Giáo án Ngữ văn 12 tiết 83: Diễn đạt trong văn nghị luận

Tuần 29
Tiết 83	Ngày dạy: 23-03-2011
DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I.MỤC TIÊU :
1 Kiến thức: - Nắm được các yêu cầu về diễn đạt trong bài văn nghị luận.
 2. Kĩ năng: Có kĩ năng vận dụng những cách diễn đạt khác nhau để trình bày vấn đề linh hoạt, sáng tạo.
3. Thái độ: - BiÕt c¸ch tr¸nh lçi vỊ dïng tõ, viÕt c©u, sư dơng giäng ®iƯu kh«ng phï hỵp víi chuÈn mùc ng«n tõ cđa bµi v¨n nghÞ luËn. 
II. TRỌNG TÂM:
1. Kiến thức: - Các yêu cầu về diễn đạt trong bài văn nghị luận.
- Một số lỗi và cách sửa lỗi về diễn đạt trong bài văn nghị luận.
2. Kĩ năng: - Nhận diện các cách diễn đạt hay trong một số văn bản nghị luận
- Tránh các lỗi về dùng từ, đặt câu, sử dụng giọng điệu không phù hợp với chuẩn mực diễn đạt của bài văn nghị luận.
- Vận dụng những cách diễn đạt khác nhau để trình bày vấn đề linh hoạt, sáng tạo.
III. CHUẨN BỊ :
1. GV: Giáo án, SGK,SGV, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng
2. HS: Đọc sgk và nắm nội dung cơ bản, định hướng tìm hiểu các câu hỏi theo các câu hỏi của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
 	kiểm tra sĩ số:
12A2	12B4	 
2. Kiểm tra bài cũ :không
3. Bài mới:
Vào bài: Một bài văn nghị luận hay không những phải đảm bảo các ý mà còn phải diễn đạt tốt. Vậy diễn đạt phải như thế nào? Hôm nay cô trò cùng tìm hiểu bài Diễn đạt trong văn nghị luận
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh cách sử dụng từ ngữ trong văn nghị luận
- GV cho HS t×m hiĨu vÝ dơ (1) (2) trong SGK vµ lµm râ c¸c néi dung:
-GV: Cïng tr×nh bµy mét néi dung c¬ b¶n gièng nhau nh­ng c¸ch dïng tõ ng÷ cđa hai ®o¹n kh¸c nhau nh­ thÕ nµo? H·y chØ râ ­u ®iĨm vµ nh­ỵc ®iĨm trong c¸ch dïng tõ cđa mçi ®o¹n.
- Cho HS chØ ra nh÷ng tõ ng÷ dïng kh«ng phï hỵp. Yªu cÇu HS sưa l¹i nh÷ng tõ ng÷ nµy.
- GV tiÕp tơc cho HS ph©n tÝch vÝ dơ ë bµi tËp 2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.
- GV tiÕp tơc cho HS ph©n tÝch vÝ dơ ë bµi tËp 3 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh cách sử dụng kết hợp các kiểu câu trong văn nghị luận
Gọi HS thực hiện bài tập 1
Gọi HS thực hiện bài tập 2
Gọi HS thực hiện bài tập 3
- GV h­íng dÉn HS tỉng hỵp l¹i vÊn ®Ị ®i ®Õn kÕt luËn yªu cÇu sư dơng tõ ng÷ và sử dụng kết hợp các kiểu câu trong v¨n nghÞ luËn.
I. C¸ch sư dơng tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn:
1.Bài tập 1: 
 - §©y lµ hai ®o¹n v¨n nghÞ luËn cïng viÕt vỊ mét chđ ®Ị, cïng viÕt vỊ mét néi dung. Tuy nhiªn mçi ®o¹n l¹i cã c¸ch dïng tõ ng÷ kh¸c nhau.
 - Nh­ỵc ®iĨm lín nhÊt cđa ®o¹n v¨n (1) lµ dïng tõ thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng phï hỵp vãi ®èi t­ỵng ®­ỵc nãi tíi. §ã lµ nh÷ng tõ ng÷: nhµn rçi, ch¼ng thÝch lµm th¬, vỴ ®Đp lung linh. 
 - ë ®o¹n v¨n (2) trình bày diễn đạt chính xác, thận trọng hơn. 
 +Dùng phép thế từ ngữ để tránh trùng lặp, làm cho ý tứ thêm phong phú: Hồ Chí Minh, Bác, Người, người chiến sĩ cách mạng, người nghệ sĩ.
 +Tuy nhiªn, ë ®o¹n v¨n nµy ®· biÕt c¸ch trÝch l¹i c¸c tõ ng÷ ®­ỵc dïng ®Ĩ nã chÝnh x¸c c¸i thÇn trong con ng­êi B¸c vµ th¬ B¸c cđa c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ th¬ kh¸c lµm cho v¨n cã h×nh ¶nh sinh ®éng, giµu tÝnh thuyÕt phơc.
2. Bài tập 2:
 - C¸c tõ ng÷: linh hån Huy CËn; nçi h¾t hiu trong câi trêi; h¬i giã nhí th­¬ng; mét tiÕng ®Þch buån; s¸o Thiªn Thai; ®iƯu ¸i t×nh; lêi li tao,một bản ngậm ngùi dài, tiếng đìu hiu của khóm trúc, bông lau, niềm than van của bờ sông, bãi cát...®­ỵc sư dơng ®Ịu thuéc lÜnh vùc tinh thÇn, mang nÐt nghÜ chung: u sÇu, lỈng lÏ rÊt phï hỵp víi t©m tr¹ng Huy CËn trong tËp Lưa thiªng.
 - C¸c tõ ng÷ giµu tÝnh gỵi c¶m (®×u hiu, ngËm ngïi dµi, than van, c¶m th­¬ng) cïng víi lèi x­ng h« ®Ỉc biƯt (chµng) vµ hµng lo¹t c¸c thµnh phÇn chøc n¨ng nªu bËt sù ®ång ®iƯu gi÷a ng­êi viÕt (Xu©n DiƯu) víi nhµ th¬ Huy CËn. 
3. Bài tập 3:
 - Bµi tËp yªu cÇu sưa ch÷a lçi dïng tõ trong ®o¹n v¨n:
 + C¸c tõ ng÷ s¸o rçng, kh«ng phï hỵp víi ®èi t­ỵng: KÞch t¸c gia vÜ ®¹i, kiƯt t¸c,... 
 + Dïng tõ kh«ng phï hỵp víi phong c¸ch v¨n b¶n nghị luËn: viÕt nh­ nãi, qu¸ nhiỊu tõ ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t: ng­êi ta ai mµ ch¼ng, ch¼ng lµ g× c¶, ph¸t bƯnh.
II/ C¸ch sư dơng kÕt hỵp c¸c kiĨu c©u trong v¨n nghÞ luËn
1.Bài tập 1:
 Hai đoạn văn đã cho đều bàn về nhân vật Trọng Thủy trong truyền thuyết Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy.
-Đoạn văn 1 sử dụng toàn câu tường tuật, cấu tạo cơ bản giống nhau: đều là câu chủ động với chủ ngữ là Trọng Thủy. Cách diễn đạt này không sai nhưng đơn điệu, thiếu sức gợi cảm.
- Đoạn văn 2 sử dụng nhiều kiểu câu: câu tường thuật, câu hỏi tu từ; sử dụng linh hoạt câu ngắn, câu dài; sử dụng một số phép tu từ về câu: phép chêm xen, phép liệt kê.
- Như vậy, cách sử dụng các kiểu câu trong đoạn 2 linh hoạt, uyển chuyển, phù hợp với lập luận và cảm xúc của người viết.
2.Bài tập 2:
Đánh giá hiệu quả diễn đạt của cách sử dụng các kiểu câu.
-Đoạn trích chủ yếu sử dụng kiểu câu miêu tả với những từ ngữ, hình ảnh giàu tính hình tượng. Việc sử dụng kiểu câu này có tác dụng gợi lên ở người đọc những tưởng tượng cụ thể, sinh động về làng quê của nhà thơ Nguyễn Bính, giúp người đọc hiểu hơn “ chân quê” trong thơ của ông.
-Phân tích giá trị câu: Chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng.
+ Câu ngắn gọn hơn nhiều so với câu trước và sau nó, có tác dụng dồn nén thông tin, như một sự khẳng định chắc gọn, dứt khoát.
+ Câu không chủ ngữ nên có giá trị khái quát. Điều chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng không của riêng người viết, không của riêng ai mà cho tất cả mọi người đọc và nghĩ về cảnh làng quê của Nguyễn Bính.
3. Bài tập 3:
Phát hiện và phân tích lỗi về câu trong đoạn văn:
-Cả hai đoạn văn đều mắc lỗi sử dụng một mô hình câu cho cả đoạn, dẫn đến cảm giác nặng nề, đơn điệu, nhàm chán.
III. Kết luận:
- Về cách sử dụng từ ngữ: lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề cần nghị luận; kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu: kết hợp một số kiểu câu trong đoạn; sử dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhịp điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc.
4. Củng cố, luyện tập:
- Về cách sử dụng từ ngữ như thế nào? lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề cần nghị luận; kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu như thế nào? kết hợp một số kiểu câu trong đoạn; sử dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhịp điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc. 
5. Hướng dẫn tự học:
- Đối với bài học ở tiết này: - Về cách sử dụng từ ngữ như thế nào? 
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu như thế nào? 
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: 
Chuẩn bị bài: “Hồn Trương Ba da hàng thịt”.
- Nêu vài nét về Lưu Quang Vũ?
-Chủ đề của tác phẩm?
- Ý nghĩa cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt, với người thân, với Đế Thích?
- Cảm nhận về đoạn kết của vở kịch? Nêu vài nét về nghệ thuật? Ý nghĩa văn bản?
 Tự chọn: Oâng già và biển cả
+ Hình ảnh những vịng trịn lặp lại vẽ ra do vịng lượn của con cá cĩ ‏‎ nghĩa gì? Gợi lên cho ta suy nghĩ gì?
+ Hình ảnh con cá kiếm và cuộc chiến đấu của ơng lão biểu tượng cho những điều gì?
	Nêu vài nét về nghệ thuật, ý nghĩa văn bản?
Oân kiến thức:Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài.
V. Rút kinh nghiệm: