Giáo án Ngữ văn 12 tiết 39: Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

Tuần 13- Tiết 39
Ngày soạn 14/11/2009
Ngày giảng:
Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận
A. Mục tiêu cần đạt :
Giúp học sinh:
- Phát hiện và chữa được những lỗi thường gặp trong văn nghị luận.
- Có ý thức và khả năng tránh được các lỗi lập luận thường gặp trong khi lập luận.
B. Chuẩn bị:
SGV, Sách bài tập và tài liệu tham khảo.
Các đoạn văn mắc lỗi lập luận tiêu biểu của học sinh trong các bài làm văn.
C. Tiến trình lên lớp.
1. ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1.
Gv: Yêu cầu HS đọc bài tập.
Kết luận của bài tập là gì, thể hiện ở câu nào, luận cứ nêu ra là gì, đã đủ làm sáng tỏ kết luận chưa? Nêu cách chữa?
Hoạt động 2
Gv: Cho HS đọc bài tập, chia nhóm (4 nhóm), cử đại diện báo cáo kết quả.
Hoạt động 3
Gv: Chia làm 4 nhóm, cử đại diện nhóm nhận xét và bổ sung.
Hoạt động 4
Gv: Chia nhóm(4 nhóm), cử đại diện nhận xét và bổ sung để hoàn thiện bài tập.
1. Phát hoiện và chữa lỗi lập luận.
- Lỗi chủ yếu trong bài này là luận cứ nêu không đầy đủ:
+ Luận cứ chỉ đề cập một khía cạnh rất hẹp của giá trị nhận thức ( chỉ đề cập tới giá trị nhận thức về thời tiết).
+ Văn học dân gian bao gồm nhiều thể loại nhưng ở đây chỉ nói đến tục ngữ và ca dao.
- Cách chữa: Bổ sung những luận cứ về giá trị của văn học dân gian ở các thể loại khác và về những phương diện khác.
2. Phát hiện chữa lỗi lập luận:
- Lỗi chủ yếu của lập luận này cũng liên quan đến việc nêu luận điểm và luận cứ. Luận điểm chua rõ, chưa phù hợp với bản chất của đối tượng nghị luận( cụm từ " hoàn chảnh khó khăn của cuộc sống" quá chung chung, ko làm nổi bật được vấn đề: ranh giới giữa sự sống và cái chết vào những tháng ngày khủng khiếp của nạnđói năm 1945 và khát vọng sống, khát vọng được làm người, được yêu thương của con người trong Vợ nhặt). Luận cứquá sơ lược, không đầy đủ, chưa trình bày được những khía cạnh chủ yếu liênquan đến chi tiết" Tràng nhặt được vợ" thì đã vội vàng đi đến kết luận chung về giá trị nhân đạo của tác phẩm.Đây là lỗi rất điểm hình của học sinh do không hiểu một cách thấu đáo vấn đề đang nghị luận nên cả luận điểm và luận cứ đều " chưa tới", chua thuyết phục.
- Cách chữa:
Nêu luận điểm: Truyện ngắn " Vợ nhặt" của Kim Lân đã biểu hiệnđược niềm khát khao sống, khát khao được yêu thương , chia sẻ ngay trong cảnh khốn khó nhất: con người phải đối mặt với cái sống và cái chết... vì đói. Bổ sung một số luận cứ tiêu biểu, ngắn gọn có liên quan đến tình huống nhặt được vợ của Tràng, thái độ và tẩmtạng của bà cụ Tứ.Sau đó mới kết luận: đó chính là khía cạnh nổi bật nhất của giá trị nhân đạo trong tác phẩm.
3. Phát hiện và chữa lỗi lập luận.
- Lỗi chủ yếu liên quan đến cách tổ chức lập luận.
luận cứ được nêu làm tiền đềchính quá rườm rà, lan man, ko cần thiết, ko có vai trò làm nổi bật vấn đề:"Cây xà nu là một loài cây họ thông mọc rất nhiều trong những khu rừng ở Tây Nguyên. Xà nu là một cây gỗ quý và đặc biệt có sức sống rất mãnh liệt".Đây là lỗi phổ biến nhất khi chưa ý thứ rõ phạm vi vấn đề cần nghị luận, do đó quan hệ giữa luận cứ và luận điểm lỏng lẻo, dẫn đến trình bày lan man, xa rời ván đề chính.
- Cách chữa: Bỏ luận cứ :" Cây xà nu là một cây họ thông... mãnh liệt". Nêu rõ luận điểm: Nhà văn NguyểnTung Thành đã chọn cây xà nu - loài cây qen thuộc của núi rừng Tây Nguyên làm một biểu tượng nghệ thuật để khắc hoạ phẩm chất của người dân Xô Man.
4. Phát hiện lỗi và chữa lỗi lập luận.
- Luận điểm của đoạn văn ko rỏàng: quan hệ giữa tiền đề "chính vì ra đời từ rất sớm"và kết luận bộ phận" nên văn học dân gian"Trong câu văn nêu luận điểm ko tương ứng,ko logíc. Luận điểm chồng chéo:" Văn học dân gian còn là kho tàng về nghệ thuật", " Vớinhững giá trị ấy, văn học dân gian là bộ phận của văn học việt nam và là nền tảng của văn học viết".
- Cách chữa: 
+ Nêu lại luận điểm : VHDG luôn hướng con người tới cái "chân, thiện, mỹ" hoặc chứa đựng những giá trị văn hoá, tinh thần tốt đẹp, là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn con người.
+ Bổ sung các luận cứ để triển khai cụ thể luận điểm này thành đoạn văn ngắn: Thế giới cái thiện, mơ ước về hạnh phúc trong truyện cổ, lời tâm tình ngọt ngào trong ca dao, bài học đạo lí, nhân nghĩa trong ca dao, tục ngữ...
+ Bớt đi luận điểm: "VHDG còn là kho tàng về nghệ thuật...của văn học viết"
D. củng cố
- Hướng dẫn HS giải bài tập còn lại.
- Soạn bài: Ôn tập tiếng Việt.