vợ nhặt
Kim Lân
A- Mục tiêu bài học
- Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
- Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết.
- Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại.
TiÕn sÜ NguyÔn Träng Hoµng (chñ biªn) Ths Lª Minh Khuª- Ths Lª §¨ng Lé- Ths NguyÔn Hoµi Nam THIÕT KÕ BµI SO¹N NG÷ V¡N LíP 12 TËP II vî nhÆt Kim L©n A- Môc tiªu bài häc - Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra. - Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết. - Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại. B- Ph¬ng ph¸p và ph¬ng tiÖn d¹y häc 1. Phương pháp dạy học: - Phương pháp thuyết trình kết hợp với phát vấn theo tiến trình quy nạp. - Để quá trình nắm bắt thông tin hiệu quả GV cần yêu cầu HS làm việc tích cực: tự đọc ở nhà và tóm tắt trước nội dung bài học theo yêu cầu của hệ thống câu hỏi hướng dẫn trong SGK. - Có thể tổ chức cho HS thảo luận trên lớp, trao đổi và thống nhất những nội dung cần nắm bắt của văn bản. 2. Phương tiện dạy học: SGK, GA, Phiếu học tập ... C- Néi dung, tiÕn tr×nh lªn líp Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) vµ nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ: 1) Nhµ v¨n Kim L©n. 2) XuÊt xø truyÖn ng¾n Vî nhÆt 3) Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn. HS dùa vµo phÇn TiÓu dÉn vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n ®Ó tr×nh bµy. GV su tÇm thªm mét sè t liÖu, tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu cho HS hiÓu thªm vÒ bèi c¶nh x· héi ViÖt Nam n¨m 1945. I. T×m hiÓu chung 1. Kim L©n (1920- 2007) Tªn khai sinh: NguyÔn V¨n Tµi. Quª: lµng Phï Lu, x· T©n Hång, huyÖn Tiªn S¬n, tØnh B¾c Ninh. Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2001. T¸c phÈm chÝnh: Nªn vî nªn chång (1955), Con chã xÊu xÝ (1962). Lim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng thêng lµ khung c¶nh n«ng th«n, h×nh tîng ngêi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n quª. Kim L©n lµ nhµ v¨n mét lßng mét d¹ ®i vÒ víi "®Êt", víi "ngêi", víi "thuÇn hËu nguyªn thñy" cña cuéc sèng n«ng th«n. 2. XuÊt xø truyÖn. Vî nhÆt lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c in trong tËp truyÖn Con chã xÊu xÝ (1962). 3. Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn. Ph¸t xÝt NhËt b¾t nh©n d©n ta nhæ lóa trång ®ay nªn th¸ng 3 n¨m 1945, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®· diÔn ra. ChØ trong vßng vµi th¸ng, tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn B¾c K×, h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi. Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n 1. HS ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm II. §äc- hiÓu 1. §äc- tãm t¾t. + §äc diÔn c¶m mét sè ®o¹n tiªu biÓu. + Tãm t¾t diÔn biÕn cèt truyÖn víi nh÷ng chi tiÕt chÝnh. 2. Dùa vµo néi dung truyÖn, h·y gi¶i thÝch nhan ®Ò Vî nhÆt. GV gîi ý. HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy. GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh mét sè ý c¬ b¶n. 2. T×m hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt. + Nhan ®Ò Vî nhÆt th©u tãm gi¸ trÞ néi dung t tëng t¸c phÈm. "NhÆt" ®i víi nh÷ng thø kh«ng ra g×. Th©n phËn con ngêi bÞ rÎ róng nh c¸i r¬m, c¸i r¸c, cã thÓ "nhÆt" ë bÊt k× ®©u, bÊt k× lóc nµo. Ngêi ta hái vî, cíi vî, cßn ë ®©y Trµng "nhÆt" vî. §ã tùc chÊt lµ sù khèn cïng cña hoµn c¶nh. + Nhng "vî" l¹i lµ sù tr©n träng. Ngêi vî cã vÞ trÝ trung t©m x©y dùng tæ Êm. Trong t¸c phÈm, gia ®×nh Trµng tõ khi cã ngêi vî nhÆt, mäi ngêi trë nªn g¾n bã, qu©y quÇn, ch¨m lo, thu vÐn cho tæ Êm cña m×nh. + Nh vËy, nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m c¶nh cña ngêi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé sù cu mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh híng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ngêi trong c¶nh khèn cïng. 3. GV nªu vÊn ®Ò: Nhµ v¨n ®· x©y dùng t×nh huèng truyÖn nh thÕ nµo? T×nh huèng ®ã cã nh÷ng ý nghÜa g×? HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy, bæ sung. GV gîi ý, nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 3. T×m hiÓu t×nh huèng truyÖn. + Trµng lµ mét nh©n vËt cã ngo¹i h×nh xÊu. §· thÕ cßn dë ngêi. Lêi ¨n tiÕng nãi cña Trµng còng céc c»n, th« kÖch nh chÝnh ngo¹i h×nh cña anh ta. Gia c¶nh cña Trµng còng rÊt ¸i ng¹i. Nguy c¬ "Õ vî" ®· râ. §· vËy l¹i gÆp n¨m ®ãi khñng khiÕp, c¸i chÕt lu«n lu«n ®eo b¸m. Trong lóc kh«ng mét ai (kÓ c¶ Trµng) nghÜ ®Õn chuyÖn vî con cña anh ta th× ®ét nhiªn Trµng cã vî. Trong hoµn c¶nh ®ã, Trµng "nhÆt" ®îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n còng ®ång thêi lµ nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt. V× vËy, viÖc Trµng cã vî lµ mét nghÞch c¶nh Ðo le, vui buån lÉn lén, cêi ra níc m¾t. + D©n xãm ngô c ng¹c nhiªn, cïng bµn t¸n, ph¸n ®o¸n råi cïng nghÜ: "biÕt cã nu«i næi nhau sèng qua ®îc c¸i th× nµy kh«ng?", cïng nÝn lÆng. + Bµ cô Tø, mÑ Trµng l¹i cµng ng¹c nhiªn h¬n. Bµ l·o ch¼ng hiÓu g×, råi "cói ®Çu nÝn lÆng" víi nçi lo riªng mµ rÊt chung: "BiÕt chóng nã cã nu«i næi nhau sèng qua ®îc c¬n ®ãi kh¸t nµy kh«ng?" + B¶n th©n Trµng còng bÊt ngê víi chÝnh h¹nh phóc cña m×nh: "Nh×n thÞ ngåi ngay gi÷a nhµ ®Õn b©y giê h¾n vÉn cßn ngê ngî". ThËm chÝ s¸ng h«m sau Trµng vÉn cha hÕt bµng hoµng. + T×nh huèng truyÖn mµ Kim L©n x©y dùng võa bÊt ngê l¹i võa hîp lÝ. Qua ®ã, t¸c phÈm thÓ hiÖn râ gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt. - Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t xÝt qua bøc tranh x¸m xÞt vÒ th¶m c¶nh chÕt ®ãi. NhÆt vî lµ c¸i khèn cïng cña cuéc sèng. C¸i ®ãi quay qu¾t dån ®uæi ®Õn møc ngêi ®µn bµ chñ ®éng gîi ý ®ßi ¨n. ChØ v× ®ãi qu¸ mµ ngêi ®µn bµ téi nghiÖp nµy ¨n lu«n vµ "¨n liÒn mét chÆp 4 b¸t b¸nh ®óc". ChØ cÇn vµi lêi nöa ®ïa nöa thËt thÞ ®· chÊp nhËn theo kh«ng Trµng. Gi¸ trÞ con ngêi bÞ phñ nhËn khi chØ v× cïng ®êng ®ãi kh¸t mµ ph¶i trë nªn tr¬ trÏn, liÒu lÜnh, bÊt chÊp c¶ e thÑn. C¸i ®ãi ®· bãp mÐo c¶ nh©n c¸ch con ngêi. - Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, cu mang ®ïm bäc nhau, kh¸t väng híng tíi sù sèng vµ h¹nh phóc. §iÒu mµ Lim L©n muèn nãi lµ: trong bèi c¶nh bi th¶m, gi¸ trÞ nh©n b¶n kh«ng mÊt ®i, con ngêi vÉn cø muèn ®îc lµ con ngêi, muèn ®îc nªn ngêi vµ muèn cuéc ®êi thõa nhËn hä nh nh÷ng con ngêi. Trµng lÊy vî lµ ®Ó tiÕp tôc sù sèng, ®Ó sinh con ®Î c¸i, ®Ó híng ®Õn t¬ng lai. Ngêi ®µn bµ ®i theo Trµng còng ®Ó ch¹y trèn c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®Ó híng ®Õn sù sèng. Bµ cô Tø, mét bµ l·o nhng l¹i lu«n nãi ®Õn chuyÖn t¬ng lai, chuyÖn sung síng vÒ sau, nhen lªn niÒm hi väng cho d©u con. §ã chÝnh lµ søc sèng bÊt diÖt cña Vî nhÆt. §Æc biÖt t×nh ngêi, lßng nh©n ¸i, sù cu mang ®ïm bäc cña nh÷ng con ngêi nghÌo ®ãi lµ søc m¹nh ®Ó hä vît lªn c¸i chÕt. - Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: T×nh huèng truyÖn khiÕn diÔn biÕn ph¸t triÓn dÔ dµng vµ lµm næi bËt ®îc nh÷ng c¶nh ®êi, nh÷ng th©n phËn ®ång thêi næi bËt chñ ®Ò t tëng t¸c phÈm. 4. GV lÇn lît nªu c¸c vÊn ®Ò. Sau mçi vÊn ®Ò, HS suy nghÜ vµ ph¸t biÓu tù do, tranh luËn. GV ®Þnh híng, nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. a) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt Trµng (lóc quyÕt ®Þnh ®Ó ngêi ®µn bµ theo vÒ, trªn ®êng vÒ xãm ngô c, buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî). 4. T×m hiÓu vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt. a) Nh©n vËt Trµng: + Trµng lµ nh©n vËt cã bÒ ngoµi th«, xÊu, th©n phËn l¹i nghÌo hÌn, m¾c tËt hay võa ®i võa nãi mét m×nh, + Trµng "nhÆt" ®îc vî trong hoµn c¶nh ®ãi kh¸t. "ChËc, kÖ", c¸i tÆc lìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù liÒu lÜnh mµ lµ mét sù cu mang, mét tÊm lßng nh©n hËu kh«ng thÓ chèi tõ. QuyÕt ®Þnh cã vÎ gi¶n ®¬n nhng chøa ®ùng nhiÒu t×nh th¬ng cña con ngêi trong c¶nh khèn cïng. + TÊt c¶ biÕn ®æi tõ gi©y phót Êy. Trªn ®êng vÒ xãm ngô c, Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi nh mäi ngµy mµ "phën ph¬", "vªnh vªnh ra ®iÒu". Trong phót chèc, Trµng quªn tÊt c¶ t¨m tèi, "chØ cßn t×nh nghÜa víi ngêi ®µn bµ ®i bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi. + Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî, Trµng biÕn ®æi h¼n: "H¾n thÊy b©y giê h¾n míi nªn ngêi". Trµng thÊy tr¸ch nhiÖm vµ biÕt g¾n bã víi tæ Êm cña m×nh. b) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ ngêi vî nhÆt (t thÕ, bíc ®i, tiÕng nãi, t©m tr¹ng,). b) Ngêi vî nhÆt: + ThÞ theo Trµng tríc hÕt lµ v× miÕng ¨n (ch¹y trèn c¸i ®ãi). + Nhng trªn ®êng theo Trµng vÒ, c¸i vÎ "cong cín" biÕn mÊt, chØ cßn ngêi phô n÷ xÊu hæ, ngîng ngõng vµ còng ®Çy n÷ tÝnh (®i sau Trµng ba bèn bíc, c¸i nãn r¸ch che nghiªng, ngåi mím ë mÐp giêng,). T©m tr¹ng lo ©u, b¨n kho¨n, håi hép khi bíc ch©n vÒ "lµm d©u ngµ ngêi". + Buæi sím mai, chÞ ta dËy sím, quÐt tíc, dän dÑp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ngêi vî biÕt lo toan, thu vÐn cho cuéc sèng gia ®×nh, h×nh ¶nh cña mét ngêi "vî hiÒn d©u th¶o". Ngêi phô n÷ xuÊt hiÖn kh«ng tªn, kh«ng tuæi, kh«ng quª nh "r¬i" vµo gi÷a thiªn truyÖn ®Ó Trµng "nhÆt" lµm vî. Tõ chç nh©n c¸ch bÞ bãp mÐo v× c¸i ®ãi, thiªn chøc, bæn phËn lµm vî, lµm d©u ®îc ®¸nh thøc khi ngêi phô n÷ nµy quyÕt ®Þnh g¾n sinh m¹ng m×nh víi Trµng. ChÝnh chÞ còng ®· lµm cho niÒm hi väng cña mäi ngêi trçi dËy khi kÓ chuyÖn ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn ngêi ta ®i ph¸ kho thãc NhËt. c) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt bµ cô Tø- mÑ Trµng (lóc míi vÒ, buæi sím mai, b÷a c¬m ®Çu tiªn). c) Bµ cô Tø: + T©m tr¹ng bµ cô Tø: mõng, vui, xãt, tñi, "võa ai o¸n võa xãt th¬ng cho sè kiÕp ®øa con m×nh". §èi víi ngêi ®µn bµ th× "lßng bµ ®Çy xãt th¬ng". NÐn vµo lßng tÊt c¶, bµ dang tay ®ãn ngêi ®µn bµ xa l¹ lµm con d©u m×nh: "õ, th«i th× c¸c con ph¶i duyªn, ph¶i sè víi nhau, u còng mõng lßng". + B÷a c¬m ®Çu tiªn ®ãn nµng d©u míi, bµ cô Tø ®· nhen nhãm cho c¸c con niÒm tin, niÒm hi väng: "tao tÝnh khi nµo cã tiÒn mua lÊy con gµ vÒ nu«i, ch¶ mÊy mµ cã ®µn gµ cho xem". Bµ cô Tø lµ hiÖn th©n cña nçi khæ con ngêi. Ngêi mÑ Êy ®· nh×n cuéc h«n nh©n Ðo le cña con th«ng qua toµn bé nçi ®au khæ cña cuéc ®êi bµ. Bµ lo l¾ng tríc thùc tÕ qu¸ nghiÖt ng·. Bµ mõng mét nçi mõng s©u xa. Tõ ng¹c nhiªn ®Õn xãt th¬ng nhng trªn hÕt vÉn lµ t×nh yªu th¬ng. Còng chÝnh bµ cô lµ ngêi nãi nhiÒu nhÊt vÒ t¬ng lai, mét t¬ng lai rÊt cô thÓ thiÕt thùc víi nh÷ng gµ, lîn, ruéng, vên, mét t¬ng lai khiÕn c¸c con tin tëng bëi nã kh«ng qu¸ xa vêi. Kim L©n ®· kh¸m ph¸ ra mét nÐt ®éc ®¸o khi ®Ó cho mét bµ cô cËp kÒ miÖng lç nãi nhiÒu víi ®«i trÎ vÒ ngµy mai. 5. GV nªu vÊn ®Ò: NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt viÕt truyÖn cña Kim L©n (c¸ch kÓ chuyÖn, c¸ch dùng c¶nh, ®èi tho¹i, nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ ng©n vËt, ng«n ng÷,) HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi theo nh÷ng gîi ý, ®Þnh híng cña GV. 5. T×m hiÓu mét sè nÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt. + C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, l«i cuèn, hÊp dÉn. + Dùng c¶nh ch©n thËt, g©y Ên tîng: c¶nh chÕt ®ãi, c¶nh b÷a c¬m ngµy ®ãi, + Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ nhng béc lé tù nhiªn, ch©n thËt. + Ng«n ng÷ n«ng th«n nhuÇn nhÞ, tù nhiªn. Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt III. Tæng kÕt GV yªu cÇu HS: H·y kh¸i qu¸t l¹i bµi häc vµ tæng kÕt trªn hai mÆt: néi dung vµ h×nh thøc. GV gîi ý. HS suy nghÜ, xem l¹i toµn bµi vµ ph¸t biÓu tæng kÕt. + Vî nhÆt t¹o ®îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, c¸ch kÓ chuyÖn hÊp dÉn, miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ, ®èi tho¹i sinh ®éng. + TruyÖn thÓ hiÖn ®îc th¶m c¶nh cña nh©n d©n ta trong n¹n ®ãi n¨m 1945. §Æc biÖt thÓ hiÖn ®îc tÊm lßng nh©n ¸i, søc sèng k× diÖu cña con ngêi ngay bªn bê vùc th¼m cña c¸i chÕt vÉn híng vÒ sù sèng vµ kh¸t khao tæ Êm gia ®×nh. TiÕng viÖt: Nh©n vËt giao tiÕp A. Môc tiªu bµi häc - N¾m ch¾c kh¸i niÖm nh©n vËt giao tiÕp víi nh÷ng ®Æc ® ... xu©n (thiªn nhiªn, c¶nh sinh ho¹t), rîu (MÞ ngöa cæ uèng õng ùc tõng b¸t mét), ®Æc biÖt lµ tiÕng s¸o gäi b¹n (t¸c gi¶ dông c«ng miªu t¶ tiÕng s¸o nh mét thñ ph¸p nghÖ thuËt lay tØnh t©m hån MÞ). - Nh÷ng chuyÓn biÕn trong t©m hån MÞ: MÞ nhí l¹i qu¸ khø, niÒm ham sèng, kh¸t sèng trë l¹i, MÞ muèn chÕt. - Tõ nh÷ng chuyÓn biÕn trong t©m hån ®Õn hµnh ®éng: bá thªm mì vµo ®Üa dÇu, quÊn l¹i tãc, víi tay lÊy chiÕc v¸y hoa, vïng bíc ®i, + Hµnh ®éng cëi trãi cho A Phñ: - Nh÷ng ngµy ®Çu MÞ tá ra v« c¶m. - Khi nh×n thÊy dßng níc m¾t cña A Phñ, c¶m xóc trong MÞ sèng l¹i. - MÞ c¾t d©y trãi cho A Phñ, mét hµnh ®éng võa tù ph¸t võa tù gi¸c. - MÞ vïng ch¹y theo A Phñ. 3) Gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c cña t¸c phÈm: - C¶m th«ng s©u s¾c ®èi víi ngêi d©n. - Phª ph¸n gay g¾t bän chóa ®Êt phong kiÕn miÒn nói. - Ngîi ca nh÷ng g× tèt ®Ñp, tr©n träng, ®Ò cao nh÷ng kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ngêi, ®Æc biÖt lµ søc sèng tiÒm tµng cña nh÷ng con ngêi chÞu nhiÒu ®au khæ bÊt h¹nh. - ChØ ra con ®êng gi¶i phãng ngêi lao ®éng cã cuéc ®êi t¨m tèi vµ sè phËn thª th¶m. 4) NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt. Nh©n vËt sinh ®éng, cã c¸ tÝnh ®Ëm nÐt (víi MÞ, t¸c gi¶ Ýt miªu t¶ hµnh ®éng, dïng thñ ph¸p lÆp l¹i cã chñ ý mét sè nÐt ch©n dung g©y Ên tîng s©u ®Ëm), ®Æc biÖt t¸c gi¶ cã tµi miªu t¶ t©m lÝ, dßng ý nghÜ, t©m t, nhiÒu khi lµ tiÒm thøc chËp chên, Tr¶ bµi kiÓm tra tæng hîp cuèi n¨m Môc tiªu bµi häc - Ph¸t hiÖn vµ bæ sung nh÷ng mÆt cßn yÕu vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng. - Rót ®îc kinh nghiÖm bæ Ých ®Ó chuÈn bÞ tèt cho kú thi tèt nghiÖp THPT. ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn - Bµi lµm cña HS - ThiÕt kÕ bµi häc C. Ph¬ng ph¸p d¹y häc - HS th¶o luËn, bµy tá ý kiÕn, ph©n tÝch sai sãt vµ kh¼ng ®Þnh c©u tr¶ lêi ®óng. - Gi¸o viªn tæng kÕt c¸c kinh nghiÖm lµm bµi kiÓm tra tæng hîp, chèt l¹i c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng c¬ b¶n. D. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ GV c¨n cø vµo kÕt qu¶ chÊm ®Ó nhËn xÐt I. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ NhËn xÐt c¸c néi dung sau: - VÒ kiÕn thøc. - VÒ kÜ n¨ng. - Nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm chung. - Nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm riªng. Ho¹t ®éng II: Rót kinh nghiÖm - GV tr¶ bµi. - HS xem l¹i bµi, ®æi bµi cho nhau ®Ó th¶o luËn, rót kinh nghiÖm. II. Rót kinh nghiÖm - C¸ nh©n xem kÜ toµn bµi, tù ®¸nh gi¸ b¶n th©n. - Trao ®æi bµi cho nhau ®Ó th¶o luËn. - Ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a c¸c lçi trong bµi. - Tr×nh bµy nh÷ng kinh nghiÖm vÒ lµm mét bµi kiÓm tra tæng hîp. Ho¹t ®éng 3: X©y dùng dµn bµi cho ®Ò tù luËn. GV vµ HS cïng x©y dùng thµnh dµn bµi chi tiÕt trªn b¶ng. III. X©y dùng dµn bµi cho ®Ò tù luËn Néi dung cÇn ®¹t theo ®óng ®¸p ¸n cña ®Ò kiÓm tra (tham kh¶o bµi so¹n Bµi kiÓm tra tæng hîp cuèi n¨m). «n tËp v¨n häc Môc tiªu bµi häc - Tæng kÕt, «n tËp mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ v¨n häc ViÖt Nam (truyÖn vµ kÞch tõ c¸ch m¹ng th¸ng 8 – 1945 ®Õn cuèi thÕ kû XX) vµ v¨n häc níc ngoµi ®· häc trong SGK ng÷ v¨n líp 12 tËp II ; vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ s¸ng t¹o nh÷ng kiÕn thøc ®ã. - RÌn n¨ng lùc ph©n tÝch v¨n häc theo tõng cÊp ®é : t¸c phÈm, h×nh tîng, ng«n ng÷ v¨n häc .... ph¬ng tiÖn thùc hiÖn - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn - ThiÕt kÕ bµi häc. - Tµi liÖu tham kh¶o C. Ph¬ng ph¸p d¹y häc - GV Híng dÉn HS chuÈn bÞ ë nhµ theo hÖ thèng c©u hái trong SGK. - Ngoµi ra «n l¹i c¸c t¸c phÈm trªn c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau : + Giíi thiÖu t¸c gi¶, hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña tõng t¸c phÈm + Tãm t¾t cèt truyÖn + Häc thuéc mét sè ®o¹n v¨n hay, tiªu biÓu + N¾m ®îc chñ ®Ò, néi dung chÝnh ®Æt ra trong t¸c phÈm - Híng dÉn HS th¶o luËn, tr×nh bµy, trao ®æi, gãp ý trªn líp. Gi¸o viªn tæng kÕt, nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm cÇn thiÕt. D. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc «n tËp v¨n häc ViÖt Nam I. ¤n tËp v¨n häc viÖt nam 1. Nh÷ng ph¸t hiÖn kh¸c nhau vÒ sè phËn vµ c¶nh ngé cña ngêi d©n lao ®éng trong c¸c t¸c phÈm Vî nhÆt (Kim L©n) vµ Vî chång A Phñ (T« Hoµi). Ph©n tÝch nÐt ®Æc s¾c trong t tëng nh©n ®¹o cña mçi t¸c phÈm. (GV híng dÉn HS lËp b¶ng so s¸nh. HS ph¸t biÓu tõng khÝa c¹nh. GV nhËn xÐt vµ hoµn chØnh b¶ng so s¸nh) 1. Vî nhÆt (Kim L©n) vµ Vî chång A Phñ (T« Hoµi) Vî nhÆt Vî chång A Phñ Sè phËn vµ c¶nh ngé cña con ngêi T×nh c¶nh thª th¶m cña ngêi d©n lao ®éng trong n¹n ®ãi n¨m 1945. Sè phËn bi th¶m cña ngêi d©n miÒn nói T©y B¾c díi ¸ch ¸p bøc, bãc lét cña bän phong kiÕn tríc c¸ch m¹ng. T tëng nh©n ®¹o cña t¸c phÈm Ngîi ca t×nh ngêi cao ®Ñp, kh¸t väng sèng vµ hi väng vµo mét t¬ng lai t¬i s¸ng. Ngîi ca søc sèng tiÒm tµng cña con ngêi vµ con ®êng hä tù gi¶i phãng, ®i theo c¸ch m¹ng. 2. C¸c t¸c phÈm Rõng xµ nu cña NguyÔn Trung Thµnh, Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh cña NguyÔn Thi ®Òu viÕt vÒ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng. H·y so s¸nh ®Ó lµm râ nh÷ng kh¸m ph¸, s¸ng t¹o riªng cña tõng t¸c phÈm trong viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò chung ®ã. (GV híng dÉn HS so s¸nh trªn mét sè ph¬ng diÖn. HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu ý kiÕn) 2. Rõng xµ nu cña NguyÔn Trung Thµnh, Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh cña NguyÔn Thi CÇn so s¸nh trªn mét sè ph¬ng diÖn tËp trung thÓ hiÖn chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng: + Lßng yªu níc, c¨m thï giÆc. + Tinh thÇn chiÕn ®Êu kiªn cêng, bÊt khuÊt chèng kÎ thï x©m lîc. + §êi sèng t©m hån, t×nh c¶m cao ®Ñp. + Nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt thÓ hiÖn: nghÖ thuËt kÓ chuyÖn, nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, nghÖ thuËt x©y dùng h×nh tîng vµ nh÷ng chi tiÕt nghÖ thuËt giµu ý nghÜa,... 3. Quan niÖm nghÖ thuËt cña NguyÔn Minh Ch©u ®îc göi g¾m qua truyÖn ng¾n ChiÕc thuyÒn ngoµi xa? (GV gîi cho HS nhí l¹i bµi häc. HS suy nghÜ vµ ph¸t biÓu). 3. ChiÕc thuyÒn ngoµi xa cña NguyÔn Minh Ch©u Quan niÖm nghÖ thuËt cña NguyÔn Minh Ch©u ®îc göi g¾m qua truyÖn ng¾n ChiÕc thuyÒn ngoµi xa rÊt phong phó vµ s©u s¾c: + Cuéc sèng cã nh÷ng nghÞch lÝ mµ con ngêi buéc ph¶i chÊp nhËn, "sèng chung" víi nã. + Muèn con ngêi tho¸t ra khái c¶nh ®au khæ, t¨m tèi, man rî cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc chø kh«ng ph¶i chØ lµ thiÖn chÝ hoÆc c¸c lÝ thuyÕt ®Ñp ®Ï nhng xa rêi thùc tiÔn. + Nhan ®Ò ChiÕc thuyÒn ngoµi xa gièng nh mét gîi ý vÒ kho¶ng c¸ch, vÒ cù li nh×n ng¾m ®êi sèng mµ ngêi nghÖ sÜ cÇn coi träng. Khi quan s¸t tõ "ngoµi xa", ngêi nghÖ sÜ sÏ kh«ng thÓ thÊy hÕt nh÷ng m¶ng tèi, nh÷ng gãc khuÊt. Chñ nghÜa nh©n ®¹o trong nghÖ thuËt kh«ng thÓ xa l¹ víi sè phËn cô thÓ cña con ngêi. NghÖ thuËt mµ kh«ng v× cuéc sèng con ngêi th× nghÖ thuËt pháng cã Ých g×. Ngêi nghÖ sÜ khi thùc sù sèng víi cuéc sèng, thùc sù hiÓu con ngêi th× míi cã nh÷ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ ®Ých thùc gãp phÇn c¶i t¹o cuéc sèng. 4. Ph©n tÝch ®o¹n trÝch vë kÞch Hån Tr¬ng Ba, da hµng thÞt cña Lu Quang Vò ®Ó lµm râ sù chiÕn th¾ng cña l¬ng t©m, ®¹o ®øc ®èi víi b¶n n¨ng cña con ngêi. (GV ®Þnh híng cho HS nh÷ng ý chÝnh cÇn ph©n tÝch vµ giao viÖc cho c¸c nhãm, mçi nhãm chuÈn bÞ mét ý- ®¹i diÖn nhãm ph©n tÝch. GV nhËn xÐt, kh¾c s©u nh÷ng ý c¬ b¶n). 4. §o¹n trÝch vë kÞch Hån Tr¬ng Ba, da hµng thÞt cña Lu Quang Vò CÇn tËp trung ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n sau: 1) Ph©n tÝch hoµn c¶nh trí trªu cña Hån Tr¬ng Ba qua ®éc tho¹i néi t©m, ®èi tho¹i víi c¸c nh©n vËt ®Æc biÖt lµ ®èi tho¹i víi x¸c anh hµng thÞt. + Tr¬ng Ba b©y giê kh«ng cßn lµ Tr¬ng Ba ngµy tríc. + Tr¬ng Ba b©y giê vông vÒ, th« lç, phò phµng. + Mäi ngêi xãt xa tríc t×nh c¶nh cña Tr¬ng Ba, x¸c anh hµng thÞt cêi nh¹o Tr¬ng Ba, b¶n th©n Tr¬ng Ba v« cïng ®au khæ, d»n vÆt. 2) Ph©n tÝch th¸i ®é, t©m tr¹ng cña Hån Tr¬ng Ba trong cuéc ®èi tho¹i víi §Õ ThÝch vµ quyÕt ®Þnh cuèi cïng cña Hån Tr¬ng Ba ®Ó rót ra chñ ®Ò, ý nghÜa t tëng cña ®o¹n trÝch nãi riªng vµ vë kÞch nãi chung. + Cuéc ®èi tho¹i víi §Õ ThÝch, ®Æc biÖt lêi tho¹i mang ý nghÜa t tëng cña t¸c phÈm. + C¸i chÕt cña cu TÞ vµ nh÷ng h×nh dung cña Hån Tr¬ng Ba khi Hån nhËp vµo x¸c cu TÞ. + QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña Hån Tr¬ng Ba: xin cho cu TÞ sèng vµ m×nh chÕt h¼n- ý nghÜ nh©n v¨n cña quyÕt ®Þnh Êy. 3) Tæng hîp nh÷ng ®iÒu ®· ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chiÒu s©u triÕt lÝ vµ ý nghÜa t tëng cña vë kÞch: sù chiÕn th¾ng cña l¬ng t©m, ®¹o ®øc ®èi víi b¶n n¨ng cña con ngêi. Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc «n tËp v¨n häc Níc ngoµi 1. ý nghÜa t tëng vµ ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña truyÖn ng¾n Sè phËn con ngêi cña S«-l«-khèp. (GV yªu cÇu HS xem l¹i phÇn tæng kÕt bµi Sè phËn con ngêi, trªn c¬ së ®ã ®Ó ph¸t biÓu thµnh 2 ý lín. HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu) II. ¤n tËp v¨n häc Níc ngoµi 1. Sè phËn con ngêi cña S«-l«-khèp + ý nghÜa t tëng: Sè phËn con ngêi cña S«-l«-khèp ®· khiÕn ta suy nghÜ nhiÒu h¬n ®Õn sè phËn cña tõng con ngêi cô thÓ sau chiÕn tranh. T¸c phÈm ®· kh¼ng ®Þnh mét c¸ch viÕt míi vÒ chiÕn tranh: kh«ng nÐ tr¸nh mÊt m¸t, kh«ng say víi chiÕn th¾ng mµ biÕt c¶m nhËn chia sÎ nh÷ng ®au khæ tét cïng cña con ngêi sau chiÕn tranh. Tõ ®ã mµ tin yªu h¬n ®èi víi con ngêi. Sè phËn con ngêi kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng nh©n ¸i, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, nghÞ lùc con ngêi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ n©ng ®ì con ngêi vît lªn sè phËn. + §Æc s¾c nghÖ thuËt: Sè phËn con ngêi cã søc rung c¶m v« h¹n cña chÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng. Nhµ v¨n ®· s¸ng t¹o ra h×nh thøc tù sù ®éc ®¸o, sù xen kÏ nhÞp nhµng giäng ®iÖu cña ngêi kÓ chuyÖn (t¸c gi¶ vµ nh©n vËt chÝnh). Sù hoµ quyÖn chÆt chÏ chÊt tr÷ t×nh cña t¸c gi¶ vµ chÊt tr÷ t×nh cña nh©n vËt ®· më réng, t¨ng cêng ®Õn tèi ®a c¶m xóc nghÜ suy vµ nh÷ng liªn tëng phong phó cho ngêi ®äc. 2. Trong truyÖn ng¾n Thuèc, Lç TÊn phª ph¸n c¨n bÖnh g× cña ngêi Trung Quèc ®Çu thÕ kØ XX? §Æc s¾c nghÖ thuËt cña t¸c phÈm? (GV yªu cÇu HS xem l¹i phÇn tæng kÕt bµi Thuèc, trªn c¬ së ®ã ®Ó ph¸t biÓu thµnh 2 ý lín. HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu) 2. TruyÖn ng¾n Thuèc cña Lç TÊn + Lç TÊn phª ph¸n nh÷ng c¨n bÖnh cña ngêi Trung Quèc ®Çu thÕ kØ XX: - BÖnh u mª l¹c hËu cña ngêi d©n. - BÖnh xa rêi quÇn chóng cña nh÷ng ngêi c¸ch m¹ng tiªn phong. + §Æc s¾c nghÖ thuËt cña t¸c phÈm: - Cèt truyÖn ®¬n gi¶n nhng hµm sóc. - C¸c chi tiÕt, h×nh ¶nh ®Òu giµu ý nghÜa tîng trùng. §Æc biÖt lµ h×nh ¶nh chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u, h×nh ¶nh con ®êng, h×nh ¶nh vßng hoa trªn mé H¹ Du,... - Kh«ng gian, thêi gian cña truyÖn lµ mét tÝn hiÖu nghÖ thuËt cã ý nghÜa . 3. ý nghÜa biÓu tîng trong ®o¹n trÝch ¤ng giµ vµ biÓn c¶ cña Hª-ming-uª? (GV yªu cÇu HS xem l¹i bµi ¤ng giµ vµ biÓn c¶, trªn c¬ së ®ã ®Ó th¶o luËn. HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu, th¶o luËn) 3. §o¹n trÝch ¤ng giµ vµ biÓn c¶ cña Hª-ming-uª ý nghÜa biÓu tîng trong ®o¹n trÝch ¤ng giµ vµ biÓn c¶ cña Hª-ming-uª + ¤ng l·o vµ con c¸ kiÕm. Hai h×nh tîng mang mét vÎ ®Ñp song song t¬ng ®ång trong mét t×nh huèng c¨ng th¼ng ®èi lËp. + ¤ng l·o tîng trng cho vÎ ®Ñp cña con ngêi trong viÖc theo ®uæi íc m¬ gi¶n dÞ nhng rÊt to lín cña ®êi m×nh. + Con c¸ kiÕm lµ ®¹i diÖn cho tÝnh chÊt kiªu hïng vÜ ®¹i cña tù nhiªn. + Trong mèi quan hÖ phøc t¹p cña thiªn nhiªn víi con ngêi kh«ng ph¶i lóc nµo thiªn nhiªn còng lµ kÎ thï. Con ngêi vµ thiªn nhiªn cã thÓ võa lµ b¹n võa lµ ®èi thñ. Con c¸ kiÕm lµ biÓu tîng cña íc m¬ võa b×nh thêng gi¶n dÞ nhng ®ång thêi còng rÊt kh¸c thêng, cao c¶ mµ con ngêi Ýt nhÊt tõng theo ®uæi mét lÇn trong ®êi.
Tài liệu đính kèm: