Bài soạn Sinh học 12 kì 2

Ngày soạn:...2009. Tiết: ..
BÀI 16: cÊu tróc di truyÒn cña quÇn thÓ
Mục tiêu 
*. Kiến thức:
Sau khi học xong bài này học sinh cần:
- Giải thích được thế nào là một quần thể sinh vật cùng các đặc trưng di truyền của quần thể.
- Biết cách tính tần số alen và tần số kiểu gen của quần thể.
- Nêu được xu hướng thay đổi cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối gần.
 * Kỹ năng: Sau khi học xong bài HS có thể vận dụng kiến thức vào thực tế sản xuất chăn nuôi
II. Phương tiện dạy học
 Bảng 1 : Sự biến đổi tỉ lệ thể dị hợp và thể đồng hợp trong quần thể tự thụ phấn
Thế hệ
Tỷ lệ KG đồng hợp
Tỷ lệ KG dị hợp
Kiểu gen
0
0
100(1)
Aa
1
2
3
.
50 (1- ½)
75
87,5
50( ½)
25
12,5
n
Bảng 16 Sách giáo khoa 	
III. Tiến trình tổ chức bài dạy
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới
Hoạt động của thầy trò
Nội dung
*Hoạt động 1: Tìm hiểu các đặc trưng di truyền của quần thể
- GV: + Cho học sinh quan sát tranh về một số quần thể.
 + Yêu cầu học sinh cho biết quần thể là gì?
- HS nhớ lại kiến thức lớp 9 kết hợp với quan sát tranh nhắc lại kiến thức.
- GV dẫn dắt: Mỗi quần thể có một vốn gen đặc trưng.
- GV đưa ra khái niệm về vốn gen: Vốn gen là tập hợp tất cả các alen có trong quần thể ở một thời điểm xác định.
(?) Vậy làm thế nào để xác định được vốn gen của một quần thể? HS Đọc thông tin SGK để trả lời.
- Yêu cầu nêu được:
+ Xác định được tần số alen
+ Xác định thành phần kiểu gen của quần thể.
=> Vốn gen được thể hiện qua tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể.
GV cho HS áp dụng tính tần số alen của quần thể sau:
Quần thể đậu Hà lan gen quy định màu hoa có 2 loại alen: A - là hoa đỏ, a – là hoa trắng.
Cây hoa đỏ có KG AA chứa 2 alen A
Cây hoa đỏ có KG Aa chứa 1 alen A và 1 alen a.
Cây hoa trắng có KG aa chứa 2 alen a.
Giả sử quần thể đậu có 1000 cây với 500 cây có KG AA, 200 cây có KG Aa, và 300 cây có KG aa.
(?) Tính tần số alen A trong quần thể cây này là bao nhiêu?
GV yêu cầu HS tính tần số alen a?
HS dựa vào khái niệm để tính tần số alen A trong quần thể
HS dựa vào khái niệm tính tần số kiểu gen của quần thể ?
HS áp dụng tính tần số kiểu gen Aa và aa.
GV Cho học sinh làm ví dụ trên.
(?) Tính tần số kiểu gen AA.?
GV yêu cầu HS tương tự tính tần số kiểu gen Aa và aa?
*Hoạt động 2: tìm hiểu cấu trúc di truyền của quần thể
GV cho HS quan sát một số tranh về hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn.
Gv vấn đáp gợi ý để rút ra kết luận: 
P: Aa x Aa 
F1: 50% đồng hợp ( AA + aa) : 50% dị hợp (Aa) 
F2: 75% đồng hợp : 25% dị hợp 
F3 : 87,5% đồng hợp : 12,5% dị hợp
 .
 .
 .
Fn : Cơ thể dị hợp: ( ½)n 
 Cơ thể đồng hợp : 1 – ( ½)n
GV cho HS nghiên cứu bảng 16 SGK yêu cầu HS điền tiếp số liệu vào bảng?
GV đưa đáp án: Thế hệ thứ n có Kiểu gen AA = { () /2 }. 4n
Kiểu gen Aa = 
Kiểu gen aa = { () /2 }. 4n
GV yêu cầu HS rút ra nhận xét về tần số kiểu gen qua các thế hệ tự thụ phấn?
?) Giao phối gần là gì?
(?) Cấu trúc di truyền của quần thể giao phối gần thay đổi như thế nào?
(?) Tại sao luật hôn nhân gia đình lại cấm không cho người có họ hàng gần trong vòng 3 đời kết hôn với nhau?
GV: Liên hệ quần thể người: hôn phối gần à sinh con bị chết non, khuyết tật di truyền 20- 30% --> cấm kết hôn trong vòng 3 đời.
I. Các đặc trưng di truyền của quần thể
1. Định nghĩa quần thể
 *. Quần thể là một tổ chức của các cá thể cùng loài, sống trong cùng một khoảng không gian xác định, ở vào một thời điểm xác định và có khả năng sinh ra các thế hệ con cái để duy trì nòi giống.
2. Đặc trưng di truyền của quần thể
* vốn gen : tập hợp tất cả các alen có trong quần thể ở một thời điểm xác định, các đặc điểm của vốn gen thể hiện thông qua các thông số là tần số alen và tần số kiểu gen
* Tần số alen:
 - tỉ lệ giữa số lượng alen đó trên tổng số alen của các loại alen khác nhau của gen đó trong quần thể tại một thời điểm xác định.
Tổng số alen A = (500 x 2) + 200 = 1200.
Tổng số alen A và a là: 1000 x 2 = 2000.
Vậy tần số alen A trong quần thể là: 1200 / 2000 = 0.6
* Tần số kiểu gen của quần thể:
Tần số của một loại kiểu gen nào đó trong quần thể được tính bằng tỉ lệ giữa số cá thể có kiểu gen đó trên tổng số cá thể có trong quần thể.
Tần số KG AA trong quần thể là 500 / 1000 = 0.5
Chú ý: Tùy theo hình thức sinh sản của từng loài mà các đặc trưng của vốn gen cũng như các yếu tố làm biến đổi vốn gen của quần thể ở mỗi loài có khác nhau.
II. Cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối gần.
1. Quần thể tự thụ phấn.
* Công thức tổng quát cho tần số kiểu gen ở thế hệ thứ n của quần thể tự thụ phấn là:
Tần sốKG AA=()/2
Tần số KG Aa = 
Tần sốKG aa = ()/2
* Kết luận: 
Thành phần kiểu gen của quần thể cây tự thụ phấn qua các thế hệ sẽ thay đổi theo hướng tăng dần tần số kiểu gen đồng hợp tử và giảm dần tần số kiểu gen dị hợp tử.
2. Quần thể giao phối gần
* Khái niệm:
Đối với các loài động vật, hiện tượng các cá thể có cùng quan hệ huyết thống giao phối với nhau thì được gọi là giao phối gần.
-Cấu trúc di truyền của quần thể giao phối gần sẽ biến đổi theo hướng tăng tần số kiểu gen đồng hợp tử và giảm tỉ lệ kiểu gen dị hợp tử.
4. Củng cố:
Giáo viên cho học sinh làm một số câu hỏi trắc nghiệm sau:
Câu 1: Kết quả nào dưới đây không phải là do hiện tượng giao phối gần?
A. Hiện tượng thoái hoá.
B. Tỉ lệ thể đồng hợp tăng, thể dị hợp giảm.
C. Tạo ưu thế lai.
D. Tạo ra dòng thuần.
E. Các gen lăn đột biến có hại có điều kiện xuất hiện ở trạng thái đồng hợp.
Câu 2: Cơ sở di truyền học của luật hôn nhân gia đình: “cấm kết hôn trong họ hàng gần” là:
 A. Ở thế hệ sau xuất hiện hiện tượng ưu thế lai.
 B. Gen trội có hại có điều kiện át chế sự biển hiện của gen lặn bình thường ở trạng thái dị hợp. 
 C. Ở thế hệ sau xuất hiện các biển hiện bất thường về trí tuệ.
 D. Gen lặn có hại có điều kiện xuất hiện ở trạng thái đồng hợp gây ra những bất thường về kiểu hình. 
Câu 3: Trong chọn giống, người ta sử dụng phương pháp giao phối cận huyết và tự thụ phấn để:
A. Củng cố các đặc tính quý.
B. Tạo dòng thuần.
C. Kiểm tra và đánh giá kiểu gen của từng dòng thuần.
D. Chuẩn bị cho việc tạo ưu thế lai, tạo giống mới.
E. Tất cả đều đúng. 
Câu 4: Với 2 gen alen A và a, bắt đầu bằng 1 cá thể có kiểu gen Aa. Ở thế hệ tự thụ phấn thứ n, kết quả sẽ là:
A. AA = aa= (1-(1/2)n-1)/2 ; Aa = (1/2)n-1
B. AA = aa = (1/2)n ; Aa = 1-2(1/2)n 
C. AA = aa = (1/2)n+1 ; Aa = 1 - 2(1/2)n+1
D. AA = aa = (1-(1/2)n+1)/2 ; Aa = (1/2)n+1
E. AA=aa=(1-(1/2)n)/2 ; Aa=(1/2)n
Đáp án:
Câu 1. C Câu 3: E
Câu 2. D Câu 4: E
5. Hướng dẫn học bài
- Về nhà học bài và làm bài tập cuối sách giáo khoa
- Tìm hiểu cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối
Ngày soạn:...2009. Tiết: ..
BÀI 17: Tr¹ng th¸I di truyÒn cña quÇn thÓ ngÉu phèi
I.Mục tiêu
*. Kiến thức: Sau khi học xong bài này học sinh cần:
- Nêu được các đặc trưng của quần thể về mặt di truyền học là đơn vị tiến hoá cơ sở của loài giao phối
- Trình bày được nội dung, ý nghĩa lí luận và ý nghĩa thực tiễn của định luật Hacđi – Van bec
- Biết so sánh quần thể xét về mặt sinh thái học và di truyền học, tính toán cấu trúc kiểu gen của quần thể, tần số tương đối của các alen
*. Kĩ năng: Thông qua việc biết được tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể HS có thể xá định được trạng thái cân bằng của quần thể
II.Thiết bị dạy học
Hình 17 trong sách giáo khoa
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ
 - Những đặc trưng cơ bản của quần thể giao phối
- Đặc điểm cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối cận huyết
- Cách tính tần số alen và tần số kiểu gen của quần thể giao phối
2. Bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
* Hoạt động 1 : tìm hiểu cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối
Gv cho học sinh đọc mục III.1 kết hợp kiến thức đã học
? Hãy phát hiện những dấu hiệu cơ bản của quần thể được thể hiện trong định nghĩa quần thể
( hs nêu đc 2 dấu hiệu:
Các cá thể trong quần thể thường xuyên ngẫu phối
Mỗi quần thể trong tự nhiên được cách li ở một mức độ nhất định đối với các quần thể lân cận cùng loài
? Quần thể ngẫu phối là gì
GV cho hs phân tích ví dụ về sự đa dạng nhóm máu ở người → 
? Quần thể ngẫu phối có đặc điểm di truyền gì nổi bật
GV giải thích từng dấu hiệu để học sinh thấy rõ đây là các dấu hiệu nổi bật của quần thể ngẫu phối→ đánh dấu bước tiến hoá của loài
Yêu cầu hs nhắc lại quần thể tự phối và dấu hiệu của nó
* Hoạt động 2: tìm hiểu trạng thái cân bằng di truyền của quần thể ngẫu phối
- Hs nghiên cứu mục III.2 
? Trạng thái cân bằng của quần thể ngẫu phối được duy trì nhờ cơ chế nào
( Hs nêu được nhờ điều hoà mật độ quần thể )
? Mối quan hệ giữa p và q
GV : Trạng thái cân bằng di truyền như trên còn được gọi là trạng thái cân bằng Hacđi- vanbec→ định luật
Về phương diện tiến hoá, sự cân bằng của quần thể biểu hiện thong qua sự duy trì ổn định tần số tương đối các alen trong quần thể → giới thiệu cách tính tỉ lệ giao tử
*?p được tính như thế nào (số alen A có trong vốn gen / tổng số alen trong vốn gen)
? q được tính như thế nào số alen a có trong vốn gen / tổng số alen trong vốn gen)
? Từ hình 17.b hãy đưa ra công thức tổng quát chung tính thành phần kiểu gen của quần thể
HS: p2AA+ 2pqAa + q2aa =1
Trong đó : p2 là tấn số kiểu gen AA,
 2pq là tần số kiểu gen Aa
 q2 là tấn số kiểu gen aa
→ Một quần thể thoả mãn công thức thành phần kiểu gen trên thì là quần thể cân bằng di truyền
*Hs đọc SGK thảo luận về điều kiện nghiệm đúng? Tại sao phải có điều kiện đó?
III. Cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối
1. Quần thể ngẫu phối
- Quần thể được gọi là ngẫu phối khi các cá thể trong quần thể lựa chọn bạn tình để giao phối một cách hoàn toàn ngẫu nhiên
* Đặc điểm di truyền của quần thể ngẫu phối :
- Trong QT ngẫu phối các cá thể có kiểu gen khác nhau kết đôi với nhau 1 cách ngẫu nhiên tạo nên 1 lượng biến dị di truyền rất lớn trong QT làm nguồn nguyên liệu cho tiến hoá và chọn giống
- Duy trì được sự đa dạng di truyền của quần thể
2. Trạng thái cân bằng di truyền của quần thể
* Một quần thể được gọi là đang ở trạng thái cân bằng di truyền khi tỉ lệ các kiểu gen ( thành phần kiểu gen ) của quần thể tuân theo công thức sau:
 p2 + 2pq + q2 = 1
Định luật hacđi vanbec
* Nội dung: trong 1 quần thể lớn, ngẫu phối,nếu không có các yếu tố làm thay đổi tần số alen thì thành phần kiểu gen của quần thể sẽ duy trì không đổi từ thế hệ này sang thế hệ khác theo công thức:
p2 + 2pq +q2 =1
* Bài toán :
 Nếu trong 1 QT, lôcut gen A chỉ có 2 alen Avà a nằm trên NST thường
Gọi tấn số alen A là p, a là q
Tổng (p + q) =1
Các kiểu gen có thể có : Aa, AA, aa
Giả sử TP gen của quần thể ban đầu là: 0.64 AA : 0,32 Aa : 0,04 aa
Tính đc p=0.8, q=0.2
→ Công thức tống quát về thành phần KG : p2AA + 2pqAa + q2aa
- Nhận xét : tần số alen và thành phần KG không đổi qua các thế hệ
* Điều kiện nghiệm đúng:
- Quần thể phải có kích thước lớn
- Các cá thể trong quần thể phải có sức sống và khả năng sinh sản như nhau( ko có chọn lọc tự nhiên )
- Không xảy ra đột biến, nếu có thì tần số đột biến thuận bằng tần số đột biến nghịch 
- Không có sự di - nhập gen
IV.Củng cố:
*. Giả sử có một gen gồn hai a len. Xác định trạng thái cân bằng của quần thể (Thành phần kiểu gen). Biết ở thế hệ xuất phát có tần số kiểu gen là 0,3AA, 0,6Aa, 0,1aa
*. Một quần thể người có tần số người bị bạch tạng là 1/10000, giả sử quần thể này cân bằng di truyền
a) Hãy tính tần số các alen và thành phần các kiểu gen cua quần thể, biết rằng bệnh bạch tạng do gen lặn nằm trên NST thườn quy định
b) Tính xác suất để 2 người bình thường trong quần thể này lấy nhau sinh ra người con bị bạch tạng
V. Dặn dò: 
- Học bài theo những câu hỏi SGK
- Giả sử có một gen gồn hai alen A và a. Xác định trạng thái cân bằng của quần thể biết ở thế hệ xuất phát có:
a, 0,6AA, 0,3Aa, 0,1aa. 0,7AA, 0,3aa. 0,4AA, 0,6Aa
b, Có a = 0,3. Có A = 0,6
 __________________________________________________