Giáo án Ngữ văn 12 bài: Đàn ghi-Ta của Lor-ca (Thanh Thảo)

 ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
THANH THẢO
 A.Mục tiêu bài học.
SGV/159
B.Phương tiện thực hiện.
-GV:Sgk,sgv,tài liệu tham klhảo,thiết kế bài học.
-HS:sgk,chuẩn bị bài ở nhà
C.Cách thức tiến hành.
-Phương pháp quy nạp,gợi tìm,phân tích-tổng hợp,trao đổi,thảo luận..
D.Tiến trình dạy
1.Kiểm tra bài cũ.
-kiểm tra bài “Sóng”
2.Giới thiệu bài mới.
Hoạt động của GV &HS
Nội dung cần đạt
HĐ1:Đọc-hiểu khái quát
-Tìm hiểu tác giả:yêu cầu Hs đọc tiểu dẫn và trả lời câu hỏi
Nêu những nét chính về nhà thơ Thanh Thảo?kể tên một số tập thơ tiêu biểu của ông mà em biết?(Dấu chân qua trảng cỏ,Khối vuông ru bích)
-tìm hiểu bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”
Bài thơ được viết theo thể thơ nào?Cho biết xuất xứ bài thơ?
Em hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ?(Đàn ghi ta?,Lor-ca?)
-Hướng dẫn đọc,yêu cầu Hs đọc diễn cảm bài thơ,tìm hiểu chú thích.
Giọng đọc thể hiện các trạng thái cảm xúc: trầm buồn,tha thiết,xót xa,nuối tiếc,bi phẫn..
-GV giới thiệu vắn tắt các đặc điểm chính cũng như sự khác biệt của thơ cổ điển,thơ lãng mạn với thơ hiện đại
-Tìm hiểu bố cục bài thơ
Bài thơ có thể chia mấy phần?Nêu khái quát nội dung từng phần?
HĐ2;Đọc- hiểu văn bản
-Tìm hiểu hình tượng Lor-ca
Đọc 6 câu thơ đầu và cho biết những hình ảnh nào gợi đến Lor-ca và đất nước Tây Ban Nha,quê hương ông? Phân tích?
tiếng đàn ghi ta-nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha,gắn liền với nghệ sĩ Lor-ca
aó choàng đỏ gắt-gợi đấu trường với các đấu sĩ choàng áo đỏ để đấu với bò tót,môn thể thao của TBN đã nổi tiếng trên toàn thế giới.
li-la,li-la – âm thanh tiếng đàn ghi ta, tên loài hoa tử đinh hương đầy sức sống
Vầng trăng,yên ngựa,hát ngêu ngao..-người nghệ sĩ dân gian TBN.
Những hình ảnh đó gợi cho em suy nghĩ gì vê Lor-ca?
-Đoạn thơ từ câu 9 đến câu 12 tác giả miêu tả điều gì?TÁc giả đã sử dụng hình ảnh như thế nào để tả?
-Màu áo choàng “đỏ gắt” với màu áo choàng “bê bết đỏ” có gì khác biệt?
Áo choàng đỏ gắt:hình ảnh thực về các hiệp sĩ đấu bò mặc áo choàng đỏ,hình ảnh tượng trưng cho tình hình chính trị với những cuộc đàn áp khốc liệt của chính quyền độc tài.
Áo choàng bê bết đỏ:hình ảnh thực khi Lor-ca bị bắn chết.
-Hình ảnh Lor-ca “bị điệu về bãi bắn” lại đi liền với tiếng đàn.Vậy tiếng đàn được miêu tả như thế nào? Nó biểu hiện điều gì?
-Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả cái chết của Lor-ca?
-Đặc biệt,nghệ thuật diễn tả tiếng đàn của tác giả có gì mới mẻ,hiện đại? 
-HS đọc đoạn thơ từ câu 23 đến câu 31
Tìm những từ ngữ,hình ảnh miêu tả hành động của Lor-ca?Những hình ảnh đó tượng trưng cho điều gì?
-Tìm hiểu tâm trạng tác giả
Em hiểu như thế nào về ý nghĩa lời đề từ bài thơ và cũng là lời di chúc của Lor-ca “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”?
 Em hiểu tại sao trong bài thơ Thanh Thảo lại viết “Không ai chôn cất tiếng đàn-tiếng đàn như cỏ mọc hoang”?câu thơ thể hiện tâm trạng nào của tác giả? 
-Hãy nêu cách hiểu của em về 2 dòng thơ “giọt nước mắt vầng trăng-long lanh trong đáy giếng?(HS trao đổi,thảo luận ,trả lời)
-Tìm hiểu đặc sắc nghệ thuật bài thơ.
Theo em bài thơ có những đặc sắc nghệ thuật nào?
HĐ3:Đặt câu hỏi tổng kết bài học
Bài thơ thể hiện tình cảm ,thái độ nào của Thanh Thảo với nhà thơ thiên tài củaTây Ban Nha?
Tình cảm,thái độ của tác giả được tác giả biểu đạt với hình thức nghệ thuật như thế nào?
Hs đọc ghi nhớ sgk/166
HĐ4:Luyện tập,củng cố
-Kiểm tra kiến thức
Nêu những hình ảnh tượng trưng trong bài thơ?
Hình ảnh Lor-ca được nhà thơ khắc hoạ như thế nào?
-Hs phát biểu cảm nhận của bản thân về hình ảnh Lor-ca (bài tập phần luyện tập)
I.Tìm hiểu khái quát
1.Tác giả.
-Tên khai sinh Hồ thành Công,sinh 1946,Mộ Đức-Quảng Ngãi.
-Được công chúng đặc biệt chú ý bởi những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến
-Đặc điểm thơ:
+Tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
+Thơ đào sâu cái tôi nội cảm,cách biểu đạt mới(câu thơ tự do,nhịp bất thương,thi ảnh,ngôn từ mới mẻ)
2.Bài thơ “Tiếng đàn ghi ta của Lor-ca”
-Thể thơ tự do,rút trong tập “Khối vuông ru bích”(19850
-Tiêu biểu cho thơ ông:giàu suy tư, mãnh liệt,phóng túng trong xúc cảm,nhuốm màu sắc siêu thực,tượng trưng.
-Nhan đề:
+Đàn ghi ta(Tây Ban Cầm):có 6 dây,nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha.
+Lor-ca (1898-1936) ,tài năng sáng chói của VH hiện đại Tây Ban Nha,người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỉ XX.1936 bọn Phát xít bắt giam và bắn chết ông.
èthể hiện vẻ đẹp bi tráng của Lor-ca.
-Đọc,giải thích từ khó.
-Bố cục:4 đoạn
+Đ1(6 dòng đầu): Hình ảnh Lor-ca,con người tự do,nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật TBN.
+Đ2(12 dòng tiếp);Lor-ca bị hạ sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân
+Đ 3(4 dòng tiếp):Niềm xót thương Lor-ca nỗi xót tiếc những cách tân nghệ thuật của Lor-ca không ai tiếp tục
+Đ4(9 dòng cuối):suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.
II.Đọc- hiểu văn bản.
1.Hình tượng Lor-ca.
a) 6 câu đầu
-Hình ảnh tượng trưng giàu sức gợi:
tiếng đàn bọt nước
áo choàng đỏ gắt
trên yên ngựa mỏi mòn
vầng trăng chếnh choáng
èGợi không gian văn hoá TBN,nơi nuôi dưỡng tâm hồn Lor-ca.Lor-ca nổi bật trên nền văn hoá đó.
èGợi hình ảnh Lor-ca,người nghệ sĩ,chiến sĩ tự do và cô đơn trong cuộc chiến chống lại chế độ độc tài.
b)Câu 7-18.
-Hình ảnh tả thực:
Áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
Chàng đi như người mộng du
èLor-ca bị bọn độc tài bắt và hành hình.
-Hình ảnh tượng trưng diễn tả nỗi lòng Lor-ca
tiếng ghi ta nâu =>trầm tĩnh,nghĩ suy
tiếng ghi ta lá xanh =>thiết tha hi vọng
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan =>bàng hoàng ,tức tưởi
tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy =>đau đớn,nghẹn ngào
èhình ảnh Lor-ca với cái chết oan khuất,bi phẫn bởi những thế lực tàn ác.
Nghệ thuật khắc hoạ cái chết bi thảm của Lor-ca
Đối lập giữa tình yêu cái đẹp, cái mới, khát vọng dân chủ với nền chính trị độc tài
Nhân hoá ( tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy )
Hoán dụ ( tiếng ghi ta chỉ Lor-ca; áo choàng bê bết đỏ chỉ cái chết của Lor-ca)
ấn dụ chuyển đổi cảm giác ,âm thanh ( tiếng ghi ta ) vỡ ra thành màu sắc ( nâu,xanh ) ,thành hình khối ( tròn bọt nước vỡ tan ), thành hình ảnh động (ròng ròng máu chảy)
èkhắc hoạ ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ chân chính trong môi trường bạo lực thống trị.
c)Câu 23-31
-Lor-ca:
bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
ném lá bùavào xoáy nước
ném trái tim mình vào lặng yên..
èhành động mang ý nghĩa tượng trưng cho sự giã từ,giải thoát,sự chia tay thực sự của Lor-ca.
2.Tâm tạng tác giả.
-Lời đề từ và là di chúc của Lor-ca
“Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
èthông điệp của Lor-ca với thế hệ sau trong sáng tạo nghệ thuật cần phải biết chôn nghệ thuật của ông ,vượt qua ông để đi tới.
-Tác giả viết:
+ “Không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như có mọc hoang”
èkhông ai dũng cảm vượt qua cái cũ,thần tượng cũ để làm nên cái mới nên cái cũ ,nghệ thuật cũ thành thứ “cỏ mọc hoang”.Tiếng đàn,sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ mãi mãi trường tồn với sức sống của loài “Cỏ mọc hoang”
ènỗi xót đau trước cái chết của Lor-ca và trước sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.
èNỗi buồn của chính tác giả khi không ai thực sự hiểu di chúc của Lor-ca.
+ “giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng”
èVầng trăng nơi đáy giếng như giọt nước mắt khổng lồ/giọt nước mắt sáng trong như vầng trăng bất tử.
èHình ảnh tượng trưng hoá đẹp và buồn.Lor-ca chết (ông bị bọn phát xít giết hại rồi ném xác xuống giếng) nhưng tâm hồn yêu tự do,vì con người, khát vọng cách tân nghệ thuật của ông bất diệt.
3.Đặc sắc nghệ thuật.
-Kết hợp hài hoà 2 yếu tố thơ và nhạc về cấu tứ.
-hình ảnh sáng tạo, gợi mở liên tưởng nhiều chiều
-Sự kết hợp mới mẻ, “lạ hoá” về ngôn từ,hình ảnh
III.Tổng kết.
Ghi nhớsgk/166
IV.Luyện tập
V.Dặn dò:
-Học bài cũ:
Đọc-hiểu bài thơ,viết bài cảm nhận về hình tượng Ph.G.Lor-ca và về nghệ thuật diễn tả của bài thơ.
-Chuẩn bị bài mới:Đọc thêm “Bác Ơi” ( Tố Hữu) và‘Tự do ‘(Pôn Ê-luy-),trả lời câu hỏi phần hướng dẫn đọc thêm
Đọc -hiểu,chuẩn bị bài “Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận”