mÏ ® thÓ ®a béi cã tÕ bµo to, c¬ quan sinh d­ìng lín, ph¸t triÓn khoÎ, chèng chÞu tèt.
VÒ sinh s¶n:
+ §a béi ch½n: tÝnh h÷u thô kÐm h¬n thÓ l­ìng béi.
+ §a béi lÎ: hÇu nh­ kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh giao tö b×nh th­êng ® qu¶ kh«ng h¹t.
HiÖn t­îng ®a béi thÓ phæ biÕn ë thùc vËt, hiÕm gÆp ë ®éng vËt
Bµi tËp
Sö dông c¸c bµi tËp trong SGK, s¸ch bµi tËp Sinh häc 12
Ký duyÖt:	Ngµy so¹n: 09/01/2010
Néi dung 1: tÝnh quy luËt cña hiÖn t­îng di truyÒn
Sè tiÕt:
Môc tiªu
- Học sinh chỉ ra được phương pháp nghiên cứư độc đáo của Menđen
- Giải thích được một số khái niệm cơ bản làm cơ sở nghiên cứư các quy luật di truyền
- Giải thích được khái niệm lai một cặp tính trạng, tính trạng trội, tính trạng lặn, trội không hoàn toàn
- Giải thích kết quả thí nghiệm cũng như định luật phân lii của Međen bằng thuyết NST
- Giải thích được tại sao Menđen suy ra được quy luật các cặp alen phân li độc lập với nhau trong quá trình hình thành giao tử
- Biết vận dụng các quy luật xác suất để dự đoán kểt quả lai
- Biết cách suy luận ra KG của sinh vật dựa trên kết quả phân li kiểu hình của các phép lai
- Nêu được công thức tổng quát về tỉ lệ giao tử, tỉ lệ kiểu gen ,kiểu hình trong các phép lai nhiều cặp tính trạng
- Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập
- Giải thích được cơ sở sinh hoá của hiện tượng tương tác bổ sung
- Biết cách nhận biết gen thông qua sự biêbr đổi tỉ lệ phân li KH trong phép lai 2 tính trạng
- Giải thích được thế nào là tương tác cộng gộp và vai trò của gen cộng gộp trong việc quy định tính trạng số lượng
- Giải thích được 1 gen có thể quy định nhiều tính trạng khác nhau như thế nào, thông qua ví dụ cụ thể về gen quy định hồng cầu hình liềm ở người
- Nêu được thí nghiệm chứng minh hiện tượng di truyền liên kết và hoán vị gen
- Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng liên kết và hoán vị gen
- Chỉ ra được ý nghĩa thực tiễn và ý nghĩa lý luận của hiện tượng liên kết gen và hoán vị gen
- Nêu được cơ chế xác định giới tính bằng NST
- Nêu được đặc điêmt di truyền của các gen nằm trên NST giới tính
- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về cách thức di truyền của gen trên NST thường và NST giới tính
-Đặc điểm di truyền ngoài nhân, phương pháp xác định tính trạng do gen ngoài nhân quy định
- Hình thành kĩ năng nhận biết, lập luận để xác định được di truyền liên kết giới tính
- Hình thành khái niệm về mức phản ứng, sự mềm dẻo về kiểu hình và ý nghĩa của chúng
- Thấy được vai trò của kiểu gen và vai trò cua môi trường đối với kiểu hình
- Nêu được mối qua hệ giữa kiểu gen , môi trường trong sự hình thành tính trạng của cơ thể sinh vật và ý nghĩa của mối quan hệ đó trong sản xuất và đời sống
II. Nội dung 
Các quy luật di truyền
Tên quy luật
Nội dung
Cơ sở tế bào
Điều kiện nghiệm đúng
Ý nghĩa
Phân li
Do sự phân li đồng đều của cặp nhân tố di truyền nên mỗi giao tử chỉ chứa một nhân tố của cặp.
Phân li, tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Tính trạng do một gen qui định, gen trội át hoàn toàn gen lặn.
Xác định tính trội lặn.
Trội không hoàn toàn
F2 có 1 trội : 2 trung gian : 1 lặn.
Phân li, tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Gen trội át không hoàn toàn.
Tạo kiểu hình mới (trung gian).
Tương tác gen không alen
Hai hay nhiều gen không alen cùng tương tác qui định một tính trạng.
Các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Các gen không tác động riêng rẽ.
Tạo biến dị tổ hợp.
Tác động cộng gộp
Các gen cùng có vai trò như nhau đối với sự hình thành tính trạng.
Các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Các gen không tác động riêng rẽ.
Tính trạng số lượng trong sản xuất.
Tác động đa hiệu
Một gen chi phối nhiều tính trạng.
Phân li, tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Là cơ sở giải thích hiện tượng biến dị tương quan.
Di truyền độc lập
Các cặp nhân tố di truyền (cặp gen alen) phân li độc lập với nhau trong phát sinh giao tử và kết hợp ngẫu nhiên trong thụ tinh.
Các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Mỗi gen trên một NST.
Tạo biến dị tổ hợp.
Liên kết hoàn toàn
Các gen nằm trên một NST cùng phân li và tổ hợp trong phát sinh giao tử và thụ tinh.
Sự phân li và tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Các gen liên kết hoàn toàn.
Chọn lọc được cả nhóm gen quí.
Hoán vị gen
Các gen trên cùng cặp NST đổi chỗ cho nhau do sự trao đổi chéo giữa các crômatic.
Trao đổi những đoạn tương ứng của cặp NST tương đồng.
Các gen liên kết không hoàn toàn.
Tăng nguồn biến dị tổ hợp.
Di truyền giới tính
Ở các loài giao phối, tỉ lệ đực, cái xấp xỉ 1 : 1
Nhân đôi, phân li, tổ hợp của cặp NST giới tính.
Tỉ lệ 1:1 nghiệm đúng trên số lượng lớn cá thể.
Di truyền liên kết với giới tính
Tính trạng do gen trên X qui định di truyền chéo, còn do gen trên Y di truyền trực tiếp.
Nhân đôi, phân li, tổ hợp của cặp NST giới tính.
Gen nằm trên đoạn không tương đồng.
Điều khiển tỉ lệ đực, cái.
HÖ thèng c©u hái vµ ®¸p ¸n
C©u 1. Trong phÐp lai mét tÝnh tr¹ng, ®Ó ®êi sau cã tØ lÖ kiÓu h×nh xÊp xØ 3 tréi : 1 lÆn cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:
Bè mÑ dÞ hîp mét cÆp gen.
Tréi lÆn hoµn toµn
Sè l­îng c¸ thÓ con lai ph¶i lín
Qu¸ tr×nh gi¶m ph©n vµ thô tinh x¶y ra b×nh th­êng.
C¸c c¸ thÓ cã kiÓu gen kh¸c nhau ph¶i cã søc sèng nh­ nhau.
C©u 2. §Ó biÕt chÝnh x¸c kiÓu gen cña mét c¸ thÓ cã kiÓu h×nh tréi ta thùc hiÖn phÐp lai ph©n tÝch.
NÕu Fb ®ång tÝnh ® c¬ thÓ KH tréi ®ã cã KG ®ång hîp
NÕu Fb ph©n tÝnh ® c¬ thÓ KH tréi ®ã cã KG dÞ hîp
VÝ dô: 
C©u 3. §Ó cã TLKH 9 : 3 : 3 : 1 c¸c ®iÒu kiÖn cÇn cã sau:
Bè mÑ dÞ hîp 2 cÆp gen quy ®Þnh 2 cÆp tÝnh tr¹ng ph©n li ®éc lËp
Tréi lÆn hoµn toµn
Sè l­îng c¸ thÓ con lai ph¶i lín
QT gi¶m ph©n vµ thô tinh x¶y ra b×nh th­êng.
C¸c c¸ thÓ cã kiÓu gen kh¸c nhau ph¶i cã søc sèng nh­ nhau.
C©u 4. Hai alen thuéc cïng mét gen cã thÓ t­¬ng t¸c víi nhau kh«ng? Gi¶i thÝch.
 Hai alen cña cïng mét gen cã t­¬ng t¸c víi nhau theo kiÓu tréi lÆn hoµn toµn hoÆc tréi lÆn kh«ng hoµn toµn hoÆc ®ång tréi .
C©u 5. Cã thÓ dïng nh÷ng phÐp lai nµo ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch gi÷a 2 gen trªn NST? PhÐp lai nµo hay ®­îc dïng h¬n? v× sao?
§Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch gi÷a 2 gen trªn NST cã thÓ dïng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch gièng lai hoÆc dïng phÐp lai ph©n tÝch. 
PhÐp lai ph©n tÝch hay ®­îc dïng h¬n v×: cã 1 tr­êng hîp vµ tÝnh chÝnh x¸c h¬n.
C©u 6. Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt ®­îc mét bÖnh nµo ®ã (ë ng­êi) lµ do gen lÆn n»m trªn NST X hay do gen trªn NST th­êng quy ®Þnh?
	Cã thÓ theo dâi ph¶ hÖ ®Ó biÕt ®­îc bÖnh di truyÒn do gen lÆn n»m trªn NST th­êng hay trªn NST X quy ®Þnh nhê ®Æc ®iÓm cña sù di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh.
C©u 7. Nªu ®Æc ®iÓm di truyÒn cña gen ngoµi nh©n. Lµm thÓ nµo ®Ó biÕt ®­îc tÝnh tr¹ng nµo ®ã lµ do gen trong nh©n hay gen n»m ngoµi nh©n quy ®Þnh?
	Dïng phÐp lai thuËn nghÞch cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tÝnh tr¹ng nµo ®ã do gen trong nh©n hay gen ngoµi nh©n quy ®Þnh.
	NÕu kiÓu h×nh cña con lu«n gièng mÑ th× ®ã lµ do gen ngoµi nh©n quy ®Þnh.
C©u 8. Muèn nghiªn cøu møc ph¶n øng cña mét kiÓu gen nµo ®ã ë ®éng vËt, ta cÇn ph¶i lµm g×?
Muèn nghiªn cøu møc ph¶n øng cña mét KG nµo ®ã ë §V ta cÇn t¹o ra mét lo¹t c¸c con vËt cã cïng mét kiÓu gen råi cho chóng sèng ë c¸c m«i tr­êng kh¸c nhau. ViÖc t¹o ra c¸c con vËt cã cïng kiÓu gen cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch nh©n b¶n v« tÝnh hoÆc chia mét ph«i thµnh nhiÒu ph«i nhá råi cho vµo tö cung cña c¸c con mÑ kh¸c nhau ®Ó t¹o ra c¸c con con.
Bµi tËp
Sö dông c¸c bµi tËp trong SGK, s¸ch bµi tËp Sinh häc 12