Giáo án Lịch sử 12 - Bài 18: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946-1950) - Năm học 2019-2020

Tiết 29, 30.	 	 	 Ngày soạn: 04/12/2019 
Bài 18
NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG
THỰC DÂN PHÁP (1946 - 1950)
I. MỤC TIÊU: 
1.Kiến thức: Giúp học sinh nắm được 
- Hành động xâm lược trắng trợn của TD Pháp buộc Đảng, chính phủ phát động
 "Toàn quốc kháng chiến"
- Đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cách sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế
- Những nét cơ bản về cuộc chiến đấu trong các đô thị, và sự chuẩn bị cho kháng chiến lâu dài
2. Kĩ năng : 
 Rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh, nhận định, đánh giá tình hình.
3. Thái độ : 
 - Giáo dục lòng căm thù thực dân Pháp 
 - Học tập tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của nhân dân ta.
 - Cũng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, chủ tịch Hồ Chí Minh.
4. Năng lực hướng tới:
HS hiểu được thời gian hòa bình không còn, nếu tiếp tục nhân nhượng TD Pháp thì sẽ vi phạm nguyên tắc độc lập dân tộc. Vì vậy cho nên ta không còn con đường nào khác phải cầm súng chống Pháp.
II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS
1.Chuẩn bị của giáo viên:
- Một số tư liệu: Phim, tranh ảnh quân Pháp tấn công ta ở Hà Nội, File âm thanh lời kêu gọi của CTHCM trên đài phát thanh đêm 19/12/1946.
2.Chuẩn bị của học sinh: SGK, vở ghi, vở soạn; tranh ảnh liên quan.
III. PHƯƠNG TIỆN, PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC.
Thuyết trình, phát vấn, hoạt động nhóm
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. Hoạt động tạo tình huống: 
a. Mục đích: giúp HS huy động vốn kiến thức và kĩ năng đã có để chuẩn bị tiếp nhận kiến thức và kĩ năng mới, còn nhằm tạo ra hứng thú và và một tâm thế tích cực để HS bước vào bài học mới.
b. Phương Pháp: GV cho HS Pháp đàn áp ta ở Hà Nội..., Sau đó GV hỏi: em biết gì về bức tranh trên? HS suy nghĩ trả lời
c. Dự kiến sản phẩm: 
Việc ký hiệp định sơ bộ và tạm ước là sự nhân nhượng có nguyên tắc của Đảng và chính phủ ta. Nhằm tranh thủ thời gian hoà bình, tích cực chuẩn bị cho kháng chiến. Nhưng ngay sau khi ký Hiệp định sơ bộ 6-3-1946 và tạm ước 14 - 9 - 1946, thực dân Pháp ngày càng tỏ ra trắng trợn vi phạm hiệp định, thể hiện rõ dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa...Đứng trước tình hình trên thì chính phủ ta phải làm gì? Chúng ta cùng tìm hiểu bài 18 để hiểu rõ vấn đề trên.
2. Hoạt động hình thành kiến thức:
Tiết 29.
Mục tiêu, phương thức
Gợi ý sản phẩm
Hoạt động 1: Cả lớp
*Mục tiêu: Hiểu được nguyên nhân bùng nổ KCTQ. 
*Phương thức:
GV: Vì sao cuộc KCTQ bùng nổ?
HS: suy nghĩ trả lời: 
GV: bổ sung: Pháp đã bội ước , XL nước ta
GV: Em hãy cho biết những hành động bội ước của Pháp?
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung
- GV nhận xét, chốt lại.
GV thuyết trình: Trước hành động xâm lược trắng trợn của thực dân Pháp, đã đặt ra cho Đảng, chính phủ ta 2 con đường lựa chọn:
 Hoặc là cầm vũ khí đứng lên KC để bảo vệ độc lập tự do của tổ quốc, hoặc là cúi đầu làm nô lệ cho Pháp.
- GV: Theo em, Đảng ta đã chọn con đường nào? Vì sao?
- HS: suy nghĩ trả lời, các em khác bổ sung.
- GV: bổ sung:
+ Đảng ta và ND ta đã lựa chọn con đường: cầm vũ khí đứng lên KC để bảo vệ độc lập tự do của tổ quốc, hoặc là cúi đầu làm nô lệ cho Pháp.
+ Đó là lựa chọn đúng đắn, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, cũng như yêu cầu phát triển của CMVN.
+ Sự lựa chọn này xuất phát từ thực tế là những điều kiện tiến hành đấu tranh chính trị - ngoại giao với Pháp ko còn nữa.
GV: Chuyển ý: vậy đường lối KC của Đảng ta như thế nào? Chúng ta sang mục 2. Đường lối kháng chiến của Đảng:
I. Kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp bùng nổ
1. Thực dân Pháp bội ước và tiến công nước ta.
- Sau HĐSB 6 - 3 – 1946 và tạm ước 14-9-46, Pháp tăng cường hđ khiêu khích tấn công ta ở Nam Bộ và Nam Trung Bộ, Hải Phòng, lạng Sơn, nhất là ở HN (12/1946)
- 18 - 12 – 1946, Pháp gửi tối hậu thư đòi ta giải tán lực lượng tự vệ, giao quyền kiểm soát thủ đô Hà Nội cho chúng. Nếu ko chúng sẽ hành động vào sáng 20/12/1946.
à Chủ quyền độc lập dân tộc đã bị vi phạm, buộc ta phải cầm vũ khí đứng lên chống Pháp
Hoạt động 2: Cặp đôi
*Mục tiêu: Trình bày nội dung cơ bản của đường lối KC chống TD Pháp.
*Phương thức:
- GV: Đường lối kháng chiến chống Pháp của Đảng ta được thể hiện trong các văn kiện nào?
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung. 
- GV: Đọc lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của CTHCM (19/12/1946), Tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của Tổng bí thư Trường Chinh (9 – 1947): nêu rõ tính chất, mục đích, nội dung, phương châm của cuộc kC chống TD Pháp. 
GV: giải thích đường lối kháng chiến, sau đó nêu câu hỏi: 
Tại sao phải kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh?
HS: suy nghĩ trả lời
GV: bổ nhận xét, chốt lại.
2. Đường lối kháng chiến của Đảng:
- Đường lối kháng chiến chống Pháp của Đảng ta được thể hiện trong các văn kiện:
+ Chỉ thị “Toàn dân kháng chiến” của BTVTW Đảng (12/12/194) 
+ Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của CTHCM (19/12/1946).
+ Tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của Tổng bí thư Trường Chinh (9 – 1947) 
à Nội dung đường lối kháng chiến chống Pháp: Toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh, tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.
Hoạt động 3: Cá nhân
*Mục tiêu: Trình bày được cuộc chiến đấu anh dũng của quân và dân ta ở thủ đô HN và các đô thị Bắc vĩ tuyến 16. 
*Phương thức:
Thực hiện đường lối kháng chiến của Đảng và chính phủ, ta bắt đầu phát động cuộc chiến đấu đầu tiên ở các đô thị.
GV: Vì sao ta phải tiến hành cuộc kháng chiến ở các đô thị trước? 
HS: suy nghĩ trả lời vì có ý nghĩa rất lớn:
Tiêu hao một bộ phận địch, giam chân địch trong thành phố, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc kháng chiến lâu dài 
- GV: Hướng dẫn HS đọc thêm phần 2: HS biết được sự chuẩn bị mọi mặt của ta cho cuộc KC lâu dài.
II. Cuộc chiến đấu ở các đô thị và việc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.
1. Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc v.tuyến 16
- Ở Hà Nội: khoảng 20 giờ ngày 19/12/1946, cuộc chiến đấu bắt đầu: nhân dân khiêng bàn, tủlàm chướng ngại vật Trung đoàn thủ đô được thành lập, đánh địch quyết liệt ở Bắc Bộ phủ, chợ Đồng Xuân, Nhà Bưu điện...sau 2 tháng chiến đấu quân ta rút ra căn cứ an toàn (2/1947).
 - Ở các đô thị như Bắc Giang, Bắc Ninh, Vinh, Huế, Đà Nẵng...quân dân ta bao vây, tiến công, tiêu diệt địch.
- Ý nghĩa: Tiêu hao một bộ phận địch, giam chân địch trong thành phố, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc kháng chiến lâu dài.
2. Tích cực chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài
Tiết 30. 
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 1: Cá nhân
*Mục tiêu: Tường thuật diễn biến, Nêu kết quả và phân tích ý nghĩa chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947.
*Phương thức:
-GV: Âm mưu của Pháp khi mở cuộc tấn công lên Việt Bắc?
- HS dựa vào SGK trả lời, các học sinh khác bổ sung. 
- GV nhận xét, chốt.
-GV:Sử dụng lược đồ Chiến dịch Việt Bắc thu - đông 1947 để trình bày việc triển khai kế hoạch tiến công lên Việt Bắc của Pháp
-GV: Cho học sinh trình bày diễn biến trên bản đồ
-GV: Cho biết kết quả và ý nghĩa của chiến dịch?
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung, cuối cùng GV nhận xét, chốt lại.
loại khỏi vòng chiến đấu 6.000 tên, bắn rơi 16 máy bay, bắn chìm 11 tàu chiến và ca nô...
-GV:hướng dẫn HS đọc thêm: mục 2. Đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện
III. Chiến dịch Việt Bắc thu - đông 1947 và việc đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện
1.Chiến dich Việt Bắc thu - đông 1947
a. Âm mưu của Pháp: 
 - 3/ 1947, Bolaec được cử sang làm cao uỷ của Pháp ở Đông Dương => Tấn công lên Việt Bắc nhằm nhanh chóng kết thúc chiến tranh 
- 7 - 10 - 1947 Pháp huy động 12.000 quân mở cuộc tiến công lên Việt Bắc
b. Chủ trương của ta và diễn biến chiến dịch:
* Chủ trương của ta: 
- Nêu cao cảnh giác, sẳn sàng đối phó. Ra Chỉ thị “ Phải phá tan cuộc tiến công mùa đông của giặc Pháp” (15/10/1947)
* Diễn biến:
- Ở Bắc Kạn, Chợ Mới, địch vừa nhảy dù đã bị ta tiêu diệt, 11/1947, địch rút ở Chợ Đồn, chợ mới.
- Trên mặt trận hướng Đông, ta phục kích tại đèo Bông Lau, tiêu diệt đoàn xe cơ giới của địch
- Trên mật trận hướng Tây: sông Hồng Lô, ta đánh địch tại Đoan Hùng, Khe Lau...
- 19 - 12 – 1947, Pháp rút khỏi Việt Bắc
c. Kết quả, ý nghĩa:
- Đập tan cuộc tấn công của Pháp lên Việt Bắc... cơ quan đầu não KC an toàn, bộ đội chủ lực ngày càng trưởng thành.
- Đánh bại kế hoạch "đánh nhanh thắng nhanh" của Pháp, buộc Pháp phải chuyển sang đánh lâu dài với ta
2. Đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện
(hướng dẫn HS đọc thêm)
Hoạt động 2: Nhóm
*Mục tiêu: Trình bày được hoàn cảnh LS mới khi ta chủ động mở chiến dịch Biên Giới: Những thuận lợi, khó khăn. Tường thuật diễn biến, Nêu kết quả và phân tích ý nghĩa chiến dịch.
*Phương thức:
- GV chia lớp thành 4 nhóm thảo luận 4 vấn đề trong thời gian 4 phút. Thứ tự Đại diện các nhóm trình bày
-Nhóm 1.Bước sang 1950 hoàn cảnh quốc tế có ảnh hưởng như thế nào đối với cách mạngViệt Nam?
- HS: trả lời, các học sinh khác bổ sung, cuối cùng GV nhận xét, chốt lại.
GV có thể Kể chuyện chị Rây Mông Điêng, Anh Hăng ri Mác Tanh
-Nhóm 2: Để đối phó với hoàn cảnh bất lợi, TD Pháp thực hiện âm mưu gì đối với cách mạng nước ta?
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung, cuối cùng GV nhận xét, chốt lại.
-Nhóm 3: Tại sao Đảng ta chủ động mở chiến dịch Biên giới?Trình bày diễn biến CD trên lược đồ.
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung, cuối cùng GV nhận xét, chốt lại.
Sử dụng bản đồ để tường thuật diễn biến (mời HS trình bày)
-GV:
+Chú ý phân tích nghệ thuật quân sự của Đảng.
+ Kể chuyện một số tấm gương chiến đấu quên mình trên mặt trận biên giới
- Nhóm 4: Hãy cho biết Kết quả và ý nghĩa của chiến dịch Biên giới?
- HS trả lời, các học sinh khác bổ sung, 
Ta tiêu diệt hơn 8.000 tên địch cuối cùng GV nhận xét, chốt và kết thúc tiết dạy
IV- Hoàn cảnh lịch sử mới và chiến dịch thu – đông 1950
1. Hoàn cảnh lịch sử mới của cuộc kháng chiến
- 1/10/1949 nước CHND Trung Hoa ra đời, tạo điều kiện cho CMVN liên lạc với LX - XHCN
- 1/1950 các nước XHCN đặt quan hệ ngoại giao với ta
- Mỹ từng bước can thiệp sâu vào chiến tranh ĐD 
à Được sự đồng ý của Mỹ, Pháp đề ra kế hoạch Rơve, chuẩn bị tấn công Việt Bắc lần thứ hai để nhanh chóng kết thúc chiến tranh
2. Chiến dịch Biên giới thu - đông 1950
 - 6/1950 Đảng, chính phủ quyết định mở chiến dịch Biên giới
* Mục đích:
- Tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, khai thông đường sang TQ và thế giới
- Mở rộng và củng cố căn cứ địa V.Bắc
 * Diễn biến:
- 16/9/1950 ta đánh cụm cứ điểm Đông Khê
- 18/9 ta tiêu diệt hoàn toàn
àCao Bằng bị cô lập, Thất Khê bị uy hiếp àPháp phải rút khỏi Cao Bằng
- Ta bố trí mai phục, chặn đánh địch trên đường 4, phá tan kế hoạch rút quân của chúng
à22/10/1950 đường 4 được giải phóng
- Kết hợp các chiến trường khác: Tây Bắc, Nam Bộ ,Khu 5, BTT ta đẩy mạnh hoạt động, kìm chế địch, không cho chúng tiếp viện cho Biên giới
* Kết quả, ý nghĩa:
- Giải phóng biên giới Việt - Trung từ Cao Bằng đến Đình Lập với 35 vạn dân
- Chọc thủng hành lang Đông - Tây, phá thế bao vây của địch cả trong lẫn ngoài đối với Việt Bắc, khai thông biên giới Việt - Trung
- Ta giành được thế chủ động trên chiến trường chính Bắc Bộ.
3. Hoạt động luyện tập
	 GV củng cố cho HS bằng các trò chơi chứa hệ thống câu hỏi trắc nghiệm kháh quan nhiều lựa chọn.
4. Hoạt động vận dụng, mở rộng:
-Vì sao Đảng ta phát động KC toàn quốc chống thực dân Pháp?
- Phân tích, chứng minh đường lối KC của Đảng ta để thấy được tính: Toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh, tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.
- Vì sao sau chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947, thực dân Pháp chủ trưởng “đánh lâu dài” với ta?
- Vì sao năm 1950, ta chủ động mở chiến dịch Biên giới?
- Chỉ ra nghệ thuật quân sự của 2 CD trên.
- Nêu và kể về một số tấm gương anh hùng trong 2 chiến dịch.
-Tại sao ta khẳng định từ Việt Bắc thu - đông 1947 đến Biên giới thu - đông 1950 là một bước phát triển của cuộc kháng chiến?
V. HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC:
 - Học bài cũ.
+Học bài.
+ Sưu tầm tranh ảnh, tài liệu 2 chiến dịch: VB thu đông 1947, Biên giới thu đông 1950. 
- Bài mới: Bài 19. BƯỚC PHÁT TRIỂN CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1951-1953). Tìm hiểu một số nội dung sau:
+ Âm mưu mới của Pháp- Mỹ
+ Nội dung, ý nghĩa của ĐH II của Đảng
+ Biện pháp củng cố hậu phương, phát triển kháng chiến từ sau 1950