Giáo án Ngữ văn 10 tiết 14, 15: Đọc văn Uy-Lít- xơ trở về (trích “Ô-đi-xê”-sử thi Hi Lạp)

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
Ngày soạn : 6/9/10
 Tiết 14 - 15
Phân môn : Đọc văn
UY-LÍT- XÔ TRÔÛ VEÀ
 (Trích “OÂ-ñi-xeâ”-söû thi Hi Laïp)
I.Muïc tieâu:
1. Kiến thức 
 - Trí tuệ và tình yêu cảu Uy – lít xơ và Pê nê lốp , biểu tượng những phẩm chất cao đẹp ở trí tuệ và lòng chung thủy của nhân vật lí tưởng mà người cổ đại HI- Lạp khao khát vươn tới
 - Nắm đặc trưng của nghệ thuật sử thi Ô- đi xê : miêu tả tâm lí , lối so sánh , sử dụng ngôn từ , giọng điệu kể chuyện
2. Kĩ năng
 - Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng 
 -Phân tích nhân vật qua hội thoại
3. Tư tưởng , tình cảm
 - Qúy trọng phẩm cách con người – yêu mến bản sắc dân tộc Hilạp cổ đại
II. THIẾT BỊ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC :
 1. GV :
 -SGK Ngöõ vaên 10. SGV Ngöõ vaên 10. Saùch thieát keá Ngöõ vaên 10.
 GV toå chöùc daïy hoïc theo caùch keát hôïp caùc phöông phaùp ñoïc saùng taïo,gôïi tìm;keùt hôïp vôùi caùc hình thöùc trao ñoåi thaûo luaän,traû lôøi caùc caâu hoûi.
 2. HS : SGK , SBT . Tư liệu về Hilạp và Ôđi xê.
III .Tieán trình baøi hoïc:
1. Kieåm tra baøi cuõ: “LẬP DÀN Ý BÀI VĂN TỰ SỰ”(3 P)
CÂU HỎI:
Hình thành ý tưởng và dự kiến cốt truyện là ta cần xác định những gì?
Nêu cách lập dàn ý cho một bài văn tự sự?
Lập dàn ý cho câu chuyện ở bài tập 2 phần Luyện tập?
2.Giôùi thieäu baøi môùi: ( 2p)
Trong các nền văn minh cổ đại của thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc, Hy Lạp,  một trong những thành tựu rực rỡ nhất của nền văn học Hy Lạp cổ đại là những bản sử thi anh hùng ca. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một đoạn trích trong bộ sử thi bất hủ của đất nước Hy Lạp
3.Tổ chức dạy học ( 80 p)
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS
NOÄI DUNG CÔ BAÛN
* Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm 
Mục tiêu
Hiều về Hômerơ- về tác phẩm Iliat
- Nắm vững nghệ thuật xây dựng con người điển hình từ sử thi thần thoại Hilạp
Tổ chức thực hiện
Thao tác 1: tìm hiểu tác giả :
GV yeâu caàu HS ñoïc tieåu daãn.
-Em coù nhaän xeùt gì veà taùc giaû Hoâ-me-rô?
HS trả lời
* Kết quả : 
- Gv định hướng
Hs ghi bài 
Thao tác 2: Văn bản 
Gv nêu câu hỏi :
-Toùm taét taùc phaåm? -Neâu chuû ñeà cuûa taùc phaåm naøy?
HS đọc SGK và thực hiện
GV định hướng chung
- HS ghi bài
Thao tác 3: Tìm hiểu đoạn trích
Câu hỏi : 
-Vò trí cuûa ñoaïn trích?
-Ñoaïn trích keå veà ñieàu gì?
-Coù theå chia boá cuïc ñoaïn trích nhö theá naøo?
HS phát biểu 
Kết quả :
- GV định hướng
 -HS ghi bài 
-Kết luận :
 - Gv định hướng ý chính
 - HS ghi bài 
Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản
Mục tiêu 
Tìm hiểu nhân vật chính
Nghệ thuật xây dựng nhân vật , tạo tình huống , cao trào của nghệ thuật : hội thoại và nghệ thuật tả kể giàu biểu tượng 
Tổ chức thực hiện 
- Thao tác 1: Tìm hiểu Diễn biến tâm trạng của Pê-nê-lốp
+ GV: Nêu hoàn cảnh của nhân vật Pê – nê – lốp: thuỷ chung chờ đợi chồng suốt 20 năm.
+ GV: Khi nghe nhũ mẫu báo tin chồng nàng đã trở về, đã trừng trị bọn cầu hôn, thái độ Pê-nê-lốp là gì? Qua lời thoại này, ta cảm nhận được phẩm chất gì của nhân vật?
+ HS: Phát biểu.
GV chốt lại – HS ghi bài 
+ GV: Nàng lí giải những chuyện xảy ra là do đâu? Pê-nê-lốp còn hoài nghi vì lí do gì? Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục và đem tính mệnh mình ra đánh cuộc, tâm trạng Pê-nê-lốp như thế nào? 
+ HS: Phát biểu.
+ GV: Tâm trạng của nàng có sự mâu thuẫn như thế nào?
-Nhaân vaät baø nhuõ maãu ñöôïc mieâu taû nhö theá naøo? -Khi ñöôïc nhuõ maãu baùo tin ULX trôû veà,PNL coù thaùi ñoä nhö theá naøo?
- HS trả lời 
- Gv định hướng và giảng
 + Ñaây laø nhaân vaät phuï, ñoùng vai troø laø ngöôøi ñöa tin.
+ Moãi cöû chæ ñeàu bieåu hieän thaùi ñoä vui möøng khoân xieát: nhanh nheïn böôùc,chaân haáp taáp,vöøa ñi vöøa vaáp.
+ Khoâng tin, loøng ñaày hoaøi nghi:
· Naøng cho raèng moät mình ULX khoâng ñuû söùc gieát cheát heát boïn caàu hoân.Ñaây phaûi laø haønh ñoäng cuûa moät vò thaàn chöù khoâng theå laø haønh ñoäng cuûa moät con ngöôøi bình thöôøng.
 · ULX ra ñi bieàn bieät hai möôi naêm, PNL ñaõ chôø ñôïi moûi moøn.Naøng ñaõ chuyeån töø hi voïng sang thaát voïng,thaäm chí laø ñaõ coù yù nghó tuyeät voïng raèng choàng mình ñaõ cheát.
* Gv phát vấn : 
-PNL phaûn öùng ra sao tröôùc nhöõng lôøi leõ thuyeát phuïc cuûa nhuõ maãu? -Khi ñoái maët vôùi ULX,PNL ñaõ cö xöû nhö theá naøo?
- HS suy nghĩ và trả lời 
* Kết quả :
- GV định hướng – giảng bài 
PNL vaãn khoâng tin,cho raèng ñoù laø caâu chuyeän thaàn bí.Naøng nöûa tin nöûa ngôø,nöûa möøng nöûa sôï:
+Xuoáng nhaø ñeå gaëp con trai vaø xem xaùc cheát cuûa boïn caàu hoân .
+Gaëp maët ngöôøi ñaõ gieát chuùng.
®Naøng vaãn khoâng khaúng ñònh ñaáy laø ULX-choàng mình.
+Coù söï thay ñoåi trong taâm lí :
· Tröôùc:phaân vaân,nghi ngôø,löôõng löï
. ·Baây giôø:nhö khoâng tin vaøo maét mình.
®Söûng soát,baát ngôø,thaän troïng suy xeùt moïi vieäc baèng lí trí.
Vấn HS : Baèng caùch naøo PNL nhaän ra ngöôøi choàng cuûa mình?
-Em ñaùnh giaù theá naøo veà thöû thaùch maø naøng ñöa ra cho ULX?
- HS lắng nghe – phát biểu - ghi bài 
 * Gv giảng : 
+ PNL quyeát ñònh thöû thaùch ULX:
· Noùi vôùi con nhöng cuõng laø ngaàm thoâng baùo cho ULX bieát söï thaän troïng ñaáy laø vì chaøng;vaø cuõng baùo cho ULX bieát naøng seõ coù nhöõng thöû thaùch ñeå hai ngöôøi nhaän ra nhau.
®Thoâng minh,kheùo leùo,teá nhò. 
· Tröôùc lôøi traùch moùc cuûa ULX, PNL höôùng caâu chuyeän tôùi chi tieát chieác giöôøng.
® khoân ngoan,nhanh trí.
+ Khi nhaän ra ngöôøi choàng thaân yeâu, PNL haïnh phuùc voâ bôø:
· b uûn ruûn chaân tay.
· nöôùc maét chan hoaø.
· phaân traàn vôùi ULX,.
® moïi noãi hoà nghi ñeàu tan bieán heát, chæ coøn laïi noãi möøng tuûi sau hai möôi naêm xa caùch,ñôïi chôø.
* GV chốt lại : 
 PNL laø ngöôøi phuï nöõ Hi Laïp coå ñaïi neâu cao taám göông thuyû chung,son saét vôùi choàng.Ñeå coù theå giöõ mình troïn veïn cuøng choàng,naøng phaûi laø con ngöôøi cuûa lí trí khoân ngoan,thaän troïng.
- HS nghe và khắc sâu
Thao tác 2: Tìm hiểu Uy- lĩ- txơ
GV : Tröôùc thaùi ñoä thaän troïng,nghi ngôø cuûa vôï,chaøng coù phaûn öùng nhö theá naøo?
-Khi PNL ñöa ra chi tieát chieác giöôøng ,UyitLXơ coù phaûn öùng gì?
HS phát biểu
* Kết quả 
GV giảng và chốt ý : 
+Nhaãn naïi, khoâng noân noùng ®con ngöôøi ñieàm tónh.
+Mæm cöôøi ® ñaéc yù vaø taùn thöôûng caùch cö xöû vaø thaùi ñoä cuûa PNL.
® nieàm tin vaøo vôï vaø tin mình seõ vöôït qua thöû thaùch ñeå ñoaøn tuï cuøng gia ñình.
+ Khoâng queân moái hieåm hoaï do vieäc gieát cheát boïn caàu hoân ® chuû ñoäng, ñieàm tónh.
® khoân ngoan, möu meïo,t aøi trí.
+ ULX “giaät mình”: 
· kinh ngaïc heát söùc.
· moät thoaùng hoaøi nghi.
· noùi ra bí maät cuûa chieác giöôøng.
® mieâu taû dieãn bieán taâm lí chính xaùc.
+Vôï choàng nhaän ra nhau: oâm laáy vôï, nöôùc maét daàm deà ® nhieàu yù nghóa:
· xoùt xa vì thaáu hieåu hoaøn caûnh khoå ñau maø vôï chaøng phaûi moät mình gaùnh chòu, ñ eán noãi phaûi thaän troïng ngay caû khi gaëp laïi choàng.
· tuûi thaân vì soá phaän oan nghieät khieán vôï choàng xa caùch hai möôi naêm bieàn bieät.
· ân haän vì ñaõ traùch moùc vaø coù thoaùng nghi ngôø vôï.
· vui möøng vì vôï choàng nhaän ra nhau.
Þ Con ngöôøi vöøa lí töôûng, vöøa ñôøi thöôøng; ñieàm tónh, taøi trí, nhieàu möu meïo ,thuyû chung, yeâu queâ höông saâu saéc.
- HS theo dõi và ghi nhận ý chính 
Thao tác 3: ý nghĩa truyện ?
 - GV hỏi : Ñoaïn trích naøy coù yù nghóa gì?
- HS suy nghĩ và trả lời 
* Kết luận :
 GV chốt – giảng 
+ Ñeà cao, khaúng ñònh söùc maïnh cuûa taâm hoàn vaø trí tueä con ngöôøi Hi Laïp. Đoàng thôøi laøm roõ giaù trò haïnh phuùc gia ñình khi ngöôøi Hi Laïp chuyeån töø cheá ñoä thò toäc sang cheá ñoä chieám höõu noâ leä.
+Khaúng ñònh thieân taøi Hoâ-me-rô.
+Giuùp ngöôøi ñoïc hieåu roõ ngheä thuaït söû thi :mieâu taû coù xu höôùng ”trì hoaõn söû thi”,döïng ñoái thoaïi vaø so saùnh laøm noåi baät taâm traïng nhaân vaät.
HS lắng nghe nghi lại 
Hoạt động 3: Tổng kết
Mục tiêu 
Nhận thức và hiểu được nội dung đoạn trích 
Rút ra bài học bản thân – lựa chon kĩ năng sống cho bản thân - từ lí trí và nghị luận củ con người
- vận dụng hiểu biết về sử thi Hilạp xưa
Tổ chức thực hiện
Gv yêu cầu HS phát biểu về kĩ năng sống rút ra trong truyện 
Bài học cho bản thân
HS phát biểu ý kiến - tự phát
* Kết luận :
- - Dàn ý và các yêu cầu của việc lập dàn ý
 -Yêu cầu của mỗi phần trong dàn ý
Ghi nhớ - SGK
I.Tìm hieåu chung:
1.Taùc giaû:
 -Hoâ-me-rô.
 -Laø ngöôøi bò muø.
 -Thoâng minh,uyeân baùc.
Là một nhà thơ mù
- Con một gia đình nghèo bên dòng sông Mê-let
- Sống vào khoảng thế kỉ IX-VIII trước công nguyên
- Mang tên Mê-lê-xi-gien (nghĩa là con của dòng sông Mê-let)
2.Taùc phaåm “OÂ-ñi-xeâ”:
 a.Toùm taét:
- Kết cấu: gồm 12.110 câu thơ, được chia thành 24 khúc ca.
- Tóm tắt tác phẩm: SGK
 SGK.
b.Chuû ñeà:
 + Chinh phục thiên nhiên để khai sáng, mở rộng giao lưu.
 + Cuộc đấu tranh bảo vệ hạnh phúc gia đình.
3. Ñoaïn trích:
 -Vò trí: Khuùc ca thöù 23 của sử thi Ô-đi-xê
- Nội dung chính: kể về cuộc gặp mặt chính thức giữa hai vợ chồng sau hai mươi năm biệt li, chờ đợi
 -Noäi dung:
Keå veà cuoäc gaëp gôõ sau 20 naêm xa caùch giöõa Uy-li-xô vaø vôï mình-naøng Peâ-neâ-loáp.
 -Boá cuïc: 
 2 phaàn:
 + Phần 1: Từ đầu đến “kém gan da”
-> Baùo tin.
 + Phần 2: Còn lại -> Gaëp maët
II.Ñoïc hieåu:
1.Peâneâloáp:
-Ñöôïc nhuõ maãu baùo tin,PêNêLốp khoâng tin:
 + Gieát boïn caàu hoân : vieäc laøm chæ coù ôû caùc vò thaàn.
 + Nghó raèng UyLitXơ ñaõ cheát.
- Tröôùc lôøi leõ,baèng chöùng cuûa nhuõ maãu: phaân vaân, nöû a tin nöûa ngôø.
- Ñoái maët vôùi UyLitXơ: söûng soát, thaän troïng suy xeùt baèng lí trí.
- Thöû thaùch UyLitXơ :
 + Giaùn tieáp noùi vôùi UyLitXơ qua lôøi noùi vôùi con.
® thoâng minh, kheùo leùo, teá nhò.
+ PêNêLốp höôùng tôùi chi tieát chieác giöôøng:
® khoân ngoan, nhanh trí.
- Nhaän ra choàng: haïnh phuùc voâ bôø, möøng möøng, tuûi tuûi.
Þ Laø ngöôøi phuï nöõ coù nhöõng phaåm chaát cao quyù. Loøng thuyû chung son saét. Trí thoâng minh, khoân ngoan, thaän troïng.
2 .Uylixô:
- Tröôùc söï nghi ngôø cuûa vôï: nhaãn naïi,ñieàm tónh.
- “Mæm cöôøi” :
+ ñoàng tình.
 + tin vaøo vôï vaø tin vaøo lí trí cuûa mình.
- Khoâng queân hieåm hoaï :
+ chuû ñoäng, ñieàm tónh.
 +Khoân ngoan, möu trí, saùng suoát.
-Nhaéc tôùi chieác giöôøng, UyLitXơ “giaät mình”:
 + kinh ngaïc.
 + thoaùng hoaøi nghi.
 + noùi ra bí maät.
® mieâu taû taâm lí chính xaùc.
-Nhaän ra nhau: nöôùc maét :
 + xoùt xa.
 + tuûi thaân.
 + aân haän.
 + vui möøng.
Þ Veû ñeïp cuûa lí trí laãn tình caûm.
 3. YÙ nghóa ñoaïn trích: 
 - Ñeà cao , khaúng ñònh söùc maïnh taâm hoàn, trí tueä con ngöôøi Hi Laïp.
- Khaúng ñònh taøi naêng cuûa taùc giaû Hoâ-me-rô.
- Giuùp ngöôøi ñoïc hieåu roõ ngheä thuaät söû thi.
III.Toång keát:
Ghi nhôù (SGK).
4.Cuûng cố : 2 p
 Haõy nhaäp vai nhaân vaät Uylixô vaø keå laïi cuoäc gaëp maët naøy. 
Hình thành ý tưởng và dự kiến cốt truyện là ta cần xác định những gì?
Cách lập dàn ý cho một bài văn tự sự?
5.Daën doø: 3p
 -Hoïc baøi,ghi nhôù.
 - Chuaån bò baøi môùi.
-Làm bài tập 3,4 sách bài tập trang 36
- Chuẩn bị viết bài làm văn số 2