Giáo án Ngữ văn 12 tiết 39 - 40 Hai đứa trẻ - Thạch Lam

TiÕt 39 - 40 Hai ®øa trÎ 
 - Th¹ch Lam -
A. Môc ®Ých yªu cÇu: giúp Hs
1. Kiến thức
- Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ.
- Niềm xót xa, thương cảm của nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh, tù đọng củ những người lao động nghèo nơi phố huyện và sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng tươi sáng của họ.
- Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ; là truyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự.
2. Kỹ năng
- Đọc- hiểu tác phẩm theo đặc trưng, thể loại.
- Phân tich tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự.
3. Thái độ
- Gi¸o dôc lßng nh©n hËu vµ ý thøc: BiÕt ­íc m¬ vµ cã niÒm tin trong cuéc sèng.
B. Chuẩn bị của GV và HS 
1. GV: SGK, SGV Ng÷ v¨n 11, thiÕt kÕ bµi häc, C¸c tµi liÖu tham kh¶o, phiếu học tập, bảng phụ.
2. HS: vở ghi, vở soạn, SGK
C. TiÕn tr×nh giê häc.
1. æn ®Þnh tæ chøc: 
2. KiÓm tra bµi cò: KiÓm tra vë so¹n.
3. Bµi míi.
 Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
 Néi dung cÇn ®¹t
* Ho¹t ®éng1
GV gäi HS ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK sau ®ã tãm t¾t néi dung chÝnh
GV chèt l¹i
*Ho¹t ®éng 2
HS ®äc diÔn c¶m ®o¹n ®Çu vµ c¶nh ®îi tµu
T×m thÓ lo¹i
GV ph¸t vÊn HS tr¶ lêi
*Ho¹t ®éng 3
H­íng dÉn HS t×m hiÓu v¨n b¶n. Lớp HĐ nhóm, HS chia 6 nhãm, thời gian 6 phút.
+ Nhãm 1,2: t×m hiÓu vÒ c¶nh chiều tµn ®­îc TG miªu t¶ NTN? nªu nhËn xÐt
+ Nhãm 3,4 t×m hiÓu vÒ c¶nh chî tµn ®­îc TG miªu t¶ NTN? nªu nhËn xÐt
+ Nhãm 5,6: t×m hiÓu c¶nh những kiếp người tàn tạ được tác giả miêu tả như thế nào? nªu nhËn xÐt
- HS trao ®æi th¶o luËn tr¶ lêi b»ng b¶ng phô sau ®ã cö ng­êi tr×nh bµy tr­íc líp
- GV nhận xét, bổ sung, chèt l¹i kiến thức.
- Em có nhận xét gì về tâm trạng của Liên trước cảnh phố huyện lúc chiều tàn?
4. Củng cố: 
- Những nét chính về tác giả.
- Cảnh phố huyện lúc chiều tàn.
5. Hướng dẫn HS về nhà:
- HS học bài.
- Soạn theo PPCT
Tiết: 40 
*Ho¹t ®éng 1
Tìm hiểu hình ảnh phố huyện lúc đem khuya.
- Tìm những chi tiết miêu tả bóng tối?
- Tìm những chi tiết miêu tả ánh sáng? 
- Em có nhận xét gì về khung cảnh thiên nhiên của phố huyện lúc này? 
- HS chia nhãm nhá theo bµn trao ®æi th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái cö ng­êi tr×nh bµy tr­íc líp
- GV nhËn xÐt vµ chèt l¹i
- Bãng tèi cã liªn quan g× tíi cuéc sèng m­u sinh hµng ngµy cña con ng­êi n¬i phè huyÖn nµy kh«ng? DÉn chøng? 
- Ph©n tÝch t©m tr¹ng Liªn vµ An tr­íc khung c¶nh thiªn nhiªn vµ bøc tranh ®êi sèng n¬i phè huyÖn
- GV ph¸t vÊn HS tr¶ lêi
- Gäi HS ®äc ®o¹n v¨n t¶ c¶nh ®îi tµu
- HS chia nhãm nhá trao ®æi th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái:
- C¶nh ®îi tµu ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? 
- V× sao chÞ em Liªn vµ mäi ng­êi cè thøc ®îi tµu dï ch¼ng ®îi ai, ch¼ng mua b¸n g×?
- Nªu ý nghÜa cña h×nh ¶nh ®oµn tµu ®èi víi ng­êi d©n phè huyÖn?
*Ho¹t ®éng 2
Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn.
- Em hãy nêu giá trị nội dung của truyện ngắn?
- Em hãy nhận xét về nghệ thuật của truyện ngắn?
- HS trao đổi theo nhóm nhỏ và đại diện trình bày.
- GV nhận xét, bổ sung và kết luận.
*Ho¹t ®éng 3
GV gọi HS đọc ghi nhớ SGK
I. TiÓu dÉn
1.T¸c gi¶ 
 - Thạch Lam ( 1910- 1942) 
 - Tªn khai sinh: NguyÔn T­êng Vinh ( sau ®æi thµnh NguyÔn T­êng L©n)
- Sinh ra t¹i Hµ Néi nh­ng thuë nhá TL sèng ë quª ngo¹i: phè huyÖn CÈm Giµng, tØnh H¶i D­¬ng ( mét phè huyÖn nghÌo in ®Ëm trong t©m trÝ Th¹ch Lam)
- Là người đôn hậu, tinh tế, rất thành công ở truyện ngắn. Ông chủ yếu khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ. Mỗi truyện của ông như một bài thơ trữ tình. 
2. Tác phẩm: “ Hai ®øa trΔ
- XuÊt xø: in trong tËp “ N¾ng trong v­ên” – 1938 là một trong những tác phẩm đặc sắc, tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn Thạch Lam.
II. §äc- hiÓu v¨n b¶n
1. §äc v¨n b¶n
- Gi¶i thÝch tõ khã: SGK.
- ThÓ lo¹i: TruyÖn ng¾n tr÷ t×nh: cèt truyÖn rÊt ®¬n gi¶n, gÇn nh­ kh«ng cã cèt truyÖn, ®Ëm chÊt tr÷ t×nh, chÊt th¬ thÓ hiÖn trong miªu t¶ c¶m xóc, t©m tr¹ng cña nh©n vËt, c¶nh vËt thiªn nhiªn...
2. HiÓu v¨n b¶n
a. Phố huyện lúc chiều tàn. 
* C¶nh chiều tàn.
- ¢m thanh: + TiÕng trèng thu kh«ng.
 + TiÕng Õch nh¸i kªu ran ngoµi ®ång.
 + TiÕng muçi vo ve trong c¸c cöa hµng h¬i tèi...
- H×nh ¶nh: + Ph­¬ng t©y ®á rùc nh­ löa ch¸y.
 + Nh÷ng ®¸m m©y ¸nh hång nh­ hßn than s¾p tµn. + D·y tre lµng tr­íc mÆt ®en l¹i...
-> Mét chiÒu ªm ¶ nh­ ru vµ tho¶ng qua giã m¸t..
à C¶nh vËt ®Ñp vµ buån, rÊt quen thuéc ë mçi miÒn quª ViÖt Nam
* C¶nh chî tµn
- Chî ®· v·n tõ l©u, kh«ng mét tiÕng ån µo.
- Ng­êi còng vÒ hÕt, chØ cßn mét vµi ng­êi b¸n hµng vÒ muén ®ang thu xÕp hµng ho¸
- Trªn ®Êt chØ cßn r¸c r­ëi, vá b­ëi, vá thÞ vµ l¸ nh·n
- MÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo nhÆt nh¹nh thanh nøa, thanh tre hay bÊt cø thø g× cña nh÷ng ng­êi b¸n hµng ®Ó l¹i..
- Mét mïi ©m Èm bèc lªn -> mïi riªng cña ®Êt
à C¶nh chî tµn ë phè huyÖn CÈm Giµng vµ còng lµ cña nhiÒu phè huyÖn nghÌo ngµy x­a.
* C¶nh kiÕp ng­êi tµn t¹
- Mẹ con chÞ Tý : c¸i châng tre, vµi chÐn n­íc chÌ, ngän ®Ìn dÇu leo lÐt. Ngµy mß cua b¾t tÐp, tèi dän hµng, hµng ®· ®¬n s¬ l¹i v¾ng kh¸ch nªn “ ch¶ kiÕm ®­îc bao nhiªu” ( H×nh ¶nh ngän ®Ìn ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn)
- Gia đình bác h¸t xÈm: n»m ngåi ngay trªn chiÕc chiÕu r¸ch tr¶i trªn mÆt ®Êt, th»ng con nhá bß ra ®Êt, c¸i thau s¾t tr¾ng chê tiÒn th­ëng trèng tr¬ tr­íc mÆt, chØ cã “ mÊy tiÕng ®µn bÇu kªu lªn bÇn bËt..”
- B¸c Siªu. 
- MÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo.
- Bµ cô Thi ®iªn 
- Hai chÞ em Liªn
-> Nh÷ng kiÕp sèng vÊt v­ëng, lÇm than cïng sù buån ch¸n, mái mßn
èNó gợi trong Liên nỗi buồn man mác và niềm trắc ẩn, cảm thương cho những đưa trẻ lam lũ, tội nghiệp 
b. Phố huyện lúc đêm khuya.
* Khung cảnh thiên nhiên.
 Bãng tèi
 ¸nh s¸ng
- Trêi nh¸ nhem tèi “ c¸t lÊp l¸nh tõng chç, ®­êng mÊp m« thªm.....”
- §­êng phè vµ c¸c ngâ con dÇn dÇn chøa ®Çy bãng tèi
- Tèi hÕt c¶ con ®­êng th¨m th¼m ra s«ng....sÉm ®en h¬n n÷a.
=> Bãng tèi ®Çy dÇn
- §Ìn hoa k× leo lÐt, ®Ìn d©y s¸ng xanh..
- Mét khe ¸nh s¸ng
- VÖt s¸ng cña nh÷ng con ®om ®ãm..
- QuÇng s¸ng th©n mËt chung quanh
- Mét chÊm löa nhá vµ vµng l¬ löng ®i trong ®ªm tèi
- Th­a thít tõng hét s¸ng lät qua phªn nøa
=> yÕu ít, le lãi
=> Thiên nhiên ngập chìm trong đêm tối mênh mông, bãng tèi ¸t c¶ ¸nh s¸ng, mét vµi ¸nh s¸ng nhá nhoi khiÕn bãng tèi cµng thªm dµy ®Æc
* Nhịp sống con người.
- Bãng tèi Êy cã liªn quan ®Õn tõng con ng­êi cã mét cuéc ®êi vÊt v¶, lam lò:
+ Tèi ®Õn mÑ con chÞ Tý dän hµng n­íc.
+ §ªm vÒ b¸c phë Siªu xuÊt hiÖn.
+ Trong bãng tèi gia ®×nh b¸c h¸t SÈm kiÕm ¨n.
+ Khi bãng tèi trµn ngËp lµ lóc bµ cô Thi ®iªn ®Õn mua r­îu uèng. 
+ §ªm nµo Liªn còng ngåi lÆng ng¾m phè huyÖn vµ chê tµu.
-> Nhịp sống của những người dân lặp đi lặp lại một cách đơn điệu, buồn tẻ, với những động tác quen thuộc, những suy nghĩ, mong đợi như mọi ngày. Họ mong đợi “một cái gì tươi sáng hơn cho sự sống nghèo khổ hàng ngày”
* Tâm trạng của Liên
- C¶nh nhµ sa sót, bè liªn mÊt viÖc, c¶ nhµ bá HN vÒ quª, mÑ lµm hµng s¸o.
- ChÞ em Liªn ®­îc mÑ giao cho tr«ng nom mét cöa hµng t¹p ho¸ nhá xÝu. Hµng b¸n ch¼ng ¨n thua g×, 
- Liên nhớ lại những tháng ngày tươi đẹp ở Hà Nội: đi chơi ở bờ Hồ, uống cố nước lạnh
- Liªn ngåi yªn lÆng bªn mÊy qu¶ thuèc s¬n ®en, c« thÊy “ Lßng buån man m¸c”, ®«i m¾t “ Bãng tèi ngËp ®Çy dÇn” 
- Cµng vÒ khuya “ T©m hån Liªn yªn tÜnh h¼n, cã nh÷ng c¶m gi¸c m¬ hå kh«ng hiÓu”
-> Liên buồn bã, yên lặng dõi theo những cảnh đời nhọc nhằn, những kiếp người tàn tạ; cảm nhận sâu sắc về cuộc sống tù đọng trong bóng tối của họ.
c. Phố huyện lúc chuyến tàu đêm đi qua.
- §ªm nµo còng vËy chÞ em Liªn vµ An vµ nh÷ng ng­êi d©n phè huyÖn còng cè thøc ®îi chuyÕn tµu ®i ngang qua
- §oµn tµu tõ Hµ Néi “ víi nh÷ng toa ®Ìn s¸ng tr­ng, nh÷ng toa h¹ng trªn sang träng lè nhè ng­êi, ®ång vµ kÒn lÊp l¸nh” nã ®èi lËp víi cuéc sèng mßn mái, nghÌo nµn, tèi t¨m vµ quÈn quanh cña ng­êi d©n phè huyÖn
-> Phố huyện sáng bừng và huyên náo trong chốc lát rồi lại chìm vào bóng tối. 
-> Chị em Liên hân hoan, hạnh phúc khi tàu đến và nuối tiếc bâng khuâng lúc tàu đi -> mang theo một thế giới khác sáng sủa hơn, gîi nhí vÒ nh÷ng kØ niÖm cña ngµy x­a sung s­íng, cña Hµ Néi xa x¨m, của Hµ Néi rùc s¸ng vµ huyªn n¸o.
è Ý nghĩa của chuyến tàu đêm: là biểu tượng của một thế giới thật đáng sống với sự giàu sang và rực rỡ ánh sáng. Nó đối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm và quẩn quanh của người dân phố huyện.
è Qua tâm trạng của chị em Liên, tác giả muốn lay tỉnh những con người đang buồn chán, sống quẩn quanh lam lũ và hướng họ đến một tương lai tốt đẹp hơn. Đó là giá trị nhân bản của truyện ngắn.
III. Tổng kết.
1. Nội dung
Truyện ngắn thể hiện niềm cảm thương chân thành của tác giả đối với những kiếp sống nghèo khổ, chìm khuất trong mòn mỏi, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước cách mạng và sự trân trọng với những mong ước nhỏ bé, bình dị mà tha thiết của họ.
2. Nghệ thuật
- Cốt truyện đơn giản, nổi bật là những dòng tâm trạng chảy trôi, những cảm xúc, cảm giác mong manh mơ hồ trong tâm trạng nhân vật.
- Bút pháp tương phản đối lập.
- Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng con người.
- Ngôn ngữ, hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng.
- Giọng điệu thủ thỉ, thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng.
IV. Ghi nhớ ( SGK) 
4. Cñng cè:
- So s¸nh Hai ®øa trÎ víi T¾t ®Ìn, L·o h¹c, Giã l¹nh ®Çu mïa ( ®· häc ë ch­¬ng tr×nh THCS) ®Ó thÊy con ng­êi vµ x· héi trong nh÷ng n¨m tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945?
 + §iÓm chung: C¸i nh×n hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o ®èi víi x· héi VN ®ang ch×m ®¾m trong c¶nh n« lÖ, lÇm than.
 + NÐt riªng: Phong c¸ch vµ bót ph¸p nghÖ thuËt cña c¸c nhµ v¨n: HiÖn thùc-L.m¹n
 5. H­íng dÉn vÒ nhµ.
- N¾m néi dung bµi häc. HiÓu gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm.
- C¶m nhËn b¶n th©n khi häc xong t¸c phÈm.
- So¹n bµi theo ph©n phèi ch­¬ng tr×nh.