Giáo án Ngữ văn lớp 12 tiết 72 Tiếng việt: Thực hành về hàm ý

Ngµy so¹n: KÝ duyÖt cña Tæ Tr­ëng 
Ngµy d¹y: ..
Líp d¹y: ..
Ng­êi so¹n : TrÇn Nam Chung 
TiÕt sè:72- ppct
TiÕng viÖt:
Thùc hµnh vÒ hµm ý
I- Môc tiªu cÇn ®¹t
 Gióp HS :
 1 – KiÕn thøc: - Cñng cè vµ n©ng cao nh÷ng kiÕn thøc vÒ hµm ý, vÒ c¸ch thøc t¹o lËp vµ lÜnh héi hµm ý.
 2- KÜ n¨ng : - BiÕt lÜnh héi vµ ph©n tÝch ®­îc hµm ý (trong v¨n b¶n nghÖ thuËt vµ trong giao tiÕp hµng ngµy). BiÕt dïng c©u cã hµm ý khi cÇn thiÕt
 3- Gi¸o dôc: RÌn th¸i ®é nãi vµ viÕt cã hiÖu qu¶ cao trong giao tiÕp, biÕt sö dông c©u hµm ý khi cÇn thiÕt 
II- chuÈn bÞ
 + ThÇy gi¸o: 
- §äc s¸ch GK, SGV, tham kh¶o tµi liÖu 
- ThiÕt kÕ gi¸o ¸n gi¶ng d¹y
- H­íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi tr­íc khi ®Õn líp
+ Häc sinh : §äc c¸c bµi tËp trong SGK, chuÈn bÞ tr­íc khi lªn líp 
iii- Ph­¬ng ph¸p sö dông
- GV gîi dÉn theo nh÷ng c©u hái trong sgk
- HS tr¶ lêi, lµm bµi tËp theo nhãm, vµ c¸ nh©n, GV kh¸i qu¸t tæng hîp
Iv - tiÕn tr×nh lªn líp
 1- GV æn ®Þnh tæ chøc líp 
 2- KiÓm tra bµi cò: ( kh«ng)
 3- Bµi míi
+ GV dÉn lêi vµo bµi ( tuú t×nh huèng vµ ®èi t­îng, GV cã nh÷ng lêi vµo bµi phï hîp)
Ho¹t ®éng cña GV & HS
Néi dung cÇn ®¹t
Ho¹t ®éng 1 
H­íng dÉn hs gi¶i bµi tËp 1
- HS ®äc ®o¹n trÝch vµ ph©n tÝch theo c¸c c©u hái . 
- GV gîi ý theo cau hái SGK 
- HS ph¸t biÓu tù do
- GV kh¸i qu¸t 
Ho¹t ®éng 2: 
Tæ chøc HS nhí l¹i kiÕn thøc vÒ Hµm ý 
- GV ph¸t vÊn: Tõ sù ph©n tÝch trªn h·y nhí l¹i thÕ nµo lµ Hµm ý ? A Phñ ®· cè ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m vÒ l­îng khi giao tiÕp nh­ thÕ nµo?
- HS tr×nh bµy c¸ nh©n
- GV tæng hîp
Ho¹t ®éng 3: 
H­íng dÉn hs gi¶i bµi tËp 2
- HS ®äc ®o¹n v¨n vµ c¸c yªu cÇu 
- GV ®Þnh h­íng theo gîi ý cña SGK 
(?) B¸ KiÕn nãi: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho”. Nãi thÕ lµ cã hµm ý g×? C¸ch nãi nh­ thÕ cã ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m c¸ch thøc kh«ng?
(?) ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña B¸ KiÕn cã nh÷ng c©u d¹ng c©u hái. Nh÷ng c©u ®ã nh»m môc ®Ých g×, thùc hiÖn hµnh ®éng nãi g×? Chóng cã hµm ý g×?
- HS th¶o luËn theo bµn 
- GV quan s¸t ®Þnh h­íng 
- HS ®¹i diÖn tr×nh bµy 
- GV tæng hîp 
(?) ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña ChÝ PhÌo ®Òu kh«ng nãi hÕt ý. phÇn hµm ý cßn l¹i ®­îc t­êng minh ho¸ ë l­ît lêi nµo? C¸ch nãi ë hai l­ît lêi ®Çu cña ChÝ PhÌo kh«ng ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
- GV tæ chøc HS th¶o luËn theo nhãm nhá 
- HS trao ®æi theo bµn 
- §¹i diÖn bµn tr×nh bÇy 
- GV bæ sung, tæng hîp
Ho¹t ®éng 4: 
H­íng dÉn hs gi¶i bµi tËp 3
- HS ®äc truyÖn c­êi 
- GV chia nhãm HS theo tæ
- HS th¶o luËn
- GV ®Þnh h­íng 
- §¹i diÖn HS tr×nh bµy 
(?) L­ît lêi thø nhÊt cña bµ ®å nh»m môc ®Ých g×, thùc hiÖn hµnh ®éng nãi g×, cã hµm ý g×?
(?) V× sao bµ ®å kh«ng nãi th¼ng ý m×nh mµ chän c¸ch nãi nh­ trong truyÖn?
- GV tæ chøc cho HS trao ®æi, suy nghÜ tr¶ lêi bµi tËp 4 sgk trang 81
- HS lÇn l­ît tr×nh bµy 
- GV kh¸i qu¸t: chon ph­¬ng ¸n D 
4. Cñng cè, h­íng dÉn, dÆn dß
- GV nhÊn m¹nh néi dung cña bµi häc
- Gv dÆn dß, h­íng dÉn Hs 
 ChuÈn bÞ “ Mïa l¸ rông trong v­ên ”Ma V¨n Kh¸ng 
 5- Gv rót kinh nghiÖm bµi d¹y
.
.
.
Bµi tËp 1: sgk trang 79
a- NÕu c¨n cø vµo lêi ®¸p cña A Phñ ®èi víi c©u hái cña P¸ Tra th× : 
- Lêi ®¸p cña A Phñ thiÕu th«ng tin cÇn thiÕt nhÊt cña c©u hái: Sè l­îng bß bÞ mÊt (mÊt mÊy con bß?). A Phñ ®· lê yªu cÇu nµy cña P¸ Tra.
- Lêi ®¸p cã chñ ý thõa th«ng tin so víi yªu cÇu cña c©u hái: A Phñ kh«ng nãi vÒ sè bß mÊt mµ l¹i nãi ®Õn c«ng viÖc dù ®Þnh vµ niÒm tin cña m×nh (T«i vÒ lÊy sóng thÕ nµo còng b¾n ®­îc con hæ nµy to l¾m)
- C¸ch tr¶ lêi cña A Phñ cã ®é kh«n khÐo: Kh«ng tr¶ lêi th¼ng, gi¸n tiÕp c«ng nhËn viÖc ®Ó mÊt bß. Nãi ra d­ ®Þnh “lÊy c«ng chuéc téi” (b¾n hæ chuéc téi mÊt bß); chñ ý thÓ hiÖn sù tin t­ëng b¾n ®­îc hæ vµ nãi râ “con hæ nµy to l¾m”.
C¸ch nãi hßng chuéc téi, lµm gi¶m c¬n giËn d÷ cña P¸ Tra .
à C©u tr¶ lêi cña A Phñ chøa nhiÒu hµm ý
b- Hµm ý: Lµ nh÷ng néi dung, ý nghÜ mµ ng­êi nãi kh«ng nãi ra trùc tiÕp b»ng tõ ng÷, tuy vÉn cã ý ®Þnh truyÒn b¸o ®Õn ng­êi nghe. Cßn ng­êi nghe ph¶i dùa vµo nghÜa t­êng minh cña c©u vµ t×nh huèng giao tiÕp ®Ó suy ra th× míi hiÓu ®óng, hiÓu hÕt ý cña ng­êi nãi.
Bµi tËp 2: sgk trang 80
a) C©u nãi cña B¸ KiÕn víi ChÝ PhÌo: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho” cã hµm ý: Tõ chèi tr­íc lêi ®Ò nghÞ xin tiÒn nh­ mäi khi cña ChÝ PhÌo (c¸i kho - biÓu t­îng cña cña c¶i, tiÒn nong, sù giµu cã. T«i kh«ng cã nhiÒu tiÒn)
 C¸ch nãi vi ph¹m ph­¬ng ch©m c¸ch thøc (kh«ng nãi râ rµng, rµnh m¹ch. NÕu nãi th¼ng th× nãi: T«i kh«ng cã tiÒn ®Ó cho anh lu«n nh­ mäi khi.
b) Trong l­ît lêi thø nhÊt cña B¸ kiÕn cã c©u víi h×nh thøc hái: “ChÝ PhÌo ®Êy hö?”
C©u nµy kh«ng nh»m môc ®Ých hái kh«ng yªu cÇu tr¶ lêi, v× ChÝ PhÌo ®· ®øng ngay tr­íc mÆt B¸ KiÕn. Thùc chÊt, B¸ KiÕn dïng c©u hái ®Ó thùc hiÖn hµnh vi h« gäi, h­íng lêi nãi cña m×nh vÒ ®èi t­îng b¸o hiÖu cho ®èi t­îng biÕt lêi nãi ®ang h­íng vÒ ®èi t­îng (ChÝ PhÌo) hay lµ mét hµnh ®éng chµo kiÒu trÞch th­îng cña kÎ trªn ®èi víi ng­êi d­íi. Thùc hiÖn hµnh vi ng«n ng÷ theo kiÓu giao tiÕp nh­ vË còng lµ hµm ý.
- Trong l­ît lêi thø hai cña B¸ KiÕn, c©u mang h×nh thøc c©u hái lµ: “Råi lµm mµ ¨n chø cø b¸o ng­êi ta m·i µ?" . Thùc chÊt c©u nµy kh«ng nh»m môc ®Ých hái mµ nh»m môc ®Ých thóc giôc, ra lÖnh: h·y lµm lÊy mµ ¨n. §ã còng lµ c©u nãi thùc hiÖn hµnh vi ng«n ng÷ theo lèi gi¸n tiÕp, cã hµm ý.
c) ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña m×nh, ChÝ PhÌo kh«ng nãi hÕt ý, chØ b¸c há hµm ý trong c©u nãi cña B¸ KiÕn: “Tao kh«ng ®Õn ®©y xin n¨m hµo”, “Tao ®· b¶o tao kh«ng ®ßi tiÒn”. VËy ®Õn ®©y ®Ó lµm g×? §iÒu ®ã lµ hµm ý. Hµm ý nµy ®­îc t­êng minh ho¸, nãi râ ý ë l­ît lêi cuèi cïng: “Tao muèn lµm ng­êi l­¬ng thiÖn”. 
à C¸ch nãi võa ®Ó th¨m dß th¸i ®é cña B¸ KiÕn võa t¹o ra kÞch tÝnh cho cuéc tho¹i. 
Bµi tËp 3: sgk trang 80
a) L­ît lêi thø nhÊt bµ ®å nãi: “¤ng lÊy giÊy khæ 
to mµ viÕt cã h¬n kh«ng?. C©u nãi cã h×nh thøc hái nh­ng kh«ng nh»m môc ®Ých ®Ó hái mµ nh»m gîi ý mét c¸ch lùa chän cho «ng ®å.
Qua l­ît lêi thø hai cña bµ ®å chøng tá trong l­ît lêi thø nhÊt cña bµ cã hµm ý: Khuyªn «ng nªn sö dông giÊy cho cã Ých lîi; cho r»ng «ng ®å viÕt v¨n kÐm, «ng dïng giÊy ®Ó viÕt v¨n chØ thªm l·ng phÝ, hay bá phÝ giÊy, vøt giÊy ®i mét c¸ch l·ng phÝ.
b) Bµ ®å chän c¸ch nãi cã hµm ý v× lÝ do tÕ nhÞ, lÞch sù ®èi víi chång, bµ kh«ng muèn trùc tiÕp chª v¨n cña chång mµ th«ng qua lêi khuyªn ®Ó gîi ý cho «ng ®å lùa chän