Giáo án Sinh 12 tiết 31: Quá trình hình thành loài

Ngày soạn:
Ngày giảng:
Tiết 31: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI
I. Mục tiêu
 1. Kiến thức
 - Giải thích được sự cách li địa lí dẫn đến sự phân hóa vốn gen giữa các quần thể như thế nào.
 - Giải thích được tại sao các quần đảo lại là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài và tại sao ở các đảo giữa đại dương lại hay có các loài đặc hữu.
 - Trình bày được thí nghiệm của Đôtđơ chứng minh cách li địa lí dẫn đến sự cách li sinh sản như thế nào.
 2. Kĩ năng
 - Phân tích kênh kình, kĩ năng so sánh, khái quát tổng hợp.
 - Kĩ năng làm việc độc lập SGK.
 3. Thái độ: Củng cố niềm say mê tìm hiểu thiên nhiên lí thú.
II. Thiết bị dạy học
- Hình 29 SGk và một số hình ảnh sưu tầm từ Internet.
- Máy chiếu, máy tính và phiếu học tập.
III. Phương pháp
- Dạy học nêu vấn đề kết hợp phương tiện trực quan với hỏi đáp, giảng giải và hoạt động nhóm.
IV. Tiến trình tổ chức bài học
 1. Ổn định tổ chức lớp
 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 2 học sinh	
- Loài sinh học là gì? Chỉ dựa vào đặc điểm hình thái để phân loại loài có chính xác hay không? Tại sao? 
- Điều gì sẽ xảy ra nếu giữa các loài không có sự cách li sinh sản?
 3. Bài mới
Hình thành loài mới là quá trình lịch sử, cải biến thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng thích nghi, tạo ra kiểu gen mới cách li sinh sản với quần thể gốc. Có một số phương thức hình thành loài khác nhau. 
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
- GV cho HS quan sát tranh hình 29 SGK trang 127, yêu cầu HS phân tích sự cách li sinh sản được hình thành như thế nào?
- HS nêu được:
+ Quần thể bị cách li về mặt địa lí tạo thành các nhóm nhỏ sống cách biệt nhau.
+ Mỗi nhóm bị cách biệt dẫn đến giao phối không ngẫu nhiên, làm thay đổi thành phần kiểu gen.
+ CLTN tích lũy dần các alen cuối cùng là cách li sinh sản.
- GV nêu câu hỏi: Tại sao trên các đảo đại dương hay tồn tại các loài đặc hữu? (Loài chỉ có ở 1 nơi nào đó mà không có ở 1 nơi nào khác trên Trái Đất). 
+ Ban đầu, 1 số ít cá thể di cư tới đảo thành lập quần thể mới nhưng do số lượng cá thể ít nên yếu tố ngẩu nhiên đóng vai trò quan trọng phân hóa vốn gen của quần thể mới với vốn gen của quần thể gốc. CLTN, sự giao phối không ngẫu nhiên (giao phối gần) giữa các cá thể trong quần thể nhỏ ® phân hóa vốn gen. Quần đảo cách li địa lí ® không bị hiện tượng di- nhập gen chi phối nên các đặc điểm thích nghi của sinh vật đảo sẽ khó tìm thấy ở nơi nào khác trên trái đất.
® Cách li địa lí là gì?
- Cách li địa lí dẫn đến hình thành loài mới diễn ra như thế nào?
- Vai trò của cách li địa lí trong hình thành loài mới?
- GV nêu câu hỏi thảo luận:
+ Cách li địa lí có phải là cách li sinh sản hay không? (Không phải là cách li sinh sản vì sự cách li địa lí chỉ làm cho các cá thể bị cách li, ít có cơ hội giao phối với nhau).
+ Có phải cứ có cách li địa lí là dẫn đến hình thành loài mới hay không? (Cách li địa lí có thể không hình thành loài mới vì không có cách li sinh sản).
+ Vì sao nói quần đảo là nơi lí tưởng cho hình thành loài mới?
- Giữa các đảo có sự cách li địa lí ® sinh vật giữa các đảo ít trao đổi vốn gen.
- Khoảng cách giữa các đảo không quá lớn để các cá thể không di cư tới. 
- Một khi nhóm sinh vật tiên phong di cư tới đảo thì điều kiện sống mới và sự cách li tương đối về mặt địa lí dễ dàng biến quần thể nhập cư thành một loài mới.
- GV nêu câu hỏi: Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí có đặc điểm gì?
- GV mở rộng: Quá trình hình thành các quần thể với các đặc điểm thích nghi không nhất thiết dẫn đến hình thành loài mới ví dụ chủng tộc người.
HS: Mục I.2, SGK kết hợp sơ đồ TNo của Dodd với ruồi tinh bột và ruồi Maltose
® Thảo luận
- Trình bày thí nghiệm của Dodd trên ruồi giấm?
- Nhận xét về kết quả của sự cách li địa lí và sự khác biệt về môi trường sống?
- Giải thích kết quả thí nghiệm của Dodd trên ruồi giấm?
I. Hình thành loài khác khu vực địa lí
1. Vai trò cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới.
* Khái niệm: Cách li địa lí là những trở ngại về mặt địa lí như sông, núi, biển,...giúp ngăn cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối.
* Cơ chế
- Một quần thể ban đầu được chia thành nhiều quần thể cách li với nhau.
- Các quần thể nhỏ sống cách biệt trong các điều kiện môi trường khác nhau.
- Các nhân tố tiến hóa tác động ® biến đổi tần số alen, thành phần kiểu gen.
- Cách li sinh sản ® hình thành loài mới.
* Vai trò: Cách li địa lí góp phần duy trì sự khác biệt về tần số alen và thành phần kiểu gen giữa các quần thể được tạo ra bởi các nhân tố tiến hóa.
* Đặc điểm hình thành loài bằng con đường cách li địa lí.
- Hình thành loài bằng cách li địa lí thường xảy ra với những loài có khả năng phát tán mạnh.
- Quá trình hình thành loài xảy ra chậm chạp qua nhiều giai đoạn trung gian chuyển tiếp.
- Quá trình hình thành loài thường gắn với quá trình hình thành đặc điểm thích nghi.
2. Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài bằng cách li địa lí
- Thí nghiệm: SGK
- Nhận xét: Môi trường sống khác nhau dẫn đến cách li tập tính giao phối ® cách li sinh sản ® hình thành loài. 
- Giải thích:
+ CLTN làm phân hóa về tần số alen giữa 2 quần thể ruồi ® làm cho chúng thích nghi với việc tiêu hóa thức ăn khác nhau.
+ Tiêu hóa thức ăn khác nhau dẫn đến tích lũy, thành phần hóa học khác nhau ở vỏ kitin, làm xuất hiện mùi khác nhau.
+ Giao phối có chọn lọc ® hình thành cách li sinh sản.
4. Củng cố
- Giải thích vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới?
- Tại sao cách li địa lí lại là cơ chế chủ yếu dẫn đến hình thành loài mới ở động vật?
5. Dặn dò
- Đọc phần in nghiêng cuối bài. Trả lời câu hỏi và làm bài tập SGK.
- Chuẩn bị nội dung bài "Quá trình hình thành loài (tiếp theo)".
Ý kiến của tổ trưởng.