Giáo án Sinh học 12 Cơ bản - Tiết 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

Ngày soạn: 02/10/08
Tiết 12
BÀI 12 : DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH
VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
I. Mục tiêu
Học xong bài này học sinh có khả năng:
- Nêu được cơ chế xác định giới tính bằng NST
- Nêu được đặc điêmt di truyền của các gen nằm trên NST giới tính
- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về cách thức di truyền của gen trên NST thường và NST giới tính
-Đặc điểm di truyền ngoài nhân, phương pháp xác định tính trạng do gen ngoài nhân quy định
- Hình thành kĩ năng nhận biết, lập luận để xác định được di truyền liên kết giới tính
II. Thiết bị dạy học
Hình vẽ 12.1 , hình 12.2 trong SGK phóng to
III.Phương pháp: 
Quan sát, hỏi đáp, nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm
IV. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định:
2. Kiểm tra bài cũ: 5’
- Cơ sở của hiện tượng hoán vị gen? tần số HVG phụ thuộc vào điều gì?
- Điều kiện đối với các gen để có thể xảy ra LKG hay HVG
3. Bài mới
TG
Hoạt động của GV
Hoạt động của GV
Nội dung
5’
15’
10’
GV đặt vấn đề: người ta đã nhận thấy giớ tính được quy định bởi 1 cặp NST gọi là NST giới tính→ gv giới thiệu bộ NST của ruồi giấm
Hoạt động 1 : 
Gv cho hs quan sát hình 12.1 và trả lời câu hỏi
? hãy cho biết đặc điểm của các gen nằm trên vùng tương đồng hoặc không tương đồng
( về trạng thái tồ tại của các alen, có cặp alen ko? sự biểu hiện thành kiểu hình của các gen tại vùng đó )
? thế nào là NST giớ tính 
? NST thường và NST giới tính khác nhau như thế nào 
* gv hướng dẫn học sinh đọc mục I.1.b
** gv lưu ý hs trước khi làm các bài tập về di truyền LK với giới tính cần chú ý đến đối tượng ng/cứu và kiểu xác định đúng cặp NST giới tính của đối tượng đó
*Hoạt động 2: 
-GV yêu cầu hs đọc mục I.1.a trong sgk và thảo luận về kết quả 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan
? kết qủa ở F1 , F2
? kết qua đó có gì khác so với kết quả thí nghiệm phép lai thuận nghịch của Međen
(chú ý sự di truyền tính trặng màu mắt trắng cho đời con ở phép lai thuận)
? làm thế nào để biết gen quy định tính trạng đang xét nằm trên Y
? Tính chất di truyền của gn nằm trên NST Y
GV: nếu đã biết các gen trên NST giới tính X, có thể phát hiện gen trên NST X ,nếu ko thấy có hiện tượng di truyền thẳng của tính trạng đang xét (nghĩa là gen ko nằm trên Y)
? Vậy thế nào là di truyền LK với giới tính
? ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết với giới tính
Hoạt động 3
GV cho hs đọc mục II phân tích thí nghiệm
Gv giới thiệu về ADN ngoài nhân: trong TBC cũng có 1 số bào quan chứa gen gọi là gen ngoai NST, bản chất của gen ngoài NST cũng là ADN( có k/n tự nhân đôi, có xảy ra đột biến và di truyền được)
? hãy nhận xét đặc điểm biểu hiện kiểu hình của F1 so với KH của bố mẹ trong 2 phép lai thuận nghịch
? hãy giải thích hiện tượng trên
? di truyền qua nhân có đặc điểm gì
?kết quả thí nghiệm này có gì khác so với pháep lai thuận nghịch ở TN phát hiện di truyền LK với giới tính và PLĐL của Menđen
? từ nhận xét đó đưa ra pp xác định quy luật di truyền cho mỗi trường hợp trên
*? hiện tượng di truyền theo dòng mẹ được giải thích như thế nào?
HS quan sát hình 12.1 và lần lượt trả lời câu hỏi
Học sinh đọc mục I.1.b
Thảo luận nhóm lần lượt trả lượt trả lời các câu hỏi
? bộ NST giới tính của nam và nữ có gì giống và khác nhau
? tế bào sinh trứng giảm phân cho mấy loại trứng
HS đọc mục I.1.a trong sgk và thảo luận về kết quả 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan
* hs quán sát hình vẽ 12.2 giải thích hình vẽ:
gen quy định màu mắt nằm trên NST giới tính nào ?
nhận xét đặc điểm di truyền cua gen trên NST X
- HS ng/cứu SGK nêu 1 số vd về hiện tượng di truyền của 1 só tính trạng do gen nằm trên NST Y quy định
HS đọc mục II phân tích thí nghiệm
- nhận xét đặc điểm biểu hiện kiểu hình của F1 so với KH của bố mẹ trong 2 phép lai thuận nghịch
- giải thích hiện tượng trên
HS trả lời
I.Di truyền liên kết với giới tính
1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST
a) NST giới tính
- là loại NST có chứa gen quy định giới tính ( có thể chứa các gen khác)
- cặp NST giới tính XX gồm 2 chiếc tương đồng, cặp XY có vùng tương đồng ,có vùng ko tương đồng
b) một số cở chế TB học xác đinh giới tính bằng NST
* Kiểu XX, XY
- Con cái XX, con đực XY: động vật có vú,,,,, ruồi giấm, người
- con cái XY, con đực XX : chim, bươmc, cá, ếch nhái
* kiểu XX, XO:
- Con cái XX, con đực XO: châu chấu ,rệp, bọ xit
- con cái XO, con đực XX : bọ nhậy
2. Di truyền liên kết với giới tính
a. gen trên NST X
* thí nghiệm
SGK
*Nhận xét :
kết quả của 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan là khác nhau và khác kết quả của phép lai thuận nghịch của Menđen
* giải thích :
 Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có trên NST X mà không có trên Y→ vì vậy cá thể đực ( XY) chỉ cần 1 gen lặn nằm trên NST X đã biểu hiện ra KH
* Đặc điểm di truyền của gen trên NST X
- Di truyền chéo
b) gen trên NST Y
VD : người bố có túm lông tai sẽ truyền đặc điểm này cho tất cả các con trai mà con gái thì ko bị tật này
* giải thích : gen quy định tính trạng nằm trên NST Y, ko có alen tương ứng trên X→ Di truyền cho tất cả cá thể mang kiểu gen XY trong dòng họ
* đặc điểm : di truyền thẳng
c) khái niệm
di truyền liên kết với giới tính là hiện tượng di truyền các tính trạng mà các gen xác định chúng nằm trên NST giới tính
d) ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết với giới tính
- điều khiển tỉ lệ đực cái theo ý muốn trong chăn nuôi trồng trọt
- nhận dạng được đực cái từ nhỏ đẻ phân loại tiện cho việc chăn nuôi
- phát hiện được bệnh do rối loạn cơ chế phân li, tổ hợp của cặo NST giới tính
II. Di truyền ngoài nhân
1. Hiện tượng
- thí nghiệm của co ren 1909 với 2 phép lai thuận nghịch trên đối tượng cây hoa bốn giờ
- F1 luôn có KH giống bố mẹ
* giải thích:
- khi thụ tinh, giao tử đực chỉ truyền nhân mà ko truyền TBC cho trứng, do vậy các gen nằm trong TBC ( trong ty thể hoặc lục lạp ) chỉ được mẹ truyền cho qua TBCcủa trứng
* Đặc điểm dt ngoài nhân
- các tính trạng di truyền qua TBC dc di truyền theo dòng mẹ
- các tính trạng di truyền qua TBC ko tuân theo các định luật chặt chẽ như sự di truyền qua nhân
** phương pháp phát hiện quy luật di truyền
DT liên kết với giới tính: kết qủa 2 phép lai thuận nghịch khác nhau
DT qua TBC : kết quả 2 phép lai thuận nghịch khác nhau và con luôn có KH giống mẹ
DT phân li độc lập: kết quả 2 phép lai thuân nghịch giống nhau
4. Củng cố 8’
- Nếu kết quả của phép lai thuận nghịch khác nhau ở 2 giới (ở loài có cơ chế xác định giới tính kiểu XX,XY thì kết luận nào dưới đây là đúng
	a. Gen quy định tính trạng nằm trên NST X
	b. Gen quy định tính trạng nằm tring ti thể
	c. Gen quy định tính trang nằm trên NST Y
	d. Không có kết luận nào trên đúng.
 - Bệnh mù màu đỏ -xanh lục ở người do 1 gen lặm nằm trên NST Y quy định, một phụ nữ bình thường có em trai bị bênh mù màu lấy 1 người chồng bình thường, xác suất cặp vợ chồng này sinh con trai đầu lòng bình thường là bao nhiêu? biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị bệnh.
5. Dặn dò: 2’
- Trả lời các câu hỏi và bài tập cuối bài
- Chuẩn bị bài 13