Giáo án Ngữ văn 12 cơ bản tiết 25: Luật thơ

Tuần 9; Tiết 25
Ngày soạn: 11-10-2009
Giáo viên: Đồng Minh Nhật
LUẬT THƠ
I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS: - Hiểu luật thơ của một số thể thơ truyền thống: lục bát, song thất lục bát, ngũ ngôn và thất ngôn Đường luật.
- Qua các bài tập, hiểu thêm về một số đổi mới trong các thể thơ hiện đại: năm tiếng, bảy tiếng,...
II. Chuẩn bị
	- Giáo án; phương pháp: đặt câu hỏi, nêu vấn đề. 	- HS soạn bài.
III. Tiến trình lên lớp
	1. Ổn định lớp; Kiểm tra sĩ số.
	2. Kiểm tra bài cũ: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ “Việt Bắc”. Phân tích nội dung chính của một đoạn thơ theo em là hay trong bài “Việt Bắc”.
	3. Giới thiệu bài mới: Các bài thơ thường sáng tác theo một luật thơ nhất định. Vậy luật thơ là gì? Bài học hôm nay sẽ cho ta hiểu những ý cơ bản về luật thơ. Qua đó, chúng ta cũng sẽ tiếp cận những tác phẩm thơ dễ dàng hơn.
	4. Giảng bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung chính
Bổ sung
Luật thơ là gì?
Các thể thơ Việt Nam có thể chia thành mấy nhóm?
Cấu tạo một âm tiết (tiếng):
Thanh điệu
Phụ âm đầu
Vần
âm đệm
âm chính
âm cuối
 Hiệp vần trong thơ là gì? Em hiểu như thế nào về phép hài thanh, ngắt nhịp trong thơ? Cho ví dụ minh hoạ.
I. Khái quát về luật thơ
1. Luật thơ là các quy tắc về số câu, số tiếng, cách hiệp vần, hài thanh, ngắt nhịp,... trong các thể thơ được khái quát theo những kiểu mẫu nhất định.
- Các thể thơ Việt Nam có thể chia thành ba nhóm chính:
+ Các thể thơ dân tộc: lục bát, song thất lục bát, hát nói.
+ Các thể thơ Đường luật: ngũ ngôn, thất ngôn (tứ tuyệt và bát cú).
+ Các thể thơ hiện đại: năm, bảy, tám tiếng; hỗn hợp, tự do, thơ văn xuôi,...
2. Tiếng là đơn vị có vai trò quan trọng trong luật thơ.
+ Tiếng là đơn vị cấu tạo ý nghĩa và nhạc điệu dòng thơ, bài thơ.
+ Tiếng gồm ba phần: phụ âm đầu, vần, thanh điệu.
- Các nhân tố cấu thành luật thơ: số tiếng, hiệp vần, hài thanh, ngắt nhịp.
Đọc đoạn thơ lục bát mà em thuộc.
Nhận xét về số tiếng trong mỗi dòng, hiệp vần, về nhịp, hài thanh.
II. Một số thể thơ truyền thống
1. Thể lục bát
- Số tiếng: Một cặp lục bát có hai dòng (dòng lục 6 tiếng, dòng bát 8 tiếng).
- Hiệp vần: Ở tiếng thứ 6 của hai dòng, giữa tiếng thứ 8 của dòng bát với tiếng 6 dòng lục tiếp theo. - Nhịp: nhịp chẵn (2/2/2 [/2]).
- Hài thanh: dòng lục: 2B - 4T - 6B, dòng bát: 2B - 4T - 6B - 8T. Đối lập âm vực trầm bổng ở tiếng thứ 6 và 8 trong câu bát.
Đọc ví dụ đoạn thơ đã nêu trong SGK. Nhận xét về số tiếng trong mỗi dòng, hiệp vần, về nhịp, hài thanh.
2. Thể song thất lục bát
- Số tiếng : --- Hiệp vần : tiếng cuối câu thất vần với tiếng 5 của câu thất bên dưới (vần thanh trắc). Tiếng bảy của câu thất này lại vần với tiếng 6 của câu lục (vần thanh bằng),... - Nhịp : hai câu thất có nhịp 3/4. - Hài thanh : tiếng thứ ba ở hai câu thất làm chuẩn (có thể mang thanh bằng hoặc thanh trắc).
Nhận xét về số tiếng trong mỗi dòng, hiệp vần, về nhịp, hài thanh qua đoạn thơ đã nêu trong SGK.
3. Các thể ngũ ngôn Đường luật
- Số tiếng : 5, số dòng : 8 (tứ tuyệt có 4) -Vần : có duy nhất 1 vần, gieo vần cách. - Hài thanh : luân phiên B - T ở tiếng thứ 2 và 4 (cũng có khi B-B / T-T).
Đọc và phân tích bài thơ ví dụ đã nêu.
4. Các thể thất ngôn Đường luật
a) Thất ngôn tứ tuyệt :
- Số tiếng: 7, số dòng: 4 - Vần: vần chân, gieo vần cách ở câu 2 và 4. - Nhịp: 4/3 - Hài thanh: SGK.
b) Thất ngôn bát cú (SGK)
Số tiếng, số dòng, nhịp, vần, hài thanh rất đa dạng.
III. Các thể thơ hiện đại
Tiếp nối, cách tân luật thơ truyền thống.
Bài tập :
Cách gieo vần ở hai dòng thất của thơ song thất lục bát như thế nào ? Ngắt nhịp, cách hài thanh của chúng ra sao ? Từ đó ta phân biệt hai câu thất của thể stlb với thơ thất ngôn tứ tuyệt.
IV. Củng cố : Chú ý về số tiếng, cách hiệp vần, hài thanh, nhịp của các thể thơ.