Giáo án Sinh học lớp 12 bài 24: Các bằng chứng tiến hóa

PHẦN SÁU : TIẾN HÓA
CHƯƠNG I : BẰNG CHỨNG VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓA
BÀI 24 : CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA
Ngày soạn : 
Lớp dạy :
Mục đích yêu cầu :
Kiến thức : HS phải
Trình bày được 1 số bằng chứng về giải phẫu so sánh chứng minh mối quan hệ giữa các loài sinh vật
Giải thích được bằng chứng phôi sinh học.
Giải thích được bằng chứng địa lý sinh vật học
Nêu được 1 số bằng chứng về tế bào học và sinh học phân tử.
Kỹ năng : rèn cho HS các kỹ năng
HS rèn những kĩ năng quan sát tranh, so sánh từ đó rút ra nhận xét.
Liên hệ thực tế.
Thái độ :
Học sinh biết được các loài có chung nguồn gốc.
Giải thích nguyên nhân sự giống nhau giữa các loài sinh vật.
Giải thích được 1 số hiện tượng trong tự nhiên: hiện tượng lại tổ
Chuẩn bị đồ dùng dạy học :
Giáo viên :
 - Giáo án.
 - Các tranh phóng to các hình 24.1;24.2
 - PHT 1: “ Tìm hiểu cơ quan tương đồng”
Loài
Chức năng
Cấu trúc
Nhận xét
Mèo
leo, trèo, vồ mồi
Gồm năm phần: cánh, cẳng, cổ, bàn, ngón
Có chung nguồn gốc nhưng khác chức năng
Cá voi
bơi
Dơi
bay,
Người
cầm nắm, lao động
PHT 2: “Tìm hiểu một số cơ quan thoái hóa”
Cơ quan ở người
Nguồn gốc
Chức năng
Ở loài tổ tiên
Ở người
Ruột thừa
Manh tràng
Tiêu hóa
Không có
Xương cụt
Đuôi
Thăng bằng
Không có
Mấu thịt ở khóe mắt
Mí mắt thứ ba
Bảo vệ mắt
Không có
Cơ quan
Nguồn gốc
Chức năng
Cánh dơi
Chi trước của bò sát
Bay
Cánh bướm
Mặt lưng của phần ngực ở côn trùng
Gai hoàng liên
Lá
Giảm sự thoát hơi nước
Gai hoa hồng
Biểu bì thân
Củ hoàng tinh
Thân
Dự trữ dinh dưỡng
Củ khoai lang
Rễ
PHT 3: “Tìm hiểu cơ quan tương tự:
PHT 4: “So sánh cơ quan thoái hóa và cơ quan tương đồng”
Cơ quan thoái hóa
Cơ quan tương đồng
Nguồn gốc
Chung nguồn gốc
 Chung nguồn gốc
Chức năng
Không còn hoặc tiêu giảm
 Có thể giống hoặc rất khác nhau
Nhận xét
 Cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương đồng vì chúng cùng bắt nguồn từ cùng một cơ quan tổ tiên nhưng nay chúng không còn chức năng hoặc chức năng tiêu giảm
Học sinh :
 -Chuẩn bị bài trước ở nhà
 -SGK
Hoạt động dạy học :
Ổn định lớp :
Kiểm tra bài cũ :
Tiến trình dạy học :
Bằng chứng tiến hoá là những bằng chứng nói lên mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật với nhau.Có 2 loại là bằng chứng trực tiếp và bằng chứng gián tiếp.Bằng chứng trực tiếp là những bằng chứng hoá thạch,các hoá thạch là những di tích trực tiếp của các sinh vật để lại vì thế đây là các bằng chứng trực tiếp nói về mối quan hệ tiến hoá giữa các loài.Ở bài hôm nay chúng ta chỉ đề cập đến những bằng chứng gián tiếp: bằng chứng giải phẫu so sánh.phôi sinh học,bằng chứng địa lí sinh vật học,bằng chứng sinh học phân tử và tế bào. Chúng ta đi vào chương 1 bằng chứng và cơ chế tiến hóa, bài 24 các bằng chứng tiến hóa
Thời gian
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
Hoạt động 1 : vấn đáp gợi mở
-Để nghiên cứu nguồn gốc của các loài sinh vật,mối quan hệ họ hàng của các sinh vật với nhau người ta dựa vào các di tích hóa thạch,các đặc điểm hình thái,cấu tạo,chức năng,các đặc điểm về phôi sinh học,tế bào,sinh học phân tửĐó là các bằng chứng tiến hóa.Vậy em nào cho biết bằng chứng tiến hóa là gì?
èhoàn thiện
èthông báo : có hai loại bằng chứng tiến hóa:bằng chứng trực tiếp và bằng chứng gián tiếp.Bằng chứng trực tiếp là bằng chứng hóa thạch sẽ được đề cập tới trong bài 33.Trong bài này chúng ta chỉ nghiên cứu các bằng chứng gián tiếp:bằng chứng giải phẫu so sánh,bằng chứng phôi sinh học,bằng chứng địa lí sinh vật học và bằng chứng sinh học phân tử và tế bào.
-Bằng chứng tiến hóa là những bằng chứng nó lên mối quan hệ họ hang giữa các loài sinh vật với nhau.
I/ Các bằng chứng tiến hóa:
Bằng chứng tiến hoá là những bằng chứng nói lên mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật với nhau.
Hoạt động 2 : trực quan + vấn đáp
-Giao phiếu học tập cho HS.
-Treo hình 24.1 phóng to trên bảng và cho học sinh quan sát.
-Các em đã chuẩn bị ở và quan sát hình hãy hoàn thành PHT
-Quan sát cấu trúc chi trước của các loài các em có nhận xét gì?(chú ý vào màu sắc của các phần).
-Những biến đổi xương bàn tay giúp mỗi loài thích nghi như thế nào?
-GV bổ sung: mỗi loài có 1 đời sống khác nhau thích nghi với môi trường → xương chi biến đổi khác nhau phù hợp với môi truờng mà nó đang sống).
-Mỗi loài sinh vật chi trước của chúng có chức năng giống nhau không?
-Các chi trước của các loài sinh vật này có chung cấu trúc nhưng khác nhau về chức năng.Sự giống nhau về cấu trúc như vậy chứng tỏ điều gì?
 Những cơ quan như vậy gọi là cơ quan tương đồng.Vậy cơ quan tương đồng là gì?
-Các em dựa vào SGK hoàn thành cho cô PHT 2 trong 1 phút.
 -Các em có nhận xét gì về chức năng và nguồn gốc của các cơ quan trong PHT?
-Vậy em nào nêu cho biết cơ quan thoái hóa là gì?
àhoàn thiện 
-Chúng ta vừa tìm hiểu cơ quan tương đồng và cơ quan thoái hóa các em hãy dựa vào đó hoàn thành PHT 3.
-chia nhóm và cho hs thảo luận trong 1’
-Gọi đại diện nhóm lên trình bày phần so sánh chức năng và nguồn gốc
-Vậy cơ quan tương đồng và cơ quan thoái hóa có quan hệ với nhau ntn?
àhoàn thiện PHT 
-Tương tự các em hoàn thành PHT SỐ 4.
-Các em có nhận xét gì về nguồn gốc và chức năng của các cơ quan ở các loài trong PHT.
-Đó là các cơ quan tương tự.Vậy cơ quan tương tự là gì? 
-Trong các loại bằng chứng trên,loại nào được xem là bằng chứng về nguồn gốc tiến hóa giữa các loài?Vì sao?
àhoàn thiện
-Trong các loại bằng chứng trên loại nào được xem là bằng chứng rõ rệt nhất?Vì sao?
-Các em về nhà sưu tầm thêm các tranh ảnh, ví dụ về cơ quan tương đồng, cơ quan thoái hóa và cơ quan tương tự.
-Có sự giống nhau về thành phần cấu trúc, khác nhau về cấu tạo từng thành phần
-Giúp sv thích nghi phù hợp với môi trường sống
-Không
-Chúng có chung nguồn gốc
-Chức năng không còn hoặc tiêu giảm, có cùng nguồn gốc
-Cơ quan thoái hoá là những cơ quan mà ở dạng tổ tiên tương ứng đã phát triển đầy đủ nhưng nay đã mất ý nghĩa sinh tồn và ngừng hoạt động chức năng.
-HS thảo luận theo nhóm
-Cử đại diện nhóm lên trình bày
-Cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương đồng
-HS thảo luận và hoàn thành PHT
-Cùng chức năng nhưng khác nguồn gốc
-Sự tương đồng về những đặc điểm giải phẫu giữa các loài
-Cơ quan thoái hóa là rõ rệt nhất. Vì nó là vết tích của cơ quan ở loài tổ tiên
I.Bằng chứng giải phẫu so sánh:
 1. Cơ quan tương đồng:
 Cơ quan tương đồng là những cơ quan ở các loài khác nhau có thể thực hiện các chức năng rất khác nhau nhưng đuợc bắt nguồn từ cùng một cơ quan ở các loài tổ tiên.
 2. Cơ quan thoái hoá:
 a.Ví dụ:
(PHT SỐ 1)
b.Khái niệm:
 Cơ quan thoái hoá là những cơ quan mà ở dạng tổ tiên tương ứng đã phát triển đầy đủ nhưng nay đã mất ý nghĩa sinh tồn và ngừng hoạt động chức năng.
c.So sánh cơ quan thoái hóa và cơ quan tương đồng:
 (PHT SỐ 3)
 3. Cơ quan tương tự:
 Cơ quan tương tự là những cơ quan thực hiện những chức năng như nhau nhưng lại không được tiến hoá từ cùng một cơ quan ở loài tổ tiên.
 4. Kết luận:
 - Sự tương đồng về nhiều đặc điểm giải phẫu giữa các loài là những bằng chứng gián tiếp cho thấy các loài sinh vật hiện nay đều được tiến hoá từ một tổ tiên chung.
 - Cơ quan thoái hoá là bằng chứng rõ rệt nhất chứng tỏ mối quan hệ họ hàng giữa các loài(còn vết tích).
Hoạt động 3 : trực quan + vấn đáp.
-Các em quan sát hình 24.2 SGK.
-Trong hình những loài nào có quan hệ gần gũi với nhau?
-Quan sát hình các em có nhận xét gì về sự phát triển phôi ở những loài có quan hệ gần gũi?
-Vì sao những loài càng có họ hàng gần gũi thì sự phát triển phôi thai của chúng càng giống nhau?
-Sự giống nhau về quá trình phát triển phôi của nhiều loài ĐVCXS nói lên điều gì về mối quan hệ giữa chúng?
èhoàn thiện
-HS dựa vào hình trả lời
-Những loài càng có họ hàng gần gũi thì sự phát triển phôi thai của chúng càng giống nhau.
-Vì chúng cùng được hưởng vốn gen giống nhau của tổ tiên.
-Sự giống nhau về quả trình phát triển phôi của nhiều loài động vật có xương sống chứng tỏ chúng đều được tiến hoá từ một nguồn gốc chung.
II. Bằng chứng phôi sinh học:
-Những loài càng có họ hàng gần gũi thì sự phát triển phôi thai của chúng càng giống nhau(vì chúng cùng được hưởng vốn gen giống nhau của tổ tiên).
 -Sự giống nhau về quả trình phát triển phôi của nhiều loài động vật có xương sống chứng tỏ chúng đều được tiến hoá từ một nguồn gốc chung.
-Phần này các em đã chuẩn bị ở nhà.Vậy em nào nêu cho cô định nghĩa địa lí sinh học?
-vẽ ví dụ
Vùng A
Vùng B
Khí hậu giống nhau
SV khác nhau
-Vùng A và vùng B có điều kiện khí hậu giống nhau nhưng sinh vật ở đấy như thế nào?
àhoàn thiện
-Vậy sự giống nhau của sinh vật có phải do môi trường không?
 Khí hậu giống nhau
 Đất liền đảo A
 Đảo B
 Đ-T v giống nhau 
 Đ-TV khác nhau
-Dựa vào SGK em nào cho biết Đacuyn đã nhận ra điều gì?
àhoàn thiện
-Sự giống nhau của sinh vật có phải do môi trường không?
-Vậy sự giống nhau giữa các loài sinh vật do nguyên nhân nào?
àhoàn thiện 
-HS dựa vào hình trả lời
-khác nhau
-Không
-Sinh vật trên các đảo có nhiều điểm giống với các loài trên đất liền gần kề nhất với đảo hơn là giống với các loài ở nơi khác trên trái đất mà có cùng điều kiện khí hậu(gần về địa lí dễ phát tán con cháu).
-Không
-Do chúng có chung một nguồn gốc
IV. Bằng chứng địa lí sinh vật học:
1. Địa lí sinh học?
 Địa lí sinh học là môn khoa học nghiên cứu về sự phân bố địa lí của các loài trên trái đất.
2. Bằng chứng: 
 - Những vùng khác nhau nhưng có điều kiện khí hậu giống nhau lại có những động vật,thực vật rất khác nhau.
- Sinh vật trên các đảo có nhiều điểm giống với các loài trên đất liền gần kề nhất với đảo hơn là giống với các loài ở nơi khác trên trái đất mà có cùng điều kiện khí hậu(gần về địa lí dễ phát tán con cháu).
3. Kết luận:
 - Sự giống nhau giữa các sinh vật chủ yếu do chúng có chung một nguồn gốc hơn là do sống trong những môi trường giống nhau.
 - Một số trường hợp,sự giống nhau về một số đặc điểm giữa các loài khác nhau ở những nơi rất xa nhau(Cá voi-lớp thú và cá mập- lớp cá;Sóc bay Bắc Mỹ và thú có túi ở Châu Đại Dương)không phải được tiến hoá từ một tổ tiên chung mà là kết quả của quá trình tiến hoá hội tụ(tiến hoá đồng quy)(Môi trường giống nhauàáp lực CLTN giống nhau).
Hoạt động 5 : vấn đáp gợi mở
-Dựa vào kiến thức cũ về tế bào học và di truyền học,các em hãy nêu một số bằng chứng về sự giống nhau trong cấu tạo tế bào?
-Vật chất di truyền?
-Mã di truyền ở các loài sinh vật?
-Phân tích trình tự aa của cùng một loại protein hay trình tự nucleotit của cùng một gen cho ta biết điều gì về mối quan hệ giữa các loài?
èTừ các bằng chứng trên các em rút ra kết luận gì về:
 -Các loài có quan hệ họ hàng gần?
 -Nguồn gốc các loài?
àhoàn thiện
-Tế bào được cấu tạo từ các đại phân tử: axit nu, pro, lipit, polysaccarit
-Là phân tử ADN đều cấu tạo từ 4 loại nuclêotit
-Các tế bào của tất cả các loài đều sử dụng chung một loại mã di truyền.
- HS trả lời
-HS trả lời
 V. Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử:
1. Bằng chứng:
- Các tế bào của tất cả các loài đều sử dụng chung một loại mã di truyền.
 - Các loại protein đều cấu tạo từ 20 loại axit amin.
 - Các loại ADN đều cấc tạo từ 4 loại nuclêotit.
 - phân tích trình tự axit amin của cùng một loại prôtêin hay trình tự nuclêôtit của cùng một gen ở các loài khac nhau có thể xác địnhđược mối quan hệ họ hàng giữa các loài.
 4.2 Kết luận:
- Các loài có quan hệ họ hàng càng gần thì trình tự axit amin hay trình tự nuclêôtit càng giông nhau và ngược lại vì các loài vừa mới tách ra từ một tổ tiên chung nên chưa đủ thời gian để CLTN có thể phân hoá làm nên sự sai khác lớn về cấu trúc phân tử.
 - Các loài ngày nay đều tiến hoá từ một tổ tiên chung.
IV.Củng cố:
 -Bằng chứng nào cho thấy các loài tiến hoá từ 1 tổ tiên?
 -Sự giống nhau giữa các loài chủ yếu do nguyên nhân nào?
 -Nêu 1 số bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử?
V.Hướng dẫn học ở nhà:
 - Tìm các ví dụ về cơ quan thoái hóa ,cơ quan tương đồng, cơ quan tương tự.
 - Học bài, trả lời câu hỏi trong sgk
 - Xem trước bài 25. Tìm hiểu về Lamac , Đacuyn và những cống hiến của hai ông.
VI.Rút kinh nghiệm:
 1.Nội dung:
2.Phương pháp:
 3.Tổ chức: