Lớp 12: Sóng Xuân Quỳnh

Lớp 12: Sóng Xuân Quỳnh
    Xuân Quỳnh là một nhà thơ nữ nổi lên từ thời kì đầu xây dựng hoà bình với những bài thơ tươi trẻ qua phần Chồi biếc trong tập thơ Tơ tằm và chồi biếc (in chung với Cẩm Lai). Thơ Xuân Quỳnh mang nặng tình cảm thiết tha, gắn bó với cuộc đời, biết vượt lên những thử thách khó khăn để xây dựng hạnh phúc chung. Riêng về thơ tình Xuân Quỳnh có những tình cảm đằm thắm, đôn hậu, thuỷ chung. Hai bài thơ tình được nhiều người biết đến là Thuyền và biển và Sóng. Trong cả hai bài thơ tác giả dùng hình thức ẩn dụ để nói về tình yêu lứa đôi. Quan hệ giữa thuyền và biển là quan hệ của tình yêu. Biển tượng trưng cho người con gái, thuyền tượng trưng cho người con trai, quan hệ là gắn bó thắm thiết. Tuy nhiên có lúc biển nổi sóng để xô thuyền cũng như tình yêu có lúc va chạm. Nhưng rồi cuối cùng vẫn là tình yêu hạnh phúc. Trong bài Thuyền và biển, Xuân Quỳnh viết:
       “Chỉ có thuyền mới hiểu
       Biển mênh mông nhường nào
       Chỉ có biển mới biết
       Thuyền đi đâu về đâu”.
       Xuân Quỳnh đã khéo liên hệ tạo cho mối quan hệ này nhiều sắc thái phù hợp với tình yêu đôi lứa và cũng phù hợp với đặc điểm của đối tượng miêu tả:
       “Những ngày không gặp nhau
       Biển bạc đầu thương nhớ
       Những ngày không gặp nhau
       Lòng thuyền đau rạn vỡ.
       Nếu từ giã thuyền rồi
       Biển chỉ còn sóng gió
       Nếu phải cách xa anh
       Em chỉ còn bão tố.”
       Ở bài Sóng Xuân Quỳnh tập trung hẳn vào hình tượng sóng và qua những biến hoá của sóng Xuân Quỳnh nói lên tình yêu đôi lứa. Tất nhiên đây không phải là những con sóng cô đơn mà trong một tương quan gắn bó sóng với bờ, sóng là Em và bờ là Anh. Có nhiều hiện tượng thiên nhiên có khả năng nói lên được đặc điểm của tình yêu như ngôi sao, vầng trăng, ngọn gió, ngọn lửa. Nguyễn Đình Thi cũng hay sử dụng những biểu tượng ngôi sao, ngọn lửa, ngọn gió để nói lên tình yêu:
       -“Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh”
       -“Ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh”
       -“Anh vẫn yêu em như lữa dữ
       Như gió mùa xuân quạt dịu hiều”
       Nhưng dù sao mọi hiện tượng đều hữu hạn, và sóng có khả năng biểu hiện khá đầy đủ sự phong phú của tình yêu. Sóng là một hình tượng ẩn dụ vừa hoá thân vừa hoà nhập với cái tôi trữ tình. Và ở đây sóng phải góp phần nói lên tình cảm, tình yêu của một tâm hồn thơ nữ.
       Sóng là một hình tượng đẹp của thiên nhiên được vận dụng để nói lên nhiều trạng thái của tình cảm và riêng với tình yêu thì con sóng phải mang một sắc thái đặc biệt. Không phải là con sóng nhỏ lăn tăn của ao vàng “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí” (Thu điếu) hoặc như sóng gợn để nói lên nỗi buồn kéo dái “Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”(Tràng Giang). Bản thân con sóng cũng có nhiều trạng thái biểu hiện, khi lặng lẽ dịu êm khi lại ồn ào, dữ dội:
       “Dữ dội và dịu êm
       Ồn ào và lặng lẽ
       Sông không hiểu nổi mình
       Sóng tìm ra tận bể”
       Con sóng cũng như tình yêu với bao khát vọng bồi hồi, khi mạnh mẽ khi dịu em, và sóng cũng phải tìm đến tận biển cả giữa đại dương mênh mông mới thực sự tìm thấy chính mình, và nhận thức được sức mạnh và những khát khao đích thực của con sóng.
       Con sóng là vĩnh hằng gắn với sự vĩh hằng của biển khơi muôn đời, con sóng của ngày xưa với con sóng của hôm nay không có gì thay đổi, vẫn dào dạt, vẫn sôi nổi như tình yêu của tuổi trẻ muôn đời vẫn bồi hồi. Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu của tuổi trẻ với con sóng của đại dương:
       “Ôi con sóng ngày xưa
       Và ngày sau vẫn thế
       Nỗi khát vọng tình yêu
       Bồi hồi trong ngực trẻ.”
       Tình yêu là một tình cảm lớn lao, thiêng liêng phát triển theo những quy luật chung của đời sống xã hội và những quy luật riêng của mỗi tình yêu lứa đôi, song không dễ cắt nghĩa được đầy đủ bản chất, sự vận động và những biến hoá của tình yêu. Xuân Diệu viết:
       “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
       Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
       Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
       Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.”
       Tình yêu là tiếng nói của con tim nên cũng rất khó xác định một cách cụ thể những tiêu chuẩn của sự yêu thích. Xuân Quỳnh cũng đã nêu lên tính quy luật và không có quy luật của tình yêu:
       “Sóng bắt đầu từ gió
       Gió bắt đầu từ đâu
       Em cũng không biết nữa
       Khi nào ta yêu nhau.”
       Thực ra: “Gió bắt đầu từ đâu” là có thể giải thích được, nhưng cái khó khăn hơn là phải giải thích và xác định : “Khi nào ta yêu nhau”, khi nào mặt biển nổi sóng, những con sóng của tình yêu.
       Chính nhà thơ tình nổi tiếng Xuân Diệu cũng có lúc phải nhận xét:
       “Tình yêu đến – tình yêu đi, ai biết.”
       Tình yêu lứa đôi thường được biểu hiện bằng nhiều trạng thái tình cảm và một nỗi nhớ là một tình cảm tiêu biểu nhất. Tất nhiên trong cuộc đời khi xa cách sẽ có nhiều nỗi nhớ: con nhớ cha mẹ, bạn bè nhớ nhau Nhưng nỗi nhớ trong tình yêu lại có những đặc điểm khá riêng biệt. Nỗi nhớ được biểu hiện với nhiều màu sắc ở trong thơ, đó chính là cái chứng tích của tình yêu đích thực.
       Nhà thơ Hàn Mặc Tử có một ý thơ đẹp:
       “Khi xa cách không gì bằng thương nhớ”
       Người xưa đã từng nhớ nhau:
       “Nhớ chàng như mảnh trăng đầy
       Đêm đêm vầng sáng hao gầy đêm đêm.”
       Rồi nỗi nhớ và trạng thái tương tư trong Truyện Kiều:
       “Sầu đong càng lắc càng đầy
       Ba thu dọn lại một ngày dài ghê”
       Và thơ hiện đại với nỗi nhớ của Xuân Diệu:
       “Anh nhớ tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh
       Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi”.
       Và nỗi nhớ trong thơ Hàn Mặc Tử:
       “Người đi, một nửa hồn tôi mất
       Một nửa hồn kia hoá dại khờ
       Hôm nay có một nửa trăng thôi
       Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi
       Ta nhớ mình xa thương đứt ruột
       Gió làm nên tội buổi chia phôi.”
       Trong bài Sóng, Xuân Quỳnh đã biểu hiện nỗi nhớ qua âm thanh của tiếng sóng vỗ suốt ngày đêm vào bờ, thao thức không ngủ được. Xuân Quỳnh đã nói lên nỗi đau da diết qua hình tượng sóng, những con sóng thao thức đập vào bờ nhưng không biết đến thời gian.
       Con sóng vỗ như một tình cảm bồi hồi khao khát, như tình yêu tìm đến hạnh phúc và đến đây bài thơ xuất hiện hình ảnh của đôi bờ. Con sóng nào cũng khao khát đến bờ, hình ảnh của bến bờ như cái đích đi tới và con sóng sẽ không chơi vơi, bỏ cuộc. Xuân Quỳnh đã có những liên tưởng rất sáng tạo để nói lên một tình yêu chung thủy:
       “Ở ngoài kia đại dương
       Trăm ngàn con sóng nhỏ
       Con nào chẳng tới bờ
       Dù muôn vàn cách trở.”
       Sóng và bờ thể hiện quan hệ nam nữ trong tình yêu lứa đôi. Trước hết Xuân Quỳnh nói lên tình yêu thắm thiết như con sóng khao khát đến bờ, như tình yêu tìm đến với hạnh phúc.
       Xuân Diệu trong một bài thơ tình về biển viết ở tuổi 50 nhưng vẫn dào dạt sôi nổi như tình yêu ban đầu khi ông sử dụng hình tượng sóng và bờ:
       “Anh xin làm sóng biếc
       Hôn mãi cát vàng em
       Hôn thật khẽ thật êm
       Hôn êm đềm mãi mãi
       Đã hôn rồi hôn lại
       Cho đến mãi muôn đời
       Đến tan cả đất trời
       Anh mới thôi dào dạt.”
       Ở ý thơ trên Xuân Quỳnh còn muốn nói là hạnh phúc trong tình yêu không dễ dàng mà đạt được, phải biết vượt qua những thử thách và khi đã vượt qua được thử thách thì tình yêu càng bền vững.
       Từ không gian mênh mông tác giả trở về với thời gian. Tình yêu bao giờ cũng phải đuợc thử thách với thời gian. Xuân Quỳh đã liên hệ những con sóng đã trải qua thời gian vẫn vỗ, vẫn dào dạt và khao khát tìm đến bờ:
       “Cuộc đời tuy dài thế
       Năm tháng vẫn đi qua
       Như biển kia dẫu rộng
       Mây vẫn bay về xa.”
       Bài thơ đựơc kết thúc với những tình cảm riêng của tác giả mong ước được tan ra thành trăm ngàn con sóng muôn đời với biển khơi.
       “Làm sao đựơc tan ra
       Thành trăm con sóng nhỏ
       Giữa biển lớn tình yêu
       Để ngàn năm còn vỗ.”
       Xuân Quỳnh đã bộc lộ vẻ đẹp của một tâm hồn thơ nữ khao khát sống và yêu thương. Tác giả muốn nói đến một tình yêu đẹp và thiêng liêng, đắm say, chung thuỷ, độ lượng của người phụ nữ.
       Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay.