A. Kết quả cần đạt:
- Về kiến thức: Giúp học sinh
+ Hiểu được những giá trị cơ bản của văn học.
+ Nắm vững những nét bản chất của hoạt động tiếp nhận văn học.
- Về kĩ năng:
- Giáo dục tư tưởng:
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Đọc kĩ SGK, xác định trọng tâm kiến thức, soạn giáo án cho phù hợp đối tượng học sinh từng lớp, làm ĐDDH.
+ Phương pháp: Thảo luận nhóm
- Học sinh: Đọc kĩ SGK, soạn bài trước ở nhà
C. Nội dung, tiến trình giờ dạy:
GIÁ TRỊ VĂN HỌC VÀ TIẾP NHẬN VĂN HỌC Tuần: 35 Tiết: 97, 98 A. Kết quả cần đạt: Về kiến thức: Giúp học sinh + HiÓu ®îc nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n häc. + N¾m v÷ng nh÷ng nÐt b¶n chÊt cña ho¹t ®éng tiÕp nhËn v¨n häc. - Về kĩ năng: - Giáo dục tư tưởng: B. Chuẩn bị: Giáo viên: Đọc kĩ SGK, xác định trọng tâm kiến thức, soạn giáo án cho phù hợp đối tượng học sinh từng lớp, làm ĐDDH. + Phương pháp: Thảo luận nhóm Học sinh: Đọc kĩ SGK, soạn bài trước ở nhà C. Nội dung, tiến trình giờ dạy: HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT Hoạt động 1: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Hoạt động 2: Giới thiệu vào bài. Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu Ho¹t ®éng 1: Híng dÉn t×m hiÓu c¸c gi¸ trÞ v¨n häc. 1- GV nªu c©u hái: ThÕ nµo lµ gi¸ trÞ v¨n häc? V¨n häc cã nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n nµo? - HS dùa vµo néi dung SGK vµ nhËn thøc c¸ nh©n ®Ó tr¶ lêi c©u hái. 2- Mét HS ®äc môc 1 (phÇn I- SGK). - GV nªu yªu cÇu: H·y nªu v¾n t¾t c¬ së xuÊt hiÖn vµ néi dung cña gi¸ trÞ nhËn thøc vµ cho vÝ dô. - HS ®äc- hiÓu, tãm t¾t thµnh nh÷ng ý chÝnh. Nªu vÝ dô cho tõng néi dung gi¸ trÞ nhËn thøc. - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 3- Mét HS ®äc môc 2 (phÇn I- SGK). - GV nªu yªu cÇu: H·y nªu v¾n t¾t c¬ së xuÊt hiÖn vµ néi dung cña gi¸ trÞ gi¸o dôc vµ cho vÝ dô. - HS ®äc- hiÓu, tãm t¾t thµnh nh÷ng ý chÝnh. Nªu vÝ dô cho tõng néi dung gi¸ trÞ gi¸o dôc. - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 4- Mét HS ®äc môc 3 (phÇn I- SGK). - GV nªu yªu cÇu: H·y nªu v¾n t¾t c¬ së xuÊt hiÖn vµ néi dung cña gi¸ trÞ thÈm mÜ vµ cho vÝ dô. - HS ®äc- hiÓu, tãm t¾t thµnh nh÷ng ý chÝnh. Nªu vÝ dô cho tõng néi dung gi¸ trÞ thÈm mÜ. - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 5- GV nªu c©u hái: 3 gi¸ trÞ cña v¨n häc cã mèi quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? - HS b»ng n¨ng lùc k¸i qu¸t, liªn tëng, suy nghÜ c¸ nh©n vµ tr×nh bµy. - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh mèi quan hÖ cña 3 gi¸ trÞ. Ho¹t ®éng 2: Híng dÉn t×m hiÓu tiÕp nhËn v¨n häc. 1- Mét HS ®äc môc 1 vµ 2 (phÇn II- SGK). - GV nªu c©u hái: 1) TiÕp nhËn v¨n häc lµ g×? 2) Ph©n tÝch c¸c tÝnh chÊt trong tiÕp nhËn v¨n häc. - HS ®äc- hiÓu, tãm t¾t thµnh nh÷ng ý chÝnh- nªu kh¸i niÖm, ph©n tÝch tÝnh chÊt- cã vÝ dô. - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 3- Mét HS ®äc môc 3 (phÇn II- SGK). - GV nªu c©u hái: a) Cã mÊy cÊp ®é tiÕp nhËn v¨n häc? b) Lµm thÕ nµo ®Ó tiÕp nhËn v¨n häc cã hiÖu qu¶ thùc sù? - HS ®äc- hiÓu, tãm t¾t thµnh nh÷ng ý chÝnh (cã vÝ dô). - GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. Ho¹t ®éng 3: Híng dÉn luyÖn tËp. - GV híng dÉn, gîi ý ®Ó HS tù lµm ë nhµ. Bµi tËp 1: Cã ngêi cho gi¸ trÞ cao quý nhÊt cña v¨n ch¬ng lµ nu«i dìng ®êi sèng t©m hån con ngêi, hay nãi nh Th¹ch Lam lµ "lµm cho lßng ngêi ®îc trong s¹ch vµ phong phó h¬n". Nãi nh vËy cã ®óng kh«ng? V× sao? Bµi tËp 2: Ph©n tÝch mét t¸c phÈm v¨n häc cô thÓ (tù chän) ®Ó lµm s¸ng tá c¸c gi¸ trÞ (hoÆc c¸c cÊp ®é) trong tiÕp nhËn v¨n häc. Bµi tËp 3: ThÕ nµo lµ c¶m vµ hiÓu trong tiÕp nhËn v¨n häc. Hoạt động 4: Củng cố Hoạt động 5: Dặn dò Lớp trưởng báo cáo sĩ số I. Gi¸ trÞ v¨n häc 1. Kh¸i qu¸t chung + Gi¸ trÞ v¨n häc lµ s¶n phÈm kÕt tinh tõ qu¸ tr×nh v¨n häc, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau cña cuéc sèng con ngêi, t¸c ®éng s©u s¾c tíi con ngêi vµ cuéc sèng. + Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n: - Gi¸ trÞ nhËn thøc. - Gi¸ trÞ gi¸o dôc. - Gi¸ trÞ thÈm mÜ. 2. Gi¸ trÞ nhËn thøc + C¬ së: - T¸c phÈm v¨n häc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nhµ v¨n kh¸m ph¸, lÝ gi¶i hiÖn thùc ®êi sèng råi chuyÓn hãa nh÷ng hiÓu biÕt ®ã vµo néi dung t¸c phÈm. B¹n ®äc ®Õn víi t¸c phÈm sÏ ®îc ®¸p øng nhu cÇu nhËn thøc. - Mçi ngêi chØ sèng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ë nh÷ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh víi nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh. V¨n häc cã kh¶ n¨ng ph¸ vì giíi h¹n tån t¹i trong thêi gian, kh«ng gian thùc tÕ cña mçi c¸ nh©n, ®em l¹i kh¶ n¨ng sèng cuéc sèng cña nhiÒu ngêi, nhiÒu thêi, nhiÒu n¬i. - Gi¸ trÞ nhËn thøc lµ kh¶ n¨ng cña v¨n häc cã thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña con ngêi muèn hiÓu biÕt cuéc sèng vµ chÝnh b¶n th©n, tõ ®ã t¸c ®éng vµo cuéc sèng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. + Néi dung: - Qu¸ tr×nh nhËn thøc cuéc sèng cña v¨n häc: nhËn thøc nhiÒu mÆt cuéc sèng víi nh÷ng thêi gian, kh«ng gian kh¸c nhau (qu¸ khø, hiÖn t¹i, t¬ng lai, c¸c vïng ®Êt, c¸c d©n téc, phong tôc, tËp qu¸n,). VÝ dô (). - Qu¸ tr×nh tù nhËn thøc cña v¨n häc: ngêi ®äc hiÓu ®îc b¶n chÊt cña con ngêi nãi chung (môc ®Ých tån t¹i, t tëng, kh¸t väng, søc m¹nh, cña con ngêi), tõ ®ã mµ hiÓu chÝnh b¶n th©n m×nh. VÝ dô (). 3. Gi¸ trÞ gi¸o dôc + C¬ së: - Con ngêi kh«ng chØ cã nhu cÇu hiÓu biÕt mµ cßn cã nhu cÇu híng thiÖn, khao kh¸t cuéc sèng tèt lµnh, chan hßa t×nh yªu th¬ng. - Nhµ v¨n lu«n béc lé t tëng- t×nh c¶m, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, cña m×nh trong t¸c phÈm. §iÒu ®ã t¸c ®éng lín vµ cã kh¶ n¨ng gi¸o dôc ngêi ®äc. - Gi¸ trÞ nhËn thøc lu«n lµ tiÒn ®Ò cña gi¸ trÞ gi¸o dôc. Gi¸ trÞ gi¸o dôc lµm s©u s¾c thªm gi¸ trÞ nhËn thøc. + Néi dung: - V¨n häc ®em ®Õn cho con ngêi nh÷ng bµi häc quý gi¸ vÒ lÏ sèng. VÝ dô (). - V¨n häc h×nh thµnh trong con ngêi mét lÝ tëng tiÕn bé, gióp hä cã th¸i ®é vµ quan ®iÓm ®óng ®¾n vÒ cuéc sèng. VÝ dô (). - V¨n häc gióp con ngêi biÕt yªu ghÐt ®óng ®¾n, lµm cho t©m hån con ngêi trë nªn lµnh m¹nh, trong s¸ng, cao thîng h¬n. VÝ dô (). - V¨n häc n©ng ®ì cho nh©n c¸ch con ngêi ph¸t triÓn, gióp cho hä biÕt ph©n biÖt ph¶i- tr¸i, tèt- xÊu, ®óng- sai, cã quan hÖ tèt ®Ñp vµ biÕt g¾n bã cuéc sèng cña c¸ nh©n m×nh víi cuéc sèng cña mäi ngêi. VÝ dô (). + §Æc trng gi¸o dôc cña v¨n häc lµ tõ con ®êng c¶m xóc tíi nhËn thøc, tù gi¸o dôc (kh¸c víi ph¸p luËt, ®¹o ®øc,). V¨n häc c¶m hãa con ngêi b»ng h×nh tîng, b»ng c¸i thËt, c¸i ®óng, c¸i ®Ñp nªn nã gi¸o dôc mét c¸ch tù gi¸c, thÊm s©u, l©u bÒn. V¨n häc kh«ng chØ gãp phÇn hoµn thiÖn b¶n th©n con ngêi mµ cßn híng con ngêi tíi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc, v× mét cuéc ®êi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. VÝ dô (). 4. Gi¸ trÞ thÈm mÜ + C¬ së: - Con ngêi lu«n cã nhu cÇu c¶m thô, thëng thøc c¸i ®Ñp. - ThÕ giíi hiÖn thùc ®· cã s½n vÎ ®Ñp nhng kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ nhËn biÕt vµ c¶m thô. Nhµ v¨n, b»ng n¨ng lùc cña m×nh ®· ®a c¸i ®Ñp vµo t¸c phÈm mét c¸ch nghÖ thuËt, gióp ngêi ®äc võa c¶m nhËn ®îc c¸i ®Ñp cuéc ®êi võa c¶m nhËn ®îc c¸i ®Ñp cña chÝnh t¸c phÈm. - Gi¸ trÞ thÈm mÜ lµ kh¶ n¨ng cña v¨n häc cã thÓ ®em ®Õn cho con ngêi nh÷ng rung ®éng tríc c¸i ®Ñp (c¸i ®Ñp cuéc sèng vµ c¸i ®Ñp cña chÝnh t¸c phÈm). + Néi dung: - V¨n häc ®em ®Õn cho con ngêi nh÷ng vÎ ®Ñp mu«n h×nh, mu«n vÎ cña cuéc ®êi (thiªn nhiªn, ®Êt níc, con ngêi, cuéc ®êi, lÞch sö,). VÝ dô (). - V¨n häc ®i s©u miªu t¶ vÎ ®Ñp con ngêi (ngo¹i h×nh, néi t©m, t tëng- t×nh c¶m, nh÷ng hµnh ®éng, lêi nãi, ). VÝ dô (). - V¨n häc cã thÓ ph¸t hiÖn ra vÎ ®Ñp cña nh÷ng sù vËt rÊt nhá bÐ, b×nh thêng vµ c¶ vÎ ®Ñp ®å sé, k× vÜ. VÝ dô (). - H×nh thøc ®Ñp cña t¸c phÈm (kÕt cÊu, ng«n ng÷,) còng chÝnh lµ mét néi dung quan träng cña gi¸ trÞ thÈm mÜ. VÝ dô (). 5. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n häc + 3 gi¸ trÞ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, kh«ng t¸ch rêi, cïng t¸c ®éng ®Õn ngêi ®äc (kh¸i niÖm ch©n- thiÖn- mÜ cña cha «ng). + Gi¸ trÞ nhËn thøc lu«n lµ tiÒn ®Ò cña gi¸ trÞ gi¸o dôc. Gi¸ trÞ gi¸o dôc lµm s©u s¾c thªm gi¸ trÞ nhËn thøc. Gi¸ trÞ thÈm mÜ khiÕn cho gi¸ trÞ nhËn thøc vµ gi¸ trÞ gi¸o dôc ®îc ph¸t huy. Kh«ng cã nhËn thøc ®óng ®¾n th× v¨n häc kh«ng thÓ gi¸o dôc ®îc con ngêi v× nhËn thøc kh«ng chØ ®Ó nhËn thøc mµ nhËn thøc lµ ®Ó hµnh ®éng. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ nhËn thøc vµ gi¸ trÞ gi¸o dôc chØ cã thÓ ph¸t huy mét c¸ch tÝch cùc nhÊt, cã hiÖu qu¶ cao nhÊt khi g¾n víi gi¸ trÞ thÈm mÜ- gi¸ trÞ t¹o nªn ®Æc trng cña v¨n häc. II. TiÕp nhËn v¨n häc 1. TiÕp nhËn trong ®êi sèng v¨n häc TiÕp nhËn v¨n häc lµ qu¸ tr×nh ngêi ®äc hßa m×nh vµo t¸c phÈm, rung ®éng víi nã, ®¾m ch×m trong thÕ giíi nghÖ thuËt ®îc dùng lªn b»ng ng«n tõ, l¾ng tai nghe tiÕng nãi cña t¸c gi¶, thëng thøc c¸i hay, c¸i ®Ñp, tµi nghÖ cña ngêi nghÖ sÜ s¸ng t¹o. B»ng trÝ tëng tîng, kinh nghiÖm sèng, vèn v¨n hãa vµ b»ng c¶ t©m hån m×nh, ngêi ®äc kh¸m ph¸ ý nghÜa tõng cña c©u ch÷, c¶m nhËn søc sèng cña tõng h×nh ¶nh, h×nh tîng, nh©n vËt, lµm cho t¸c phÈm tõ mét v¨n b¶n kh« khan biÕn thµnh mét thÕ giíi sèng ®éng, ®Çy søc cuèn hót. TiÕp nhËn v¨n häc lµ ho¹t ®éng tÝch cùc cña c¶m gi¸c, t©m trÝ ngêi ®äc nh»m biÕn v¨n b¶n thµnh thÕ giíi nghÖ thuËt trong t©m trÝ m×nh. + Ph©n biÖt tiÕp nhËn vµ ®äc: tiÕp nhËn réng h¬n ®äc v× tiÕp nhËn cã thÓ b»ng truyÒn miÖng hoÆc b»ng kªnh thÝnh gi¸c (nghe). 2. TÝnh chÊt tiÕp nhËn v¨n häc TiÕp nhËn v¨n häc thùc chÊt lµ mét qu¸ tr×nh giao tiÕp (t¸c gi¶ vµ ngêi tiÕp nhËn, ngêi nãi vµ ngêi nghe, ngêi viÕt vµ ngêi ®äc, ngêi bµy tá vµ ngêi chia sÎ, c¶m th«ng). V× vËy, gÆp gì, ®ång ®iÖu hoµn toµn lµ ®iÒu khã. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë 2 tÝnh chÊt c¬ b¶n sau: + TÝnh chÊt c¸ thÓ hãa, tÝnh chñ ®éng, tÝch cùc cña ngêi tiÕp nhËn. C¸c yÕu tè thuéc vÒ c¸ nh©n cã vai trß quan träng: n¨ng lùc, thÞ hiÕu, së thÝch, løa tuæi, tr×nh ®é häc vÊn, kinh nghiÖm sèng,TÝnh khuynh híng trong t tëng, t×nh c¶m, trong thÞ hiÕu thÈm mÜ lµm cho sù tiÕp nhËn mang ®Ëm nÐt c¸ nh©n. ChÝnh sù chñ ®éng, tÝch cùc cña gêi tiÕp nhËn ®· lµm t¨ng thªm søc sèng cho t¸c phÈm. VÝ dô (). + TÝnh ®a d¹ng, kh«ng thèng nhÊt: c¶m thô, ®¸nh gi¸ cña c«ng chóng vÒ mét t¸c phÈm rÊt kh¸c nhau, thËm chÝ cïng mét ngêi ë nhiÒu thêi ®iÓm cã nhiÒu kh¸c nhau trong c¶m thô, ®¸nh gi¸. Nguyªn nh©n ë c¶ t¸c phÈm (néi dung phong phó, h×nh tîng phøc t¹p, ng«n tõ ®a nghÜa,) vµ ngêi tiÕp nhËn (tuæi t¸c, kinh nghiÖm, häc vÊn, t©m tr¹ng,). VÝ dô (). 3. C¸c cÊp ®é tiÕp nhËn v¨n häc a) Cã 3 cÊp ®é tiÕp nhËn v¨n häc: + CÊp ®é thø nhÊt: c¶m thô chØ tËp trung vµo néi dung cô thÓ, néi dung trùc tiÕp cña t¸c phÈm. §©y lµ c¸ch tiÕp nhËn ®¬n gi¶n nhng kh¸ phæ biÕn. + CÊp ®é thø hai: c¶m thô qua néi dung trùc tiÕp ®Ó thÊy ®îc néi dung t tëng cña t¸c phÈm. + CÊp ®é thø ba: c¶m thô chó ý ®Õn c¶ néi dung vµ h×nh thøc ®Ó thÊy ®îc c¶ gi¸ trÞ t tëng vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. b) §Ó tiÕp nhËn v¨n häc cã hiÖu qu¶ thùc sù, ngêi tiÕp nhËn cÇn: + N©ng cao tr×nh ®é. + TÝch lòy kinh nghiÖm. + Tr©n träng t¸c phÈm, t×m c¸ch hiÓu t¸c phÈm mét c¸ch kh¸ch quan, toµn vÑn. + TiÕp nhËn mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc, s¸ng t¹o, híng tíi c¸i hay, c¸i ®Ñp, c¸i ®óng. + Kh«ng nªn suy diÔn tïy tiÖn. III. LuyÖn tËp Bµi tËp 1: + §©y chØ lµ c¸ch nãi ®Ó nhÊn m¹nh gi¸ trÞ gi¸o dôc cña v¨n ch¬ng, kh«ng cã ý xem nhÑ c¸c gi¸ trÞ kh¸c. + CÇn ®Æt gi¸ trÞ gi¸o dôc trong mèi quan hÖ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi c¸c gi¸ trÞ kh¸c. Bµi tËp 2: Tham kh¶o c¸c vÝ dô trong SGK vµ trong bµi gi¶ng cña thÇy. Bµi tËp 3: §©y lµ c¸ch nãi kh¸c vÒ c¸c cÊp ®é kh¸c nhau trong tiÕp nhËn v¨n häc: c¶m lµ cÊp ®é tiÕp nhËn c¶m tÝnh, hiÓu lµ cÊp ®é tiÕp nhËn lÝ tÝnh.
Tài liệu đính kèm: