Giáo án Sinh học khối 12 cả năm

PHẦN V-DI TRUYỀN HỌC
CHƯƠNG I-CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ
BÀI 1-GEN, MÃ DI TRUYỀN VÀ QUÁ TRÌNH NHÂN ĐÔI ADN
I. Gen
1. Khái niệm: Gen là một đoạn phân tử ADN mang thông tin mã hoá một sản phẩm xác định (chuỗi pôlipeptit hay một phân tử ARN).
Ví dụ: Gen Hemôglôbin(Hb) là gen mã hoá chuỗi pôlipeptit góp phần tạo nên phân tử Hb trong tế bào hồng cầu.
Gen tARN mã hoá phân tử ARN vận chuyển.
Gen mARN mã hoá phân tử ARN thông tin.
Gen rARN mã hoá phân tử ARN ribôxôm,....
2. Cấu trúc chung của gen cấu trúc: Mỗi gen mã hoá prôtêin gồm 3 vùng trình tự nuclêôtit.
-Vùng điều hoà
+Nằm ở đầu 3’ của mạch mang mã gốc của gen.
+Chứa trình tự nu đặc biệt giúp enzim ARN pôlimeraza có thể nhận biết và liên kết để khởi động quá trình phiên mã.
+Chứa trình tự nuclêôtit để điều hoà quá trình phiên mã.
-Vùng mã hoá:
+Mang thông tin mã hoá các axit amin.
+Các gen ở sinh vật nhân sơ có vùng mã hoá liên tục (gen không phân mảnh)
+Phần lớn các gen của sinh vật nhân thực có vùng mã hoá không liên tục, xen kẽ các đoạn mã hoá axit amin (êxôn) là các đoạn không mã hoá axit amin(intron).Vì vậy các gen được gọi là phân mảnh.
-Vùng kết thúc
+Nằm ở đầu 5’ mạch mang mã gốc của gen.
+Mang tín hiệu kết thúc phiên mã.
II. Mã di truyền.
-Khái niệm mã di truyền
+Là trình tự các nuclêôtit trong gen quy định trình tự sắp xếp các axit amin trong phân tử prôtêin.
+mã di truyền là mã bộ ba, có nghĩa là cứ ba nuclêôtit kế tiếp nhau trong mạch khuôn của gen quy định tổng hợp 1 axit amin trong phân tử prôtêin.
-Có tất cả 64 bộ ba(côđôn) trên ARN thông tin (mARN) tương ứng với 64 bộ ba (trilet) trên ADN mã hoá cho khoảng 20 axit amin trong prôtêin.
-Trong 64 bộ ba thì có
+Ba bộ ba kết thúc: Quy định tín hiệu kết thúc quá trình dịch mã, không mã hoá cho axit amin nào là UAA, UAG, UGA.
+AUG là mã mở đầu với chức năng khởi đầu dịch mã và mã hoá axit amin mêtiônin (ở sinh vật nhân sơ là foocmin mêtiônin).
-Mã di truyền (mã bộ ba) có đặc điểm sau:
+Trên mARN mã di truyền được đọc theo chiều 5’-> 3’
+Được đọc từ 1 điểm xác định theo từng bộ ba nuclêôtit mà không gối lên nhau.
+Mã di truyền có tính phổ biến: Tức là tất cả các loài đều có chung một mã di truyền (trừ một vài ngoại lệ).
+Mã di truyền có tính đặc hiệu: Tức là một bộ ba chỉ mã hoá cho 1 loại axit amin.
+Mã di truyền mang tính thoái hoá: Tức là nhiều bộ ba khác nhau cùng xác định 1 loại axit amin (trừ UAG và UGG)
III. Quá trình nhân đôi của ADN (tái bản ADN=tự sao ADN)
-Thời gian, địa điểm: Quá trình nhân đôi của ADN diễn ra trong nhân tế bào, ngay trước khi tế bào bước vào giai đoạn phân chia (kì trung gian, pha S). Quá trình này tạo ra 2 cromatit trong nhiễm sắc thể (NST) để chuẩn bị phân chia tế bào.
-Các bước của quá trình nhân đôi ADN
+Bước 1: Tháo xoắn phân tử ADN
Nhờ enzim tháo xoắn Hêlica, hai mạch đơn của phân tử ADN tách nhau dần tạo nên chạc hình chữ Y và để lộ ra hai mạch khuôn.
+Bước 2: Tổng hợp các mạch ADN mới
Enzim ADN-pôlimeraza sử dụng một mạch làm khuôn tổng hợp lên mạch mới theo nguyên tắc bổ sung, trong đó A luôn liên kết với T và G luôn liên kết với X.
Vì ADN-pôlimeraza chỉ trượt trên mạch gốc của ADN theo chiều 3’->5’ để tổng hợp mạch mới theo chiều 5’->3’ nên:
*Trên mạch khuôn 3’-> 5’, mạch bổ sung được tổng hợp liên tục.
*Trên mạch khuôn 5’->3’, mạch bổ sung được tổng hợp ngắt quãng tạo nên các đoạn ngắn (đoạn Okazaki). Sau đó các đoạn Okazaki được nối lại với nhau nhờ enzim nối ligaza.
+Bước 3: Hai phân tử ADN được tạo thành.
Trong mỗi phân tử ADN được tạo thành thì một mạch là mới được tổng hợp, còn mạch kia là của ADN ban đầu (nguyên tắc bán bảo tồn).
IV. Chú ý: 
-Trong quá trình nhân đôi của sinh vật nhân thực có thể xảy ra ở nhiều điểm trên gen nhưng sinh vật nhân sơ thì không có.
-Khi kết thúc pha S thì ADN đã nhân đôi xong nên từ lúc này cho đến khi “tế bào chưa phân chia xong để tạo 2 tế bào con” (pha G2, kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối khi tế bào chưa phân chia xong) lượng ADN trong tế bào tăng lên gấp đôi.
-Trên mạch gốc của ADN chứa bộ ba mã gốc (trilet) và các bộ ba này được đọc theo “từng bộ ba nuclêôtit theo chiều 3’->5’ mà không gối lên nhau”.
-Vùng mã hoá của các gen ở sinh vật nhân thực bắt đầu và kết thúc đều là đoạn mã hoá axit amin (các đoạn êxôn), do đó số đoạn êxôn bao giờ cũng nhiều hơn số đoạn intron là 1.
-Sự nhân đôi ADN của sinh vật nhân sơ chỉ có một điểm bắt đầu nhân đôi còn sinh vật nhân thực có nhiều điểm nhân đôi để quá trình nhân đôi nhanh hơn.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - -
BÀI 2-PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃ
I. Phiên mã.
1. Khái niệm phiêm mã
-Phiên mã là quá trình tổng hợp phân tử mARN trên mạch mã gốc của ADN (gen) theo nguyên tắc bổ sung.
-Trên phân tử ADN chỉ có 1 mạch được dùng làm mạch khuôn (mạch mã gốc) để tổng hợp nên phân tử ARN.
2. Cấu trúc và chức năng của các loại ARN : Tất cả các ARN đều có cấu tạo chung là
-Theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các ribônuclêôtit.
-Gồm 4 loại ribônuclêôtit là A, U,G,X tạo thành chuỗi pôliribônuclêôtit.
-Đều có cấu tạo chỉ gồm có một mạch
a. mARN
-Cấu tạo
+Cấu tạo là một chuỗi pôliribônuclêôtit mạch đơn, thẳng.
+Được sao chép từ 1 đoạn mạch đơn của phân tử ADN theo nguyên tắc bổ sung (trong đó ribônuclêôtit U bổ sung với A)
+Ở đầu 5’ của phân tử mARN có một trình tự nuclêôtit đặc hiệu (không dịch mã) nằm gần côđon mở đầu giúp ribôxôm nhận biết gắn vào.
+Trên mạch mã sao của ARN chứa bộ ba mã sao (côđon), các bộ ba này được đọc theo "từng bộ ba nuclêôtit theo chiều 5’->3" mà không gối lên nhau.
+Chiều dài, số lượng nuclêôtit của mARN tương ứng với chiều dài, số lượng nuclêôtit của 1 gen cấu trúc (khoảng 600-2500 ribônuclêôtit).
+Bị enzim phân huỷ sau khi đã tham gia tổng hợp 1 số protêin.
+mARN chiếm khoảng 5-10% các loại ARN.
-Chức năng :
+Mang thông tin di truyền cho việc tổng hợp 1 protêin từ gen ở trong nhân ra ngoài bào tương.
+Tham gia giải mã khi kết hợp với ribôxôm để tạo prôtêin.
b. tARN: 
-Cấu tạo:
+Có số lượng khoảng 80-100 ribônuclêôtit.
+tARN có 2 bộ phận quan trọng là : Phần mang bộ ba đối mã đặc hiệu (anticôđon), phần mang axit amin mà nó vận chuyển.
+Trong cấu trúc có đoạn có các cặp bazơnitric liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung (tương tự như ADN là A liên kết với U bằng 2 liên kết hidrô, G liên kết với X bằng 3 liên kết hidro và ngược lại) nhưng cũng có đoạn không tạo xoắn mà tạo thành những thuỳ tròn.
+Một trong những thuỳ tròn mang bộ ba đối mã (anticođon) gồm 3 ribônuclêôtit đặc hiệu đối với axit amin mà nó vận chuyển, nhờ đó tARN có thể nhận ra bộ ba mã sao (côdon) tương ứng trên mARN theo nguyên tắc bổ sung trong quá trình dịch mã (tổng hợp protêin).
+Một đầu mút của tARN gắn với axít amin còn đầu kia tự do.
-Chức năng:
+tARN vận chuyển axit amin đến ribôxôm trong quá trình giải mã tổng hợp prôtêin.
+Mang bộ ba đối mã đặc hiệu (anticôđon), đóng vai trò như người phiên mã, mỗi tARN đặc hiệu với 1 axit amin.
+tARN được sử dụng nhiều lần trong quá trình giải mã và tồn tại qua nhiều thế hệ tế bào để thực hiện chức năng vận chuyển axit amin đến ribôxôm tham gia vào giải mã.
c. rARN (ARN ribôxom):
-Cấu tạo
+rARN chiếm khoảng 70-80% tổng số các loại ARN.
+Trong cấu trúc ARN có đoạn các ribônuclêôtit liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung (có tới 70-80% các ribônuclêôtit liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung) hoặc không.
-Chức năng
+Kết hợp với ribôxôm để tạo thành các tiểu phần của ribôxôm.
+Ribôxôm 
Là nơi tổng hợp prôtêin.
Ribôxôm gồm hai tiểu phần "tiểu phần lớn và tiểu phần nhỏ". Khi tổng hợp prôtêin hai tiểu phần này mới kết hợp với nhau tạo ribôxôm hoàn chỉnh.
RARN tham gia tạo các tiểu phần ribôxôm và chúng tồn tại qua nhiều lần giải mã được sử dụng trong quá trình giải mã và được sử dụng qua nhiều thế hệ tế bào.
2. Cơ chế phiên mã
-Enzim ARN – pôlimeraza bám vào vùng điều hoà làm gen tháo xoắn để lộ ra mạch gốc có chiều 3’-5’ và bắt đầu tổng hợp mARN tại vị trí đặc hiệu (khởi đầu phiêm mã)
-ARN – pôlimeraza trượt dọc theo mạch mã gốc trên gen có chiều 3’-5’ để tổng hợp nên phân tử mARN theo nguyên tắc bổ sung (A bắt đôi với U, T bắt đôi với A, G bắt đôi với X và ngược lại) theo chiều 5’-3’.
-Khi enzim di chuyển tới cuối gen, gặp tín hiệu kết thúc thì nó dừng phiên mã và phân tử mARN vừa được tổng hợp giải phóng.
-Vùng nào trên gen vừa phiên mã xong thì hai mạch đơn đóng xoắn ngay lại.
-Ở tế bào nhân sơ, mARN sau phiên mã được trực tiếp dùng làm khuôn để tổng hợp nên phân tử prôtêin.
-Ở tế bào nhân thực, mARN sau phiên mã phải được cắt bỏ các intron, nối các exon lại với nhau thành mARN trưởng thành rồi đi qua màng nhân ra ngoài tế bào chất làm khuôn tổng hợp prôtêin.
II. Dịch mã
Dịch mã là quá trình tổng hợp prôtêin. Quá trình này có thể chia làm hai giai đoạn là hoạt hoá axit amin và tổng hợp chuỗi pôlipeptit.
1. Hoạt hoá axit amin:
Trong tế bào chất, nhờ các enzim đặc hiệu và năng lượng ATP, mỗi axit amin được hoạt hoá và gắn với tARN tương ứng tạo nên phức hợp axit amin-tARN (aa-tARN)
2. Tổng hợp chuỗi pôlipeptit
Quá trình tổng hợp chuỗi pôlipeptit gồm các bước sau
-Mở đầu:
+Tiểu đơn vị bé của ribôxôm gắn với mARN ở vị trí nhận biết đặc hiệu nằm gần côđon mở đầu.
+Bộ ba đối mã của phức hợp mở đầu Met-tARN (UAX) bổ sung chính xác với côdon mở đầu (AUG) trên mARN
+Tiểu đơn vị lớn của ribôxôm kết hợp tạo ribôxôm hoàn chỉnh sẵn sàng tổng hợp chuỗi pôlipeptit.
-Kéo dài chuỗi pôlipeptit
+Côđon thứ 2 trên mARN (GAA) gắn bổ sung với anticôđon của phức hợp Glu-tARN (XUU)
+Ribôxôm giữ vai trò như một khung đỡ mARN và phức hợp aa-tARN với nhau, đến khi 2 axit amin Met và Glu tạo nên liên kết peptit giữ chúng.
+Ribôxôm dịch đi một côđon trên mARN để đỡ phức hợp côđôn-anticôđon tiếp theo cho đến khi axit amin thứ ba (Arg) gắn với axit amin thứ 2 (Glu) bằng liên kết peptit.
+Ribôxôm lại dịch chuyển đi một côđon trên mARN và cứ tiếp tục như vậy đến cuối mARN.
-Kết thúc
+Khi ribôxôm tiếp xúc với mã kết thúc trên mARN (UAG) thì quá trình dịch mã hoàn tất.
+NHờ enzim đặc hiệu, axit amin mở đầu (Met) được cắt khỏi chuỗi pôlipeptit vừa tổng hợp.
+Chuỗi pôlipeptit tiếp tục hình thành các cấu trúc bậc cao hơn, trở thành prôtêin có hoạt tính sinh học.
+Trong quá trình dịch mã, mARN thường không gắn với từng ribôxôm riêng rẽ mà đồng thời gắn với một nhóm ribôxôm (gọi tắt là pôlixôm) giúp tăng hiệu suất tổng hợp prôtêin.
+Cơ chế phân tử của hiện tượng di truyền được thể hiện theo sơ đồ sau
Nhânn đôi 
 phiên mã Dịch mã 
 ADN mARN prôtêin Tính trạng.
III. Chú ý
-Vì ARN được sao ra từ một mạch của ADN theo nguyên tắc bổ sung (A liên kết với U, T liên kết với A, G liên kết với X và ngược lại). ARN có cấu tạo một mạch nên "Số nu của ARN bằng 1/2 số nu của đoạn ADN" tổng hợp nó.
-Ở sinh vật nhân sơ quá trình phiên mã xảy ra ở vùng nhân va dịch mã xảy ra trong tế bào chất.
-Ở sinh vật nhân thực phiên mã xảy ra trong nhân tế bào, dịch mã xảy ra trong tế bào chất.
IV. Các nội dung quan trọng ở bài số 2.
Khái niệm "phiên mã, dịch mã", vị trí "phiên mã và dịch mã".
-Cấu tạo, chức năng các ARN, tương quan ARN và A ... în thµnh ng­êi.
-Qu¸ tr×nh ph¸t sinh loµi ng­êi ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n chÝnh sau ®©y: V­în ng­êi hãa th¹ch, ng­êi tèi cæ, ng­êi cæ vµ ng­êi hiÖn ®¹i.
I/ C¸c d¹ng v­în ng­êi hãa th¹ch:
-KhØ hãa th¹ch nguyªn thñy ®· ph¸t sinh ra c¸c nh¸nh:
+Nh¸nh 1: DÉn ®Õn khØ ngµy nay.
+Nh¸nh 2: Parapitec vµo kØ thø 3 c¸ch ®©y 30 triÖu n¨m lµ tæ tiªn cña loµi ng­êi.
-Propliopitec b¾t nguån tõ parapitec b¾t nguån tõ parapitec sinh ra v­în, ®­êi ­¬i ngµy nay vµ §ri«pitÐc.
-§ri«pitÐc ph©n li thµnh ba nh¸nh dÉn ®Õn khØ ®éc (G«rila), tinh tinh vµ ng­êi.
1/ParapitÐc: 
-XuÊt hiÖn vµ sèng vµo gi÷a kû thø 3, ®¹i t©n sinh, c¸ch ®©y kho¶ng 30 triÖu n¨I/ sèng trªn c©y.
-ParapitÐc lµ loµi khØ mòi hÑp, nhá b»ng con mÌo, cã ®u«i, mÆt ng¾n, hép sä kh¸ lín.
-Sö dông chi tr­íc vµo nhiÒu ho¹t ®éng nh­ cÇm n¾m thøc ¨n, bãc vá qu¶ tr¸i c©y.
2/¤tral«pitÐc: 
-XuÊt hiÖn vµ sèng ë cuèi kØ thø 3 cña ®¹i t©n sinh, c¸ch ®©y h¬n 5 triÖu n¨m.
-¤tral«pitÐc gåm 5-6 loµi, sèng nhiÒu ë ®Þa bµn nam phi, ®«ng phi, trung phi vµ ch©u ¸.
-Hãa th¹ch cña ¤tral«pitÐc ®­îc ph¸t hiÖn n¨m 1924 ë nam phi.
-¤tral«pitÐc lµ d¹ng v­în ng­êi trung gian ®Ó dÉn ®Õn loµi ng­êi ngµy nay.Chóng gièng ng­êi h¬n bÊt k× c¸c d¹ng v­în ng­êi ngµy nay.Tuy nhiªn chóng ®· bÞ tuyÖt diÖt.
--¤tral«pitÐc ®· chuyÓn h¼n xuèng ®Êt, ®i b»ng hai ch©n sau, m×nh h¬i lom khom vÒ phÝa tr­íc. Chóng sèng gi÷a th¶o nguyªn trèng tr¶i, cao 120-140cm. nÆng kho¶ng 20-40kg, thÓ tÝch sä 500-600cm3. Chóng ®· biÕt sö dông cµnh c©y, hßn ®¸, m¶nh x­¬ng thó ®Ó tù vÖ vµ tÊn c«ng.
II/ Ng­êi tèi cæ (cßn gäi lµ ng­êi v­în):
Bao gåm hai d¹ng lµ pitecantrop vµ Xinantr«p.
1/Pitªcantrop:
-Hãa th¹ch ®­îc t×m thÊy ë java( ind«nªxia)n¨m 1981, ngµy nay hãa th¹ch ®­îc t×m thÊy ë c¶ ch©u phi vµ ch©u ©u.
-Sèng c¸ch ®©y tõ 80 v¹n ®Õn 1 triÖu n¨m.
-§i th¼ng, ch©n tay gièng ng­êi, cao 170cm, hép sä cã dung tÝch 900-950cm3, v­ît xa sä cña tÊt c¶ c¸c d¹ng v­în ng­êi ngµy nay.
-Tr¸n thÊp vµ v¸t vÒ phÝa sau, x­¬ng mµy vµ gê trªn hèc m¾t cßn nh« cao, x­¬ng hµm th«, ch­a cã låi c»m.
-C«ng cô lao ®éng lµm b»ng ®¸ lµ nh÷ng m¶nh t­íc cã c¹nh s¾c.
2/ Xinantr«p:
-Xinantr«p ph¸t hiÖn n¨m 1927 ë gÇn b¾c kinh.
-Sèng c¸ch ®©y 50-70 v¹n n¨m.
-BÒ ngoµi Xinantr«p rÊt gièng pitecantr«p nh­ tr¸n cßn thÊp, gê l«ng mµy cao, hµm to, r¨ng to vµ th«, ch­a cã låi c»m. 
-Hép sä d¹t tíi 850-1220cm3, n·o tr¸i ph¸t triÓn h¬n n·o ph¶i, n·o tr¸i réng h¬n n·o ph¶i 7mm chøng tá ng­êi xinantr«p thuËn tay ph¶i khi lao ®éng.
-C«ng cô lao ®éng b»ng ®¸, b»ng x­¬ng ch­a cã h×nh thï râ rÖt, cã dÊu vÕt than tro, cã n¬i cao tíi 6m tro.
-§· biÕt s¨n thó, ¨n thÞt vµ gi÷ löa.
III/ Ng­êi cæ Nªan®ectan:
-Hãa th¹ch ®­îc ph¸t hiÖn ë hang Nªande(CHLB§).Sau ®ã ®­îc t×m thÊy ë ch©u ¢u, ch©y ¸, ch©u phi.
-Sèng c¸ch ®©y 5 ®Õn 20 v¹n n¨m trong thêi kú b¨ng hµ ph¸t triÓn.
-Cao trung b×nh 155-166cm, hép sä cã dung tÝch 1400cm3. 
-X­¬ng hµm ®· gÇn gièng ng­êi, mét sè c¸ thÓ cã låi c»m chøng tá tiÕng nãi ®· kh¸ ph¸t triÓn nh­ng hä trao ®æi ý kiÕn chñ yÕu vÉn b»ng ®iÖu bé.
-C«ng cô lao ®éng kh¸ phong phó, chñ yÕu ®­îc chÕ t¹o tõ m¶nh ®¸ silic ®­îc dÏo ra, cã c¹nh s¾c lµm thµnh dao, d×u mòi nhän, cã khi ®­îc dÏo c«ng phu.
-Sèng thµnh tõng ®µn, 50-100 ng­êi, ë trong hang ®¸ lµ chñ yÕu, ®«i khi cßn t¹o chç ë d­íi c¸c chám ®¸ hoÆc trªn c¸c bê s«ng, che th©n b»ng tÊm da thó.
-§· cã sù ph©n c«ng lao ®éng nh­: §µn «ng ®i s¨n b¾n tËp thÓ, ®µn bµ hay trÎ em ®i h¸i qu¶ vµ ®µo cñ, ng­êi giµ chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng.
IV/ Ng­êi hiÖn ®¹i Cr«manh«n:
-Hãa th¹ch ®Çu tiªn ®­îc t×m thÊy ë lµng Cr«manh«n (Ph¸p) n¨m 186, sau ®ã cßn ph¸t hiÖn ë nhiÒu n¬i thuéc ch©u ©u vµ ch©u ¸.
-Sèng c¸ch ®©y 3-5 v¹n n¨m.
-Cao kho¶ng 180 cm.Hép sä cã dung tÝch 170cm3 gièng ng­êi ngµy nay, tr¸n réng vµ th¼ng, kh«ng cã gê mµy trªn hèc m¾t, hµm d­íi cã låi c»m râ chøng tá tiÕng nãi kh¸ ph¸t triÓn.R¨ng to kháe do ¨n thøc ¨n chÝn ch­a chÕ biÕn.
-Hä chÕ t¹o vµ sö dông nhiÒu c«ng cô b»ng ®¸, x­¬ng, sõng nh­ l­ìi r×u cã lç ®Ó tra c¸n, lao cã ngh¹nh, kim kh©u vµ mãc c©u b»ng x­¬ng rÊt tinh x¶o.
-Trong hang cã tranh m« t¶ t«n gi¸o vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.Sèng thµnh x· héi phøc t¹p vµ b­íc vµo giai ®o¹n bé l¹c ®Çu tiªn.
-Ng­êi Cr«manh«n cã thÓ kÕt thóc thêi ®¹i ®å ®¸ cò, sau ®ã lµ thêi ®¹i ®å ®¸ gi÷a(1,5-2v¹n n¨m) råi tíi thêi ®¹i ®å ®¸ míi( 7-10 v¹n n¨m).Trong thêi ®¹i ®å ®¸ gi÷a, quan hÖ thÞ téc ®­îc thay b»ng chÕ ®é céng s¶n nguyªn thñy.TiÕp theo sau lµ thêi ®¹i ®å ®ång, ®å s¾t.
-Ng­êi Cr«manh«n ®· chuyÓn tõ giai ®o¹n tiÕn hãa sinh häc ( trong ®ã nh©n tè sinh häc ®ãng vai trß chhñ yÕu) sang giai ®o¹n tiÕn hãa x· héi ( trong ®ã nh©n tè x· héi ®ãng vai trß chñ yÕu).
-C¸c nhµ khoa häc ®· xÕp ng­êi Cr«manh«n vµ ng­êi ngµy nay vµo 1 loµi lµ ng­êi míi(Nªanthropus) hay ng­êi kh«n ngoan(Homosapiens)mµ qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi, loµi ng­êi ®· ph©n hãa thµnh 1 sè chñng téc ng­êi.
-C¸c nhµ nh©n chñng häc cho r»ng qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ v­în ng­êi thµnh ng­êi ®· diÔn ra trªn 1 l·nh thæ t­¬ng ®èi réng bao gåm ch©u phi, miÒn nam Ch©u ¢u, vµ phÇn nam Ch©u ¸ trong ®ã cã ViÖt Nam.
[Chó ý:
V­în ng­êi ngµy nay kh«ng thÓ tiÕn hãa&biÕn ®æi thµnh ng­êi ®­îc v×:
V­în ng­êi ®· tiÕn hãa theo chiÒu h­íng nhÊt ®Þnh kh¸c víi loµi ng­êi.
V­în ng­êi ngµy nay kh«ng cã c¬ së vËt chÊt di truyÒn&hoµn c¶nh sèng gièng nh­ tæ tiªn loµi ng­êi tr­íc ®©y.
Do ®ã v­în ng­êi ngµy nay lµ 1 loµi ®éng vËt thÊp h¬n loµi ng­êi kh«ng cã c¬ së ®Ó tiÕn hãa thµnh ng­êi ®­îc].
.................................................................................................................................................
Bµi
C¸c nh©n tè chi phèi qu¸ tr×nh ph¸t sinh loµi ng­êi
I/ Lao ®éng-®Æc ®iÎm c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt ng­êi víi ®éng vËt.
II/ C¸c sù kiÖn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh loµi ng­êi:
1/bµn tay trë thµnh c«ng cô lao ®éng:
-Tæ tiªn xa x­a cña loµi ng­êi lµ nh÷ng d¹ng v­în ng­êi sèng thµnh ®µn trªn c©y vµ ¨n l¸, qu¶, s©u bä, trøng chim.
-Khi di chuyÓn trªn c©y, th©n gÇn ch©n gÇn nh­ ®øng th¼ng, ch©n sau ®ì lÊy toµn th©n, ch©n tr­íc ®Ó n¾m cµnh c©y, h¸i qu¶, ®­a thøc ¨n vµo miÖng,...
-Vµo nöa sau thÕ kû thø 3 thuéc ®¹i t©n sinh, khÝ hËu l¹nh, b¨ng hµ trµn suèng phÝa nam, rõng c©y thu hÑp, mét sè v­în ng­êi ph­¬ng nam ph¶i chuyÓn xuèng ë mÆt ®Êt trèng kh«ng rõng, nhê d¸ng ®i th¼ng cã thÓ ph¸t hiÖn thó d÷ tõ xa ®Ó ch¹y trèn nªn ®­îc chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i, cµng tiÕn xa ra c¸c kho¶ng trèng kh«ng rõng cltn cµng cñng cè ®Æc ®iÓm ®i th¼ng nµy.Tr¶i qua hµng v¹n n¨m d­íi t¸c dông cña chän läc tù nhiªn d¸ng ®øng th¼ng ®­îc h×nh thµnh, kÐo theo hµng lo¹t biÕn ®æi h×nh th¸i, cÊu t¹o trªn c¬ thÓ v­în ng­êi nh­: 
+Cét sèng cong h×nh ch÷ S, bµn ch©n cã d¹ng h×nh vßm rÔ nhón nh¶y khi di chuyÓn, Ýt g©y chÊn ®éng ®Õn hÖ thÇn kinh vµ vá n·o.
+X­¬ng chËu to, réng ra ®Ó ®ì toµn th©n khi ®i th¼ng.....
+Quan träng nhÊt lµ 2 chi tr­íc tho¸t khái chøc n¨ng di chuyÓn, cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng lao ®éng, tù vÖ vµ kiÕm sèng. Qua hµng v¹n n¨m d­íi t¸c ®éng cña lao ®éng vµ chän läc tù nhiªn, lµm bµn tay ®­î hoµn thiÖn dÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng ®éng t¸c phøc t¹p, ngãn c¸i linh ®éng, ®èi diÖn ®­îc víi c¸c ngãn cßn l¹i nªn bµn tay cã nh÷ng cö ®éng khÐo lÐo, tay ng­êi trë thµnh lµ 1 khÝ quan hoµn thiÖn( Tõ ng­êi v­în Xinantr«p ®· cã b¸n cÇu n·o bªn tr¸i ph¸t triÓn, biÓu hiÖn thuËn tay ph¶i trong lao ®éng).
2/ Sù ph¸t triÓn cña tiÕng nãi vµ ©m tiÕt:
-Khi chuyÓn xuèng sèng ë vïng ®Êt trèng kh«ng rõng c©y th× tÝnh chÊt sèng thµnh tõng ®µn ë tæ tiªn d¹ng v­în cña ng­êi ®­îc cñng cè ®Ó søc m¹nh cña tËp thÓ bæ khuyÕt cho sù yÕu ít cña tõng c¸ thÓ, dùa vµo nhau ®Ó kiÕm ¨n, tù vÖ ®Ó sinh tån.Do ®ã lao ®éng cña con ng­êi ngay tõ ®Çu ®· cã tÝnh chÊt tËp thÓ, nhê ®ã nhu cÇu trao ®æi ý kiÕn trong lao ®éng tËp thÓ, bé m¸y ph¸t ©m vèn ®· ph¸t triÓn ë loµi v­în ng­êi, qua chän läc tn ®­îc hoµn thiÖn dÇn thµnh bé m¸y ph¸t ©m cña ng­êi, kÕt hîp víi sù ph¸t triÓn cña bé n·o, trung khu thÇn kinh tiÕng nãi ®­îc h×nh thµnh, lµm ph¸t sinh tiÕng nãi ph©n am tiÕtcho con ng­êi.Tõ ng­êi cæ Nªan®ectan ®Õn ng­êi hiÖn ®¹i th× låi c»m cµng râ, nhê ®ã c¸c c¬ l­ìi b¸m vµo c»m ®· hoµn thiÖn dÇn tiÕng nãi ph©n ©m tiÕt cña ng­êi(mét tÝn hiÖu thø 2 chØ cã ë ng­êi).
3/ Sù ph¸t triÓn cña bé n·o vµ sù h×nh thµnh ý thøc:
-Sù h×nh ph¸t triÓn cña lao ®éng vµ tiÕn nãi, ®· kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña n·o vµ c¬ quan c¶m gi¸c, ®iÒu nµy thÓ hiÖn râ ë sù ph¸t triÓn b¸n cÇu n·o bªn tr¸i víi sù thuËn tay bªn ph¶i trong lao ®éng cña ng­êi.
-TiÕng nãi ¶nh h­ëng ®Õn 1 sè vïng vá n·o nh­ thïy tr¸n, thïy th¸i d­¬ng, h×nh thµnh 1 sè trung khu thÇn kinh, mµ ®éng vËt ch­a cã nh­ trung nãi, trung khu hiÓu tiÕng nãi, trung khu viÕt vµ trung khu hiÓu ch÷ viÕt.
-Nhê cã hÖ thèng tÝn hiÖu bËc2 ( tiÕng nãi vµ ch÷ viÕt) mµ lao ®éng cµng ph¸t triÓn, t¸c ®éng lµm cho n·o v­în biÕn thµnh n·o ng­êi, c¸c ho¹t ®éng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ë ng­êi phong phó h¬n ë ®éng vËt, ®Æc biÖt ý thøc cña con ng­êi ®­îc tån t¹i, nhê ®ã t­ duy tr×u t­îng ®­îc h×nh thµnh, tõ ®ã loµi ng­êi s¸ng t¹o khoa häc kü thuËt, ph¸t triÓn v­ît lªn c¸c ®éng vËt kh¸c.
4/ Sù h×nh thµnh ®êi sèng v¨n hãa:
-Lao ®éng ph¸t triÓn t¹o nhiÒu c«ng cô lao ®éng trong ho¹t ®éng sèng, nguån thøc ¨n s¨n b¾t gia t¨ng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, t¨ng c­êng vÒ thÓ lùc, thóc ®Èy n·o ph¸t triÓn.
-Ng­êi biÕt sö dông löa vµ dïng löa ®Ó nÊu chÝn thøc ¨n, t¨ng c­êng hiÖu suÊt trong tiªu hãa lµm cho x­¬ng hµm vµ bé r¨ng bít th«, r¨ng nanh thu nhá l¹i.
-Ng­êi biÕt ch¨n nu«i, trång trät, dÖt v¶i, lµm ®å gèm, chÕ t¹o kim lo¹i,....
-C«ng nghÖ, th­¬ng m¹i, t«n gi¸o, khoa häc, nghÖ thuËt còng ra ®êi: Tõ c¸c bé l¹c h×nh thµnh lªn c¸c d©n téc, quèc gia víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p.
III/ Nh÷ng biÕn ®æi quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh loµi ng­êi lµ:
1/D¸ng ®øng th¼ng: Sau ®ã dÉn ®Õn biÕn ®æi h×nh th¸i, cÊu t¹o nh­:
-Cét sèng cong h×nh ch÷ S, bµn ch©n d¹ng h×nh vßm ®Ó khi di chuyÓn Ýt chÊn ®éng ®Õn vá n·o vµ tñy sèng.
-X­¬ng chËu to, réng ®Ó ®ì c¶ toµn th©n khi ®øng th¼ng.
-Bµn tay cã ngãn c¸i linh ®éng, ®èi diÑn víi c¸c ngãn cßn l¹i nªn cã thÓ cö ®éng khÐo lÐo, thùc hiÖn ®­îc nh÷ng ®éng t¸c phøc t¹p, nh÷ng ch­cs n¨ng lao ®éng.
-Bé m¸y ph¸t ©m ph¸t triÓn, låi c»m kÕt hîp víi c¸c trung khu tiÕng nãi trªn n·o, lµm xuÊt hiÖn tiÕng nãi ph©n ©m tiÕt cho con ng­êi.
IV/ Vai trß cña nh©n tè sinh häc vµ c¸c nh©n tè x· héi:
1/ Vai trß cña nh©n tè sinh häc trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh loµi ng­êi:
-C¸c nh©n tè sinh häc nh­ biÕn dÞ( ®ét biÕn, biÕn dÞ tæ hîp) di truyÒn vµ chän läc tù nhiªn®· ®ãng vai trß chñ ®¹o trong giai ®o¹n v­în ng­êi hãa th¹ch. 
Nh÷ng biÕn ®æi trªn c¬ thÓ c¸c d¹ng v­în ng­êi hãa th¹ch h×nh thµnh c¸c ®Æc ®iÓm cho loµi ng­êi lµ kÕt qu¶ cho sù tÝch lòy c¸c ®ét biÕn vµ biÕn dÞ tæ hîp d­íi t¸c dông cña chän läc tù nhiªn.§Ó gi¶i thÝch qu¸ tr×nh biÕn ®æi kh¸ nhanh ë giai do¹n nµy, G.N Machusin ( 1982) ®· t×m ®­îc 1 sè b»ng chøng vÒ t¸c nh©n g©y ®ét biÕn ë kØ thø 3 t¹i vïng ®«ng phi víi nh÷ng ®­êng nøt s©u trªn vá qu¶ ®Êt, ho¹t ®éng nói löa vµ ®éng ®Êt gia t¨ng ®ét ngét, nh÷ng lß phãng x¹ Uran ho¹t ®éng lµm t¨ng tÇn sè ®ét biÕn, t¨ng ¸p lùc cña chän läc tù nhiªn, do ®ã t¨ng tèc ®é c¶i biÕn cÊu tróc di truyÒn cña c¸c nhãm v­în ng­êi hãa th¹ch trë thµnh tæ tiªn cña loµi ng­êi.
-Theo Machisin, ®ét biÕn tõ 2n=48