Hệ thống công thức cơ bản ôn tập Sinh học 12

HỆ THỐNG CÔNG THỨC CƠ BẢN ÔN TẬP SINH HỌC 12
TÍNH SỐ NU CỦA AND ( HOẶC CỦA GEN )
1)Đối với mỗi mạch: Trong AND, 2 mạch bổ sung nhau nên số nu và chiều dài của 2 mạch bằng nhau.
	Mạch 1:	A1	T1	G1	X1	
A1 = T2 ; T1 = A2 ; G1 = X2 ; X1 = G2 
	Mạch 2:	
	T2	A2	X2	G2 
2)Đối với cả 2 mạch: Số nu mỗi loại của AND là số nu loại đó ở 2 mạch.
 A = T = A1 + A2 = T1 + T2 = A1 + T1 = A2+ T2 
G = X = G1 + G2 = X1 + X2 = G1 + X1 = G2 + X2
%A + %G = 50% = N/2
%A1 + %A2 = %T1 + %T2 = %A = %T
2
%G1 + %G2 = %X1 + % X2 = %G = %X
 2 2
	+Do mỗi chu kì xoắn gồm 10 cặp nu = 20 nu nên ta có:
 N = 20 x số chu kì xoắn
	+Mỗi nu có khối lượng là 300 đơn vị cacbon nên ta có:
N = khối lượng phân tử AND 
300
TÍNH CHIỀU DÀI
Phân tử AND là một chuỗi gồm 2 mạch đơn chạy song song và xoắn đều quanh 1 trục. Vì vậy chiều dài của AND là chiều dài của 1 mạch và bằng chiều dài trục của nó.
Mỗi mạch có N/2 nu, chiều dài của 1 nu là 3,4 A0 .
L = N x 3,4 A0
 2
1 micromet (µm) = 104 A0.
1 micromet = 106nanomet (nm).
1 mm = 103 µm = 106 nm = 107 A0 . 
TÍNH SỐ NU TỰ DO CẦN DÙNG
1)Qua 1 đợt nhân đôi:
Atd = Ttd = A = T 
Gtd = Xtd = G = X
2)Qua nhiều đợt tự nhân đôi:
Tổng số AND tạo thành:
AND tạo thành = 2x 
Số ADN con có 2 mạch hoàn toàn mới:
AND con có 2 mạch hoàn toàn mới = 2x – 2 
Số nu tự do cần dùng: 
Atd = Ttd = A( 2x – 1 )
 Gtd = Xtd = G( 2x – 1 ))))
Ntd = N( 2x – 1 )
TÍNH SỐ RIBONUCLEOTIT CỦA ARN
rN = rA + rU + rG + rX = N/2
rN = khối lượng phân tử ARN
300
 Chiều dài:
LARN = rN x 3,4 A0
LARN = LADN = N x 3,4 A0
	 2
TÍNH SỐ RIBONUCLEOTIT TỰ DO CẦN DÙNG
1)Qua một lần sao mã:
rNtd = N
2
rAtd = Tgốc ; rUtd = Agốc 
rGtd = Xgốc ; rXtd = Ggốc 
2)Qua nhiều lần sao mã:
Số phân tử ARN = số lần sao mã = k
rNtd = k.rN
rAtd = k.rA = k.Tgốc ; rUtd = k.rU = k.Agốc 
rGtd = k.rG = k.Xgốc ; rXtd = k.rX = k.Ggốc 
 CẤU TRÚC PROTEIN
1)Số bộ ba sao mã:
Số bộ ba sao mã = N = rN
	 2 x 3 3
2)Số bộ ba có mã hóa axit amin:
Số bộ ba có mã hóa axit amin = N – 1 = rN – 1 
	 2 x 3	 3
3)Số axit amin của phân tử Protein:
Số a.a của phân tử protein = N – 2 = rN – 2 
	 2 x 3	 3 3
TÍNH SỐ AXIT AMIN TỰ DO CẦN DÙNG
1)Giải mã tạo thành 1 phân tử Protein:
Số a.a tự do = N – 1 = rN – 1 
	 2 x 3	 3
Số a.a trong chuỗi polipeptit = N – 2 = rN – 2 
	 2 x 3 	 3
 ( Xem lí thuyết phần sauà PP giải )
 TÍNH SOÁ LOAÏI VAØ THAØNH PHAÀN GEN GIAO TÖÛ 
	1. Soá loaïi giao töû :
Khoâng tuyø thuoäc vaøo kieåu gen trong KG maø tuyø thuoäc vaøo soá caëp gen dò hôïp trong ñoù :
	+ Trong KG coù 1 caëp gen dò hôïp à 21 loaïi giao töû 
	+ Trong KG coù 2 caëp gen dò hôïp à 22 loaïi giao töû 
 + Trong KG coù 3 caëp gen dò hôïp à 23 loaïi giao töû
+ Trong KG coù n caëp gen dò hôïp à 2n loaïi giao töû 
	2 . Thaønh phaàn gen (KG) cuûa giao töû :
	Trong teá baøo (2n) cuûa cô theå gen toàn taïi thaønh töøng caëp töông ñoàng , coøn trong giao töû (n) chæ coøn mang 1 gen trong caëp 
	+ Ñoái vôùi caëp gen ñoàng hôïp AA ( hoaëc aa) : cho 1 loaïi giao töû A ( hoaëc 1 loaïi giao töû a ) 
	+ Ñoái vôùi caëp gen dò hôïp Aa:cho 2 loaïi giao töû vôùi tæ leä baèng nhau giao tö A vaø giao töû a 
 + Suy luaän töông töï ñoái vôùi nhieàu caëp gen dò hôïp nằm treân caùc caëp NST khaùc nhau , thaønh phaàn kieåu gen cuûa caùc loaïi giao töû ñöôïc ghi theo sô ñoà phaân nhaùnh ( sô ñoà Auerbac ) hoaëc baèng caùch nhaân ñaïi soá 
	Ví duï : Kieåu gen :AaBbDd à giao töû : ABD, ABd , AbD, Abd 
 	 aBD, aBd , abD , abd 
TÍNH SỐ KIỂU TỔ HỢP – KIỂU GEN – KIỂU HÌNH 
VÀ CÁC TỈ LỆ PHÂN LI Ở ĐỜI CON
1)Kiểu tổ hợp:
Số kiểu tổ hợp = số giao tử đực x số giao tử cái
Chú ý: Khi biết số kiểu tổ hợp à biết số loại giao tử đực, giao tử cái à biết số cặp gen dị hợp trong kiểu gen của cha hoặc mẹ.
2)Số loại và tỉ lệ phân li về KG, KH:
Tỉ lệ KG chung của nhiều cặp gen bằng các tỉ lệ KG riêng rẽ của mỗi cặp tính trạng nhân với nhau.
Số KH tính trạng chung bằng số KH riêng của mỗi cặp tính trạng nhân với nhau.
Ví dụ: A hạt vàng, B hạt trơn, D thân cao. P: AabbDd x AaBbdd.
Cặp
KG
Số lượng
KH
Số lượng
Aa x Aa
1AA:2Aa:1aa
3
3 vàng : 1 xanh
2
bb x Bb
1Bb:1bb
2
1 trơn : 1 nhăn
2
Dd x dd
1Dd:1dd
2
1 cao : 1 thấp
2
Số KG chung = ( 1AA:2Aa:1aa)(1Bb:1bb)(1Dd:1dd) = 3.2.2 = 12.
Số KH chung = (3 vàng : 1 xanh)(1 trơn : 1 nhăn)(1 cao : 1 thấp) = 2.2.2 = 8.
TÌM HIỂU GEN CỦA BỐ MẸ
1)Kiểu gen riêng của từng loại tính trạng: 
Ta xét riêng kết quả đời con F1 của từng loại tính trạng.
a)F1 đồng tính:
Nếu P có KH khác nhau => P : AA x aa.
Nếu P có cùng KH, F1 là trội => P : AA x AA hoặc AA x Aa
Nếu P không nêu KH và F1 là trội thì 1 P mang tính trạng trội AA, P còn lại có thể là AA, Aa hoặc aa.
b)F1 phân tính có nêu tỉ lệ:
*F1 phân tính tỉ lệ 3:1
Nếu trội hoàn toàn: => P : Aa x Aa
Nếu trội không hoàn toàn thì tỉ lệ F1 là 2:1:1.
Nếu có gen gây chết ở trạng thái đồng hợp thì tỉ lệ F1 là 2:1.
*F1 phân tính tỉ lệ 1:1
Đây là kết quả phép lai phân tích => P : Aa x aa.
c)F1 phân tính không rõ tỉ lệ:
Dựa vào cá thể mang tính trạng lặn ở F1. aa => P đều chứa gen lặn a, phối hợp với KH ở P ta suy ra KG của P.
 2)Kiểu gen chung của nhiều loại tính trạng:
a)Trong phép lai không phải là phép lai phân tích:
Ta kết hợp kết quả lai về KG riêng của từng loại tính trạng với nhau.
Ví dụ: Cho hai cây chưa rõ KG và KH lai với nhau thu được F1 : 3/8 cây đỏ tròn, 3/8 cây đỏ bầu dục, 1/8 cây vàng tròn, 1/8 cây vàng bầu dục. Tìm hiểu 2 cây thuộc thế hệ P.
Giải
Ta xét riêng từng cặp tính trạng:
+Màu sắc:
 Đỏ = 3 +3 = 3 đỏ : 1 vàng => theo quy luật phân li. => P : Aa x Aa.
Vàng 1 + 1
+Hình dạng:
 Tròn = 3 + 1 = 1 Tròn : 1 Bầu dục =>lai phân tích. => P : Bb x bb.
Bầu dục 3 + 1
Xét chung: Kết hợp kết quả về KG riêng của mỗi loại tính trạng ở trên ta có KG của P : AaBb x Aabb.
b)Trong phép lai phân tích:	
Không xét riêng từng tính trạng mà phải dựa vào kết quả phép lai để xác định tỉ lệ và thành phần gen của mỗi loại giao tử sinh ra => KG của cá thể đó.
Ví dụ: Thực hiện phép lai phân tích 1 cây thu được kết quả 25% cây đỏ tròn, 25% cây đỏ bầu dục. Xác định KG của cây đó.
Giải
Kết quả F1 chứng tỏ cây nói trên cho 4 loại giao tử tỉ lệ bằng nhau là AB, Ab, aB, ab.
Vậy KG cây đó là : AaBb.
CÁCH NHẬN ĐỊNH QUY LUẬT DI TRUYỀN
1)Căn cứ vào phép lai không phải là phép lai phân tích:
Bước 1: Tìm tỉ lệ phân tính về kiểu hình ở thế hệ con đối với mỗi loại tính trạng.
Bước 2: Nhân tỉ lệ kiểu hình riêng rẽ của các tính trạng. Nếu thấy kết quả phù hợp với kết quả của phép lai => hai cặp gen quy định 2 loại tính trạng đó nằm trên 2 NST khác nhau => di truyền theo quy luật phân li độc lập ( trừ tỉ lệ 1:1 nhân với nhau ).
2)Căn cứ vào phép lai phân tích:
Không xét riêng từng loại tính trạng mà dựa vào kết quả của phép lai để xác định tỉ lệ và loại giao tử sinh ra của cá thể cần tìm. Nếu kết quả lai chứng tỏ cá thể dị hợp kép cho ra 4 loại giao tử tỉ lệ bằng nhau => 2 cặp gen đó nằm trên 2 cặp NST khác nhau.
TÍNH SỐ LOẠI VÀ THÀNH PHẦN GEN GIAO TỬ
1)Các gen liên kết hoàn toàn:
Trên một cặp NST ( một nhóm gen )
Các cặp gen đồng hợp tử: => Một loại giao tử.
Ví dụ: Ab => 1 loaị giao tử Ab. 
 Ab
Nếu có 1 cặp gen dị hợp tử trở lên: => Hai loại giao tử tỉ lệ tương đương.
Ví dụ: ABd => ABd = abd
 abd
Trên nhiều cặp NST ( nhiều nhóm gen ) nếu mỗi nhóm gen đều có tối thiểu 1 cặp dị hợp. 
Số loại giao tử = 2n với n là số nhóm gen ( số cặp NST )
2)Các gen liên kết nhau không hoàn toàn: 
Mỗi nhóm gen phải chứa 2 cặp gen dị hợp trở lên mới phát sinh giao tử mang tổ hợp gen chéo ( giao tử hoán vị gen ) trong quá trình giảm phân.
Số loại giao tử : 22 = 4 loại tỉ lệ không bằng nhau.
2 loại giao tử bình thường mang gen liên kết, tỉ lệ mỗi loại giao tử này > 25%.
2 loại giao tử HVG mang tổ hợp gen chéo nhau do 2 gen tương ứng đổi chỗ, tỉ lệ mỗi loại giao tử này < 25%.
TẦN SỐ TRAO ĐỔI CHÉO VÀ KHOẢNG CÁCH TƯƠNG ĐỐI 
GIỮA 2 GEN TRÊN MỘT NST
1)Tần số trao đổi chéo – tần số hoán vị gen ( P ):
Tần số trao đổi chéo giữa 2 gen trên cùng NST bằng tổng tỉ lệ 2 loại giao tử mang gen hoán vị.
Tần số HVG tần số HVG = 50%.
Tỉ lệ mỗi loại giao tử bình thường = 100% – P = 1 – P 
 2 2
Tỉ lệ mỗi loại giao tử HVG = P
 2
2)Khoảng cách tương đối giữa các gen trên cùng 1 NST: 
Tần số HVG thể hiện khoảng cách tương đối giữa 2 gen : Hai gen càng xa nhau thì tần số HVG càng lớn và ngược lại.
Dựa vào tần số HVG => khoảng cách giữa các gen => vị trí tương đối trong các gen liên kết. Quy ước 1CM ( centimorgan ) = 1% HVG.
3)Trong phép lai phân tích:
Tần số HVG = Số cá thể hình thành do HVG x 100%
 Tổng số cá thể nghiên cứu
Tương tác gen phần cuối cùng
. CAÙC QUY LUAÄT DI TRUYEÀN
PHAÀN I . CAÙC ÑÒNH LUAÄT CUÛA MENDEN
A. TOÙM TAÉT LÍ THUYEÁT
I .MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VAØ THUAÄT NGÖÕ 
 	1. Alen : laø caùc traïng thaùi khaùc nhau cuûa cuøng moät gen . Caùc alen coù vò trí töông öùng treân 1 caëp NST töông ñoàng (loâcut) . VD: gen quy ñònh maøu haït coù 2 alen : A -> haït vaøng ; a -> haït xanh . 
	2. Caëp alen : laø 2 alen gioáng nhau hay khaùc nhau thuoäc cuøng moät gen naèm treân 1 caëp NST töông ñoàng ôû vò trí töông öùng trong teá baøo löôõng boäi . DV : AA , Aa , aa 
	- Neáu 2 alen coù caáu truùc gioáng nhau -> Caëp gen ñoàng hôïp . VD : AA, aa 
	- Neáu 2 alen coù caáu truùc khaùc nhau -> Caëp gen dò hôïp . VD di5Aa , Bb 
	3 .Theå ñoàng hôïp : laø caù theå mang 2 alen gioáng nhau thuoäc cuøng 1 gen . 
	VD : aa , AA , BB, bb
	4 Theå dò hôïp : laø caù theå mang 2 alen khaùc nhau thuoäc cuøng 1 gen . 
	VD : Aa , Bb , AaBb
	5 . Tính traïng töông phaûn : laø 2 traïng thaùi khaùc nhau cuûa cuøng moät tính traïng nhöng bieåu hieän traùi ngöôïc nhau 
	VD : thaân cao vaø thaân thaáp laø 2 traïng thaùi cuûa tính traïng chieàu cao thaân , thaønh caëp tính traïng töông phaûn 
	 6 . Kieåu gen : laø toå hôïp toaøn boä caùc gen trong teá baøo cuûa cô theå sinh vaät 
	VD : Aa , Bb , , , 
	7 . Kieåu hình : Laø toå hôïp toaøn boä caùc tính traïng vaø ñaëc tính cô theå 
	Vd : ruoài daám coù kieåu hình thaân xaùm caùnh daøi hoaëc thaân ñen caùnh ngaén 
II CAÙC ÑÒNH LUAÄT CUÛA MEN DEN 
 A. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU DI TRUYEÀN CUÛA MENDEN : coù 2 phöông phaùp 
	1 . Phöông phaùp phaân tích cô theå lai :
	a. Choïn doøng thuaàn : troàng rieâng vaø ñeå töï thuï phaán , neáu ñôøi con hoaøn toaøn gioáng boá meï thì thöù ñaäu ñoù thuaàn chuûng veà tính traïng nghieân cöùu .
	b. Lai caùc caëp boá meï thuaàn chuûng khaùc nhau veà moät hoaëc vaøi caëp tính traïng töông phaûn . VD : Pt/c : vaøng x xanh 
	c . Söû duïng thoáng keâ toaùn hoïc treân soá löôïng lôùn caù theå lai ñeå phaân tích quy luaät di truyeàn töø P -> F 
 	2. Lai phaân tích : laø pheùp lai giöõa cô theå mang tính trang troäi vôùi cô theå mang tính traïng laën ñeå kieåm tra kieåu gen cuûa caù theå mang tính traïng troäi laø ñoàng hôïp hay dò hôïp 
	- Neáu theá heä lai sinh ra ñoàng tính thì cô theå coù kieåu hình troäi coù kieåu gen ñoàng hôïp 
	- Neáu theá heä lai sinh ra phaân tính thì cô theå coù kieåu hình troäi coù kieåu gen dò hôïp 
	VD : Lai phaân tích ñaäu haït vaøng (coù KG AA hoaëc Aa ) vôùi ñaâu haït xanh (KG : aa ) 
 ...  thuoäc tæ leä : 9:3:3:1
	b) Hoã trôï gen troäi hình thaønh 3 KH : 9:6: 1
	A-B- ≠ ( A-bb = aaB- ) ≠ aabb thuoäc tæ leä : 9:6: 1
	c) Hoã trôï gen troäi hình thaønh 2 KH : 9:7 
A-B- ≠ ( A-bb = aaB- = aabb ) thuoäc tæ leä : 9:7
	2. Kieåu aùt cheá coù 3 tæ leä KG : 12:3:1 ; 13:3 ; 9:4:3 
	a) AÙt cheá gen troäi hình thaønh 3 KH : 12:3:1 
(A-B- = A-bb) ≠aaB- ≠ aabb thuoäc tæ leä : 12:3:1 
	b) AÙt cheá gen troäi hình thaønh 2 KH : 13: 3
(A-B- = A-bb = aabb ) ≠ aaB- thuoäc tæ leä : 13:3
c) AÙt cheá gen laën hình thaønh 3 KH : 9:4:3
A-B- ≠ ( A-bb = aabb ) ≠ aaB- thuoäc tæ leä : 9:4:3
	3. Taùc ñoäng coäng goäp ( tích luyõ) hình thaønh 2 KH : 15 :1 
	A-B- ≠ ( A-bb = aabb ) ≠ aaB- 
Toång quaùt n caëp gen taùc ñoäng coäng goäp => tæ leä KH theo heä soá moãi soá haïng trong trieån khai cuûa nhò thöùc Newton ( A+a)n 
	II. XAÙC ÑÒNH SOÁ CAËP GEN TÖÔNG TAÙC ( Ñeå nhaän ñònh quy luaät di truyeàn) 
 Thöôøng döïa vaøo keát quaû phaân tính theá heä lai => soá kieåu toå hôïp giao töû => soá loaïi giao töû cuûa boá meï => soá caëp gen töông taùc . 
Tæ leä kieåu phaân tính coù theå thuoäc 16 kieåu toå hôïp nhö : 9:6:1 ; 9:7 hoaëc 8 kieåu toå hôïp nhö 4:3:1 ; 6: 1:1 . Hoaëc 4 kieåu toå hôïp nhö : 3: 1 ; 1:2:1 ( xem baûng ghi caùc kieåu töông taùc töông öùng )
	III . DÖÏ ÑOAÙN KIEÅU TÖÔNG TAÙC 
Sau khi xaùc ñònh kieåu töông taùc , ñoàng thôøi xaùc ñònh kieåu gen boá meï => vieát sô ñoà lai coù theå coù cuûa pheùp lai ñoù ñeå thaáy tæ leä KG theo daïng naøo , ñoái chieáu vôùi tæ leä KH cuûa ñeà baøi => döï ñoaùn kieåu töông taùc 
PHAÀN IV DI TRUYEÀN LIEÂN KEÁT VÔÙI GIÔÙI TÍNH
I . XAÙC ÑÒNH KIEÅU NST GIÔÙI TÍNH 
	1. Trong thieân nhieân , ñaõ gaëp 1 soá kieåu NST giôùi tính nhö sau : XX, XY , XO ( XX laø ñoàng giao töû , XY hoaëc XO laø dò giao töû ) 
- Ñöïc XY , caùi XX : ngöôøi , ñoäng vaät coù vuù , ruoài giaám 
- Ñöïc XX , caùi XY : caùc loaïi chim , böôùm taàm , eách nhaùi , boø saùt .
- Ñöïc XO ; caùi XX : boï xít , chaâu chaáu , reäp 
- Ñöïc XX ; caùi XO : boï nhaäy .
	2. Neáu caù theå ñöôïc ñeà caäp trong ñeà baøi khoâng neâu loaøi naøo => kieåu NST giôùi tính coù theå xaùc ñònh theo 2 caùch : 
	- Döïa vaøo caù theå mang tính traïng laën ôû theá heä coù tæ leä phaân tính 3:1 . Vì tính traïng naøy deã xuaát hieän ôû caù theå XY => giôùi tính cuûa caù theå ñoù thuoäc NST giôùi tính XY 
	- Duøng caùch loaïi suy , laàn löôït thöû töøng kieåu NST giôùi tính => kieåu naøo cho keát quaû phuø hôïp vôùi ñeà baøi thì nhaän 
Ví duï : cho 1 caù theå mang 1 caëp gen dò hôïp quy ñònh caùnh thaúng giao phoái vôùi caù theå khaùc ñöôïc F1 goàm 256 con caùnh thaúng : 85 con caùnh cong ( chæ toaøn con ñöïc ) 
=> 	- Caëp gen dò hôïp quy ñònh caùnh thaúng => caùnh thaúng laø tính traïng troäi , caùnh cong laø tính traïng laën .
	- F1 coù tæ leä 3 caùnh thaúng : 1 caùnh cong . Nhöng tính traïng laën caùnh cong chæ bieåu hieän ôû con ñöïc => NST giôùi tính cuûa con ñöïc laø XY , con caùi XX .
 II . DI TRUYEÀN LIEÂN KEÁT VÔÙI GIÔÙI TÍNH 
	A. Khaùi nieäm : laø hieän töôïng di tuyeàn caùc tính traïng maø caù gen xaùc ñònh chuùng naèm treân caùc NST giôùi tính 
	 B. Gen treân NST X ( Qui luaät di truyeàn cheùo ) 
	1 .Thí nghieäm : Moocgan ñaõ lai ruoài giaám maét ñoû vôùi maét traéng 
-Lai thuaän :
	+ P : ♀ (maét ñoû ) x ♂ ( maét traéng ) 
	+ F1 : 100% maét ñoû 
	+ F2 : 3 maét ñoû : 1 maét traéng ( toaøn con ñöïc ) 
-Lai nghòch :
	+ P : ♀ (maét traéng ) x ♂ ( maét ñoû ) 
	+ F1 : 1 ♀ maét ñoû : 1 ♂ maét traéng 
	+ F2 : 1 ♀ maét ñoû : 1 ♀ maét traéng : 1 ♂ maét ñoû : 1 ♂ maét traéng
	 2 . Giaûi thích : 
	- F1 ñoàng loaït maét ñoû , theo ñònh luaät ñoàng tính thì maét ñoû troäi hoaøn toaøn so vôùi maét traéng .
	 Qui öôùc : W : maét ñoû ; w : maét traéng .
Neáu gen naèm treân NST thöôøng thì F2 ( trong pheùp lai thuaän ) maét traéng phaân boá ôû caû giôùi ñöïc vaø caùi . Thöïc teá ôû F2 maøu maét traéng chæ coù ôû con ñöïc , Vì vaäy gen qui ñònh maøu maét ôû ruoài phaûi naèm treân NST giôùi tính X , khoâng coù alen treân Y . 
Sô ñoà lai : 
+ Pheùp lai thuaän : 
P : XWXW (♀ maét ñoû ) x XwY( ♂ maét traéng ) 
G : XW , XW ; Xw , Y
F1 : XWXw , XWY ( 100% maét ñoû ) 
F1x F1 : XWXw x XWY 
G: XW , Xw ; XW , Y 
F2 : XWXW : XWXw : XWY : XwY 
 3 maét ñoû 	 : 1 maét traéng 
+ Pheùp lai nghòch: 
P : XwXw (♀ maét traéng ) x XWY( ♂ maét ñoû ) 
G : Xw ; Xw , Y
F1 : XWXw (50% ♀ maét ñoû ) , XwY (♂ maét traéng) 
F1x F1 : XWXw x XwY 
G : : XW , Xw ; Xw , Y
F2 : XWXw : XwXw : XWY : XwY 
	 1 ♀ maét ñoû : 1 ♀ maét traéng : 1 ♂ maét ñoû : ♂ maét traéng
Vaäy, ôû pheùp lai thuaän gen laën treân X do boá truyeàn cho con gaùi vaø bieåu hieän ôû chaùu trai 
3 . Noäi dung ñònh luaät : 
- Di truyeàn cheùo : tính traïng cuûa boá truyeàn cho con caùi (gaùi) , tính traïng cuûa meï truyeàn cho con ñöïc .
- Hai pheùp lai thuaän nghòch cho: keát quaû khaùc nhau .
	C . GEN TREÂN NST Y :( quy luaät di truyeàn thaúng ) 
	-NST Y ôû ña soá loaøi haàu nhö khoâng mang gen , neân haàu nhö gen treân NST X hieám coù gen töông öùng treân Y . Tuy nhieân , ôû 1 soá loaøi ñoäng vaät , NST Y cuõng mang gen . 
	- NST Y ôû ngöôùi coù ñoaïn mang gen töông öùng vôùi gen treân X , nhöng cuõng coù ñoaïn gen treân Y maø khoâng coù gen töông öùng treân X 
	Ví duï : ÔÛ ngöôøi taät dính ngoùn tay soá 2 vaø soá 3 do gen laën (a) treân NST Y gaây ra vaø chæ bieåu hieän ôû nam giôùi 
P : XX x XYa 
G : X ; X , Ya 
F1 : XX ( 50% gaùi BT ) : XYa ( 50% trai dính ngoùn ) 
Noäi dung di truyeàn thaúng : tính traïng qui ñònh bôûi gen naèm treân NST Y di truyeàn 100% ôû caùc caëp NST giôùi tính XY ( 100% con trai ) 
D. YÙ nghóa : hieän töôïng di truyeàn lieân keát vôùi giôùi tính ñöôïc öùng duïng ñeå phaân bieät giôùi ñöïc hoaëc giôùi caùi ôû giai ñoaïn sôùm phaùt trieån cuûa caù theå luùc hình thaùi giôùi tính chöa theå hieän ra kieåu hình , nhôø ñoù coù theå choïn loïc ñeå taêng naêng suaát .
 Ví duï : ÔÛ ga ngöôøi ta söû duïng gen troäi A treân NST giôùi tính X xaùc ñònh loâng vaèn , ñeå phaân bieät troáng , maùi khi môùi nôû . Gaø troáng con XA XA coù loâng vaèn ôû ñaàu roõ hôn so vôùi con maùi XA Y . 
II CAÙCH NHAÄN ÑÒNH QUY LUAÄT DI TRUYEÀN :
 	1. Döïa vaøo keát quaû cuûa pheùp lai thuaän nghòch 
	- Neáu keát quaû lai thuaän nghòch khaùc nhau thì gen quy ñònh tính traïng ñöôïc xeùt naèm treân NST giôùi tính . 
	- Neáu tính traïng ñaõ cho thaáy xuaát hieän chæ ôû giôùi ñöïc qua caùc theá heä ( di truyeàn thaúng ) = > gen naèm treân NST Y . Ngöôïc laïi thì gen naèm treân NST X 
	2. Döïa vaøo söï di truyeàn cheùo hoaëc tính traïng bieåu hieän khoâng ñoàng ñeàu treân giôùi ñöïc vaø caùi : 
	a. Di truyeàn cheùo : tính traïng cuûa con ñöïc gioáng tính traïng cuûa meï vaø tính traïng cuûa caùi con gioáng boá laø coù söï di truyeàn cheùo => gen naèm treân NST giôùi tính X 
	b . Tính traïng khoâng bieåu hieän ñoàng ñeàu ôû 2 giôùi :
 	Cuøng 1 theá heä nhöng tính traïng naøo ñoù chæ xuaát hieän ôû giôùi ñöïc , coøn giôùi caùi thì khoâng hoaëc ngöôïc laïi => gen naèm treân NST giôùi tính 
	Chuù yù : thöïc teá gen naèm treân NST giôùi tính cuõng coù nhöõng tröôøng hôïp taùc ñoäng vôùi gen naèm treân NST thöôøng ñeå hình thaønh 1 tính traïng . Cuõng coù caùc gen naèm treân cuøng 1 NST giôùi tính X taùc ñoäng rieâng reõ hoaëc töông taùc qua laïi vôùi nhau .
*** CHUÙ YÙ CAÙCH NHAÄN ÑÒNH CAÙC QUY LUAÄT DI TRUYEÀN 
Caùc quy luaät Menden : (phaân li ñoäc laäp ) 
Hai hay nhieàu caëp gen naèm treân 2 hay nhieàu caëp NST töông ñoàng 
Hai hay nhieàu caëp gen quy ñònh 2 hay nhieàu caëp tính traïng 
Caùc quy luaät cuûa Moocgan : 
Hai hay nhieàu caëp gen cuøng naèm treân 1 caëp NST 
Hai hay nhieàu caëp gen cuøng quy ñònh 2 hay nhieàu tính traïng 
Caùc qui luaät töông taùc gen : 
Hai hay nhieàu caëp gen naèm treân 2 hay nhieàu caëp NST 
Hai hay nhieàu caëp gen cuøng qui ñònh 1 caëp tính traïng 
PHAÀN V . ÑOÄT BIEÁN 
A. ÑOÄT BIEÁN GEN (ÑBG)
I . Caùc daïng ñoät bieán gen vaø söï bieán ñoåi trong caáu truùc cuûa gen : 
	- Ñoät bieán gen laø nhöõng bieán ñoåi trong caáu truùc gen ôû 1 hoaëc 1 soá caëp Nu .
	- caáu truùc cuûa gen bò bieán ñoåi veà soá löôïng hoaëc thaønh phaàn hoaëc trình töï caùc Nu trong gen 
	a) So saùnh gen bình thöôøng vaø gen Ñoät bieán nhaän thaáy :
	Hai gen coù soá Nu khoâng thay ñoåi -> gen ñoät bieán coù theå bieán ñoåi veà thaønh phaàn vaø trình töï caùc Nu :
	- Ñoät bieán thay theá kieåu ñoàng hoaùn hoaëc dò hoaùn .
	+ Thay theá kieåu ñoàøng hoaùn : thay theá 1 caëp A-T baèng 1 caëp G-X hoaëc thay theá 1 caëp G-X baèng 1 caëp A-T 
	+ Thay theá kieåu dò hoaùn : thay theá 1 caëp A-T baèng 1 caëp T-A hoaëc thay theá 1 caëp G-X baèng 1 caëp X-G 
	- Ñoät bieán gen daïng ñaûo vò trí .
	b) So saùnh gen bình thöôøng vaø gen ñoät bieán nhaän thaáy : 
	Hai gen coù soá löôïng töøng loaïi Nu gioáng nhau -> ( khoâng thay ñoåi veà thaønh phaàn vaø soá löôïng Nu ) -> Gen ÑB coù bieán ñoåi veà trình töï Nu :
ÑBG daïng thay theá kieåu dò hoaùn .
ÑBG daïng ñaûo vò trí 
c) So saùnh gen bình thöôøng vaø gen ñoät bieán nhaän thaáy : 
 	Hai gen coù soá löôïng Nu gioáng nhau , hai gen khaùc nhau veà thaønh phaàn töøng loaïi Nu => ÑBG daïng thay theá kieåu ñoàng hoaùn 
d)So saùnh gen bình thöôøng vaø gen ñoät bieán nhaän thaáy : 
	Hai gen coù soá löôïng Nu cheânh leäch nhau 1 caëp Nu :
ÑBG daïng theâm 1 caëp Nu 
ÑBG daïng maát 1 caëp Nu 
II. Tæ leä gen ñoät bieán :
Gen tieàn ÑB : gen coù bieán ñoåi caáu truùc ôû 1 maïch . Gen tieàn ÑB coù theå ñöôïc enzim söõa chöõa thaønh gen bình thöôøng .
Gen ÑB : gen coù bieán ñoåi 1 caëp Nu treân 2 maïch ñôn . 
+	Gen gen tieàn ÑB nhaân ñoâi > gen ÑB 
 	x=1 	x=1 
	+	Tæ leä gen ñoät bieán = ( Soá gen ÑB : Toång soá gen taïo ra ) . 100 
B. ÑOÄT BIEÁN NHIEÃM SAÉC THEÅ ( ÑBNST )
I. Ñoät bieán theå dò boäi NST :
 - Laø ÑB xaûy ra taïi 1 hay 1 soá caëp cuûa NST .Coù caùc daïng : theå 3 nhieãm (2n+1 ) ; theå 1 nhóeâm ( 2n- 1) ; theå khuyeát nhieãm (2n -2) ; theå ña nhieãm ( 2n+k)
- Cô cheá : cô theå 2n gæam phaân ôû 1 soá teá baøo sinh duïc sô khai coù 1 hoacë 1 soá caëp naøo ñoù cuûa NST khoâng phaân li taïo ra giao töû ÑB ( n+1) hoaëc (n-1) hoaëc (n-2 ) 
	P : 	2n 	x	2n 
	Gp : (n+1) (n-1)	n 
	F (hôïp töû ) : 2n+1 theå 3 nhieãm 
	F (hôïp töû ) : 2n-1 theå 1 nhieãm 
II .Theå ña boäi ( 3n hoaëc 4n ) 
- Theå ña boäi laø nhöõng bieán ñoåi tronng toaøn boä caáu truùc NST , lôùn hôn boäi soá 2n nhö : 3n , 4n , 5n , 6n  
-Cô cheá :
	+ Teá baøo soâma 2n hoaëc teá baøo tieàn phoâi 2n , trong nguyeân phaân caùc NST khoâng phaân li taïo ra teá baøo 4n , caùc teá baøo 4n nguyeân phaân bình thöôøng cho ra caùc teá baøo con 4n 
TB soâma 2n TB soâma 4n Moâ , cô quan 4n 
TB tieàn phoâi 2n TB tieàn phoâi 4n cô theå 4n 
	+ Teá baøo sinh duïc 2n giaûm phaân , söï khoâng phaân li caùc NST trong 1 laàn phaân baøo taïo ra giao töû ñoät bieán 2n .
Neáu giao töû 2n keát hôïp giao töû 2n à hôïp töû 4n 
	P : 2n 	x 2n 
	Gp 2n 	2n 
	F ( hôïp töû) 4n 
 =>F (hôïp töû ) 4n cô theå 4n 
Neáu giao töû 2n keát hôïp giao töû n à hôïp töû 3n 
	P : 2n 	x 2n 
	Gp 2n 	n 
	F ( hôïp töû) 3n
	=> F (hôïp töû ) : 3n cô theå 3n