I – Mục tiêu bài học: HS nắm được
- Trình bày được cơ chế tổng hợp mRNA trên khuôn DNA (phiên mã)
- Mô tả được quá trình tổng hợp protein.
- Kỹ năng: Quan sát tranh, hình SGK để phát hiện kiến thức.
II – Tài liệu:
1. Sinh học 12 – sách giáo viên.
2. Cơ sở di truyền học – Phan Cự Nhân.
3. Giáo trình di truyền học - Đỗ Lê Thăng.
III – Thiết bị dạy học:
- Tranh vẽ SGK phóng to hình 2.1 – 2.4.
- Hình ảnh động về các quá trình liên quan đến nội dung bài
- Giáo án điện tử, phòng máy chiếu
IV – Trọng tâm bài học:
- Cơ chế phiên mã và dịch mã
Giáo án số: 02 Phiên mã và dịch mã Ngày soạn: / / Ngày giảng: / / A – Chuẩn bị bài giảng: I – Mục tiêu bài học: HS nắm được - Trình bày được cơ chế tổng hợp mRNA trên khuôn DNA (phiên mã) - Mô tả được quá trình tổng hợp protein. - Kỹ năng: Quan sát tranh, hình SGK để phát hiện kiến thức. II – Tài liệu: Sinh học 12 – sách giáo viên. Cơ sở di truyền học – Phan Cự Nhân. Giáo trình di truyền học - Đỗ Lê Thăng. III – Thiết bị dạy học: - Tranh vẽ SGK phóng to hình 2.1 – 2.4. - Hình ảnh động về các quá trình liên quan đến nội dung bài - Giáo án điện tử, phòng máy chiếu IV – Trọng tâm bài học: - Cơ chế phiên mã và dịch mã V – Phương pháp: - Trực quan, phát vấn, thảo luận, gợi mở. B – Tiến trình bài giảng: I – Mở đầu: 1. ổn định tổ chức – Kiểm tra sỹ số lớp 2. Kiểm tra bài cũ: - Khái niệm, cấu trúc chung của gen, cấu trúc chung của mã di truyền? - Mô tả các bước của quá trình nhân đôi DNA? II – Vào bài mới : Nội dung Phương pháp I – Phiên mã - Kn: là quá trình truyền thông tin DT từ phân tử DNA mạch kép --> RNA mạch đơn (sự tổng hợp RNA) - Thời điểm: ở nhân TB vào kỳ trung gian 1. Cấu trúc và các loại chức năng của các loại RNA (HS đã học trong CT SH 10) 2. Cơ chế phiên mã *Gồm 3 giai đoạn: - Khởi đầu - Kéo dài - Kết thúc a) Khởi đầu - Bắt đầu khi E tx với BBMMĐ - Dưới tác dụng của E:RNA- polymerase phân tử DNA( 1 hoặc1 số gen) tháo xoắn b) Kéo dài: - Các rNu trong MTNB – Nu trên mạch gốc của gen theo đúng NTBS --> tạo mạch polyrNu - E di động trên mạch mã gốc theo chiều 3’ – 5’ --> mạch mRNA tổng hợp theo chiều 5’ – 3’ c) Kết thúc - Khi E tx với BBMKT thì quá trình phiên mã dừng lại - mRNA đi ra TBC thực hiện c/n - DNA xoắn trở lại 3. Khác biệt trong CC phiên mã x sơ - nhân thực * Những điểm chỉ có trong CC phiên mã của SV nhân thực - Có giai đoạn tổng hợp tiền mRNA --> mRNA trưởng thành (do gen có cấu trúc phân mảnh) - Có nhiều RNA – polymease * Lưu ý: - Chỉ có mạch gốc --> mRNA - tRNA, rRNA được tổng hợp theo CC tương tự II – Dịch mã (Tổng hợp protein) - Kn: quá trình mã DT trong mRNA chuyển thành trình tự các aa trong chuỗi polypeptide của Pr - Là quá trình tiếp sau của phiên mã - Bước vào dịch mã: + mRNA LK với RBX: RBX LK tại vị trí MMĐ --> dịch mã bắt đầu + RBX có 2 vị trí: P (peptit) & A (aa); mỗi vị trí tương ứng 1 BB * Diễn biến a) Hoạt hoá aa aa + ATP ---> aa hoạt hoá (nhờ E) aa hoạt hoá + tRNA --> aa- tRNA b) ồ hợp chuỗi polypeptide: MĐ,KD, KT * Mở đầu - Tiểu đơn vị bé LK mRNA tại vị trí n.b đặc hiệu (gần codon mở đầu) - BBĐMMĐ (Met – tRNA) BS chính xác với codon MĐ (AUG)/mRNA * Kéo dài: - Tiếp theo, tRNA mang aa1 (aa1- tRNA) tới vị trí bên cạnh, BBĐM (anticodon) của nó khớp BS chính xác với codon của aa1 (sau codon MĐ) - LK peptit first giữa aaMĐ - aa1 được hình thành nhờ E. - RBX tiếp tục dịch chuyển /mRNA (từng BB), tRNA đã mất aa MĐ rời khỏi RBX - Tương tự với tRNA mang aa2 * Kết thúc: - RBX tiếp xúc với BBMKT/mRNA --> dừng quá trình phiên mã. - aa MĐ rời khỏi chuỗi PP vừa tổng hợp nhờ E - PP hoàn chỉnh cấu trúc bậc c) Polyriboxom - Trên mỗi phân tử mRNA có 1 số RBX cùng tham gia hoạt động--> Polyriboxom --> Mỗi pt’ mRNA có thể ồ hợp 1 – nhiều chuỗi PP cùng loại --> tăng hiệu suất ồ hợp Pr d) MLH giữa DNA – mRNA – Pr – TT DNA ----> mRNA ----> Protein ----> TT * HS nghiên cứu SGK * GV nêu bản chất của sự phiên (tại sao?) mã --> HS tự rút ra kn. * GV: trước đây gọi là “sao mã” - Nhận xét gì về thời điểm xảy ra quá trình này? (Cùng với quá trình nào khác ko?) * Sử dụng sơ đồ cơ chế quá trình phiên mã (có thể dùng các đoạn phim tư liệu) - Gồm mấy giai đoạn? - Diễn biến trong giai đoạn khởi đầu? Nhận xét về vị trí tiếp xúc của E sao mã? (GV lưu ý BBMMĐ) - Giữa các rNu/mRNA và Nu/DNA có mối liên hệ với nhau ntn? - Chiều phân tử mRNA - Quá trình có kết thúc ko? Khi nào? * GV nhấn mạnh các đặc điểm chỉ có trong phiên mã của SV nhân thực. - tRNA và rRNA được tổng hợp ntn? * HS dựa vào kiến thức đã học ở SH 9 + SGK ---> khái niệm dịch mã - Dịch mã gồm các giai đoạn cơ bản nào? * GV giảng giải + vẽ hình (có thể sử dụng tranh hình có sẵn + các hình ảnh động) giúp HS nắm được vấn đề. - Diễn biến của giai đoạn mở đầu? - Giai đoạn kéo dài diễn ra ntn? - tRNA mang aa2 tới thì quá trình gì xảy ra tiếp theo? - Bằng cách nào có thể dừng quá trình dịch mã (Có thể chủ động làm việc này ko?) * GV giới thiệu về Polyriboxom và ý nghĩa trong tổng hợp protein. - Giữa DNA – mRNA – Pr – TT có liên quan đến nhau ko? III. Củng cố: - Nhắc lại kiến thức trọng tâm, cần nhớ của bài - Đọc phần ghi nhớ. IV. Dặn dò: Trả lời câu hỏi Trang 8 – SGK. Đọc trước bài “Điều hoà hoạt động của gen” Ngày tháng năm 200 Ký duyệt V. Rút kinh nghiệm bài giảng: ......
Tài liệu đính kèm: