HƯỚNG DẪN ÔN THI TNTHPT NĂM 2009
A. ĐẠI SỐ VÀ GIẢI TÍCH
PHẦN 1: HÀM SỐ
Bài toán 1: Khảo sát hàm số
1.Haøm soá baäc 3 : y = ax3 + bx2 + cx + d ( a 0 )
+ TXĐ : D = R
HƯỚNG DẪN ÔN THI TNTHPT NĂM 2009 A. ĐẠI SỐ VÀ GIẢI TÍCH PHẦN 1: HÀM SỐ Bài toán 1: Khảo sát hàm số 1.Haøm soá baäc 3 : y = ax3 + bx2 + cx + d ( a ¹ 0 ) + TXĐ : D = R + Ñaïo haøm: y/ = 3ax2 + 2bx + c vôùi D/ = b2 - 3ac D/ £ 0 D/ > 0 y/ cuøng daáu vôùi heä soá a ·KL: haøm soá taêng treân? (giaûm treân?) y/ = 0 coù hai nghieäm x1; x2 ·KL: haøm soá taêng? Giaûm? ·Haøm soá khoâng coù cöïc trò · Cöïc tri ̣ cöïc ñaïi? Cöïc tieåu? + Giôùi haïn: · = a > 0 · = + Baûng bieán thieân: x - + x - x1 x2 + y/ + y/ + 0 - 0 + a < 0 y - + y - CÑ CT + x - + x - x1 x2 + y/ - y/ - 0 + 0 - y + - y - CT CÑ - Chuù yù : duø y/ = 0 coù nghieäm keùp vieäc xeùt daáu vaãn ñuùng Ñieåm uoán I(-;f(-)) + Veõ ñoà thò : · xaùc ñinh Cöïc trò ? · ; ñieåm ñaëc bieät a>0 ; coù 2 CT a0,khoâng CT a<0,khoâng CT 2.Haøm phaân thöùc : y = ( c ¹ 0; ad - bc ¹ 0 ) + TXÑ : D = R\ + Ñaïo haøm : y/ = ad-bc < 0 ad-bc > 0 y/ < 0 " x ÎD y/ > 0 " x ÎD Haøm soá khoâng coù cöïc trò Haøm soá nghòch bieán treân D Haøm soá ñoàng bieán treân D + Tieäm caän: · x =laø tieäm caän ñöùng vì = ¥ · y = laø tieäm caän ngang vì = +Baûng bieán thieân : x - -d/c + x - -d/c + y/ - || - y/ + || + y a/c -||+ a/c y a/c +||- a/c + Veõ ñoà thò : - Veõ tieäm caän , ñieåm ñaëc bieät x= -d/ c y= a/c x= -d/ c y= a/c - Cho 2 ñieåm veà 1 phía cuûa tieäm caän ñöùng veõ moät nhaùnh , laáy ñoái xöùng nhaùnh ñoù qua giao ñieåm hai tieäm caän . 3 Haøm truøng phöông y = ax4 + bx2 + c ( a ¹ 0 ) + TXĐ : D = R + Ñaïo haøm: y/ = 4ax3 + 2b.x =2x.(2a x2+ b) a,b cuøng daáu a, b traùi daáu y/ = 0 Û x = 0 ·KL: tăng? Giảm y/ = 0 Û 2x (2ax2 + b) = 0 Û x= 0; x1,2=± ·KL: tăng? Giảm? ·Giaù trò cöïc trò : y(0) = c coù moät cöïc trò · Giaù trò cöïc trò: y(0)= c ; y(±) =- Coù 3 cöïc trò a < 0 a > 0 c + Giôùi haïn : = + Baûng bieán thieân : x - 0 + x - x1 0 x2 + y/ - 0 + y/ - 0 + 0 - 0 + y + CT + y + CT CÑ CT + x - 0 + x - x1 0 x2 + y/ + 0 - y/ + 0 - 0 + 0 - c y - CÑ - y + CÑ CT CÑ + a> 0 b>0 a< 0 b <0 a0 a> 0 b <0 + Veõ ñoà thò : · cöïc ñaïi , cöïc tieåu ; · y = 0 -> x= ? giaûi pt truøng phöông 4. Haøm höõu tæ : 2/1 y = (ñk : e ¹ 0 ; töû khoâng chia + TXÑ: D = R\ heát cho maãu ) + Ñaïo haøm : y/ = coù D/ =(af)2 -(bf-c e).ae D/ < 0 D/ > 0 y/ cuøng daáu vôùi ae y/ = 0 coù hai nghieäm x1; x2 Haøm soá khoâng coù cöïc trò · Giaù trò cöïc trò tính theo CT : y = + Tieäm caän : · x = -laø tieäm caän ñöùng vì = ¥ · Vieát laïi haøm soá y = A x + B + e(x); a.e > 0 ==0 => y = x + (-) laø t/c xieân + Baûng bieán thieân : x - -f/e + x - x1 -f/e x2 + y/ + || + y/ + 0 - || - 0 + y a.e < 0 - +||- + y - CÑ -||+ CT + x - -f/e + x - x1 -f/e x2 + y/ - || - y/ - 0 + || + 0 - y + ||+ - y + CT +||- CÑ - ñöùng Xieân Xieân Xieân Xieân ñöùng ñöùng + Veõ ñoà thò : ( nhö haøm phaân thöùc ) (ban cơ bản không khảo sát hàm số này) Baøi toaùn 2: Phöông trình tieáp tuyeán : 1. Tieáp tuyeán taïi M(x0; f(x0)) coù phöông trình laø : Töø x0 tính f(x0) ; · Ñaïo haøm : y/ = f/(x) => f/(x0) = ? P.trình tieáp tuyeán taïi M laø: y = f/(x0)(x- x0) + f(x0) 2. Tieáp tuyeán ñi qua(keû töø) moät ñieåm A(x1; y1) cuûa ñoà thò h/s y =f(x) + Goïi k laø heä soá goùc cuûa ñöôøng thaúng (d) ñi qua A Pt ñöôøng thaúng (d) laø : y = k(x - x1) + y1 + Ñieàu kieän ñeå ñöôøng thaúng (d) tieáp xuùc vôùi Ñoà thò (C) laø heä phöông trình : coù nghieäm Thay (2) vaøo (1) giaûi tìm x => k = ? Keát luaän 2. Tieáp tuyeán coù heä soá goùc k : Neáu : tieáp tuyeán // ñöôøng thaúng y = a.x + b => heä soá goùc k = a tieáp tuyeán ^ ñöôøng thaúng y = a.x + b => heä soá goùc k = - + giaû söû M(x0; f(x0)) laø tieùp ñieåm => heä soá goùc cuûa tieáp tuyeán f/(x0). + Giaûi phöông trình f/(x0) = k => x0 = ? -> f(x0) = ? + Phöông trình tieáp tuyeán y = k (x - x0) + f(x0) Chuù yù : + Hai ñöôøng thaúng vuoâng goùc nhau : k1.k2 = -1 + Hai ñöôøng thaúng song song nhau : k1 = k2 Baøi toaùn 3: Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình baèng ñoà thò : + Giaû söû phaûi bieän luaän soá nghieäm cuûa Pt : F(x; m) = 0 . Trong ñoù ñoà thò haøm soá y = f(x) . + Bieán ñoåi phöông trình veà daïng f(x) = g(m) Ñaët: M = g(m) + y = M laø ñöôøng thaúng naèm ngang ; y =f(x) ñoà thò (C) + Tuyø theo M xeùt söï töông giao cuûa ñoà thò (C) vôùi ñoà thò y = M Baøi toaùn 4: xeùt tính ñôn ñieäu Phöông phaùp xaùc ñònh khoaûng taêng, giaûm haøm soá : + MXĐ D= ? + Ñaïo haøm : y/ = ? .. cho y/ = 0 ( neáu coù ) xeùt daáu y/ + BXD (sắp các nghiệm của PT y/ = 0 và giá trị không xác định của hàm số từ trái sang phải tăng dần) * y/ > 0 thì haøm soá taêng ; y/ < 0 thì haøm soá giaûm + Keát luaän : haøm soá ñoàng bieán , nghòch bieán treân khoaûng ... Ñònh lyù 2 (duøng ñeå tìm giá trị m: a) f(x) taêng trong khoaûng (a;b) thì f/(x) ³ 0 " x Î (a;b) b) f(x) giaûm trong khoaûng (a;b) thì f/(x) £ 0 " x Î (a;b). Bài toán 5: Cực trị hàm số · Daáu hieäu I : + MXĐ D=? + Ñaïo haøm : y/ = ? .. cho y/ = 0 ( neáu coù ) xeùt daáu y/ + BBT : (sắp các nghiệm của PT y/ = 0 và giá trị không xác định của hàm số từ trái sang phải tăng dần) + Tính yCÑ ; yCT ; kết luận cực trị ? Chú ý: Nếu hàm số luôn tăng ( giảm)trên (a;b) thì không có cực trị trên (a;b). Số cực trị của hàm số bằng số nghiệm đơn của phương trình y/ = 0. đổi dấu qua x0 x0 là cực trị của hàm số ó · Daáu hieäu II: + MXĐ + Ñaïo haøm : y/ = ? .. y// = ? .. cho y/ = 0 ( neáu coù ) => x1 , x2 .. . + Tính y//(x1); y//(x2). Neáu y//(x0) > 0 thì haøm soá ñaït CT taïi x0 , yCT= ? Neáu y//(x0) < 0 thì haøm soá ñaït CÑ taïi x0 , yCÑ= ? Chuù yù : daáu hieäu II duøng cho nhöõng h/s maø y/ khoù xeùt daáu * Nếu y = f(x) là đa thức thì đường thẳng đi qua các điểm cực trị là: y = phần dư của phép chia f(x) cho f/(x). Daïng 2: Cöïc trò cuûa haøm höõu tæ : Cho h/s y = u(x) ; v(x) laø caùc ña thöùc coù MXÑ: D Vaø y/ = = daáu cuûa y/ laø daáu cuûa g(x) Neáu h/s ñaït cöïc trò taïi x0 thì y/(x0)= 0 => g(x0) = 0 u/v-v/u = 0 => . Do ñoù giaù trò cöïc trò y(x0) = Bài toán 6: Giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất 1. Phöông phaùp tìm GTLN vaø GTNN cuûa h/s treân [a;b]: + Mieàn ñang xeùt [a;b] + Ñaïo haøm : y/ = ? .. cho y/ = 0 ( neáu coù ) _ x1 , x2 .. . chỉ chọn các nghiệm thuộc [a;b] + Tính y(x1) ; y(x2) . So saùnh ® KL y(a) ; y(b) + ? ? 2. P/phaùp tìm GTLN hoaëc GTNN cuûa h/s treân (a;b) hoaëc MXĐ : + Mieàn ñang xeùt (a;b) hoaëc TXĐ + Ñaïo haøm : y/ = ? .. cho y/ = 0 ( neáu coù ) xeùt daáu y/ + BBT: * Neáu treân toaøn mieàn ñang xeùt h/s chæ coù 1 CT thì GTNN baèng giaù trò CT yCT * Neáu treân toaøn mieàn ñang xeùt h/s chæ coù 1 CÑ thì GTLN baèng giaù trò CÑ yCÑ * Nếu hàm số luôn tăng (giảm) trên (a;b) thì không có cực trị trên khoảng (a;b). Chuù yù : Khi gaëp h/s khoâng cho mieàn ñang xeùt thì ta tìm TXĐ cuûa h/s ñoù : + neáu TXĐ laø moät ñoaïn [a;b]hoaëc nöõa khoaûng thì ta duøng caùch 1 + neáu TXĐ laø moät khoaûng thì duøng caùch 2 Bài toán 7 : Giao điểm hai đường cong ( đ.thẳng và một đường cong). 1. Cho hai ñoà thò (C1) : y = f(x) ; (C2) : y = g(x) Hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (C1) vaø (C2) neáu coù laø nghieäm cuûa phöông trình : f(x) = g(x) (1) · pt(1) voâ nghieäm (C1) vaø (C2) khoâng coù ñieåm chung · pt(1) coù n nghieäm (C1) vaø (C2) coù n ñieåm chung * Số nghiệm của (1) là số giao điểm của hai đường cong. 2. Ñieàu kieän tieáp xuùc : Ñoà thò (C1) tieáp xuùc (C2) heä pt coù nghieäm Bài toán 8: Caùch xaùc ñònh tieäm caän : *Tieäm caän ñöùng : => x = x0 laø tieäm caän ñöùng Chuù yù : tìm x0 laø nhöõng ñieåm haøm soá khoâng xaùc ñònh *Tieäm caän ngang : => y = y0 laø tieäm caän ngang Chuù yù : haøm soá coù daïng phaân thöùc ( hoaëc coù theå ñöa veà daïng phaân thöùc ) vaø baäc töû £ baäc maãu thì coù tieäm caän ngang * Tieäm caän xieân (ban cơ bản không có phần này): Caùch 1: + vieát haøm soá döôùi daïng : f(x) = ax + b + e (x) [f(x) –(ax + b)] == 0 Þ y = ax + b laø tieäm caän xieân Caùch 2: ta tìm hai heä soá a vaø b ; ; Þ y = ax + b laø tieäm caän xieân Phần 2: Hàm số mũ và logarit Bài toán 1: Dùng công thức tính các biểu thức có chứa hàm số mũ hoặc hàm số logarit a-n = ; a0 = 1 0 ; ( m; n nguyeân döông , n > 1) · Caùc quy taéc: ax.ay = ax+y (a.b)x =ax.bx · Haøm soá muõ : y = vôùi a > 0 ; a ¹ 1 TXĐ : D = R MGT : (0; +¥ ) + a > 1 ; h/s ñoàng bieán : x1 > x2 Û > + 0 x2 Û < * Hàm số logarit: a = logaN Û aa = N logax = b Û x= ab · Ñaëc bieät : = x ; log = x ; loga1 = 0 · Caùc qui taéc bieán ñoåi : vôùi a , B , C > 0 ; a ¹ 1 ta coù: log(B.C) = logB + logC log = logB - logC log = logB · Coâng thöùc ñoåi cô soá : vôùi a , b , c > 0 ; a , c ¹ 1 ta coù : loga.logb = b Û 0 < a, b ¹ 1 : logb = Chuù yù : log10x = lg x ; logx = ln x · Haøm soá Logarit: y = logx vôùi a > 0 ; a ¹ 1 TXĐ : D = (0 ; +¥ ) MGT : R + a > 1 ; h/s ñoàng bieán : x1 > x2 > 0 Û logx1 > logx2 + 0 x2 > 0 Û logx1 <logx2 Bài toán 2: giải phương trình mũ và logarit : · Daïng cô baûn: = Û f(x) = g(x) = 1 Û ( u -1 ).v(x) = 0 ( trong ñoù u coù chöùa bieán ) = b ( vôùi b > 0 ) Û f(x) = logb hoặc logf(x) = logg(x) Û daïng: Û f(x) = = b Û · Ñaët aån phuï : a. +b. + g = 0 ; Ñaët : t = Ñk t > 0 a.+b.+ g = 0 ; Ñaët : t = Ñk t > 0 a.+b.+ g = 0 vaø a.b = 1; Ñaët: t = ;= a.+b.+ g. = 0 ; Ñaët t = · Logarit hoaù hai veá : Bài toán 3: Giải bất phương trình mũ và logarit · Daïng cô baûn : 10 > Û 20 > b Û Neáu b £ 0 coù nghieäm "x Neáu b > 0 f(x) > logb neáu a > 1 f(x) < logb neáu 0 < a < 1 30 < b Û Neáu b £ 0 thì pt voâ nghieäm Neáu b > 0 ; f(x) 1 f(x) > logb neáu 0 < a < 1 ·logf(x) > logg(x) Û Ñk: f(x) > 0 ; g(x) > 0 ; 0 < a ¹ 1 (a-1)[ f(x) - g(x) ] > 0 ·logf(x) > b Û * Neáu a > 1 : bpt laø f(x) > * Neáu 0 < a < 1 bpt laø 0 < f(x) < ·logf(x) 1 : bpt laø 0 ·> 1 Û u(x) > 0 vaø [ u(x) -1 ].v(x) > 0 · 0 vaø [ u(x) -1 ].v(x) < 0 Lưu ý: *) trong trường hợp có ảnn dưới cơ số thì chúng ta nên sử dụng công thức sau để bài toán trở nên dỡ dang hơn. 10 > ó (a-1)(f(x) - g(x)) > 0. 20 logf(x) > logg(x) ó (a-1)(f(x) - g(x)) > 0. *) Khi giải bài toán bất phương trình mũ hoặc logarit thì phải nắm thật vững tính chất đơn điệu của hai hàm số trên. *) Nắm vững phép lấy hợp, lấy giao của hai hay nhiều tập hợp số. Phần 3: Nguyên hàm. Bài toán 1: Tìm nguyên hàm cơ bản (dựa vào bảng nguyên hàm của các hàm số cơ bản). Bài toán 2: Tìm nguyên hàm bằng phương pháp đổi biến số. Dạng 1: Tính I = bằng cách đặt t = u(x) Đặt t = u(x) I = Dạng 2: Tính I = Nếu không tính được theo dạng 1 nhưng trong tích phân có chứa một trong số các hàm biểu thức sau thì có thể đổi biến như sau: thì đặt x = asint thì đặt x = atant. Bài toán 3: Tìm nguyên hàm bằng phương pháp từn ... i hàm số có đạo hàm liên tục trên [a;b] thì I = phân tích các hàm số dễ phát hiện u và dv @ Dạng 1 với f(x) là đa thức: Đặt Sau đó thay vào công thức để tính @ Dạng 2: Đặt Sau đó thay vào công thức để tính @ Dạng 3: Ta thực hiện từng phần hai lần với u = eax Bài toán 4: Tính tích phân của các hàm số lượng giác (một số dạng cơ bản). Dạng 1: ; . * Thực hiện công thức biến đổi tích thành tổng rồi tính tích phân. Dạng 2: (n,m là các số nguyên dương) *) Nếu n lẻ, m chẵn thì đặt t = cosx. *) nếu m lẻ, n chẵn thì đặt t = sinx. *) Nếu n,m đều chẵn thì : Dùng công thức nhân đôi sau đó dung tiếp công thức hạ bậc để tính. (nếu một trong 2 số n hoặc n = 0 số còn lại là số chẵn thì ta chỉ dung công thức hạ bậc). *) n,m Î Z nếu n+m là số nguyên chẵn thì có thể đặt t = tanx hoặc t = cotx. Dạng 3: R là hàm số hữu tỷ. (mở rộng thi đại học). *) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với sinx tức là R(-sinx, cosx) = -R(sinx, cosx)thì ta đặt t = cosx. *) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với cosx tức là R(sinx, -cosx) = -R(sinx, cosx)thì ta đặt t = sinx. *) Nếu R(sinx, cosx) chẵn đối với sinx và cosx tức là R(-sinx,- cosx) = R(sinx, cosx)thì ta đặt t = tanx. Bài toán 5: Tính tích phân của các hàm số hữu tỷ Yêu cầu tính trong đó f(x), g(x) là các đa thức theo x. Trường hợp 1: Bậc của f(x)³ Bậc của g(x) thì thực hiện phép chia đa thức f(x) cho g(x) ta dẫn đến: . Trong đó h(x) (thương của phép chia) là một đa thức còn r(x) (phần dư của phép chia) là một đa thức có bậc nhỏ hơn bậc của g(x). Nên . Như vậy ta tích được bằng bảng nguyên hàm vì vậy ta chỉ còn phải tính theo trường hợp sau. Trường hợp 2: tính với bậc r(x) nhỏ hơn bậc g(x). *) Phân tích mẫu số g(x) thành tích của các nhị thức. *) Dùng cách đồng nhất thức như sau: chắn hạn: (*) ( x1; x2 là nghiệm của g(x). *) ta quy đồng bỏ mẫu ta được biểu thức (**) rồi sau đó cho các giá trị của x vào biểu thức (**) để tìm các hệ số A,B,C ( thông thường nên cho x bằng các nghiệm của g(x) để tìm các hệ số được dễ dàng). *) sau đó thay vào biểu thức dưới dấu tích phân để tính. Lưu ý: Xét ở trình độ THPT chúng ta thường gặp phải g(x) phân tích về thành tích của các nhị thức . Bài toán 6: Tính tích phân chứa dấu giá trị tuyên đối. Tính +) Tìm nghiệm của f(x) = 0. Nếu f(x) = 0 vô nghiệm trên (a;b) hoặc có nghiệm x = a hoặc x = b thì = Nếu f(x) = 0 có nghiệm x = c Î(a;b) thì = *Chú ý 1) Nếu có nhiều hơn 1 nghiệm trên (a;b) thì vẫn dung công thức trên tùy theo trường hợp nghiệm như thế nào. (cách làm này có lợi vì ta khôngcần xét dấu f(x)). 2) Ở mức độ thi TNTHPT không cần nắm bất đẳng thức tích phân. Phần 5: Diện tích hình phẳng - thể tích vật thể tròn xoay. Bài toán 1: Tính diện tích hình phẳng a b x y · Hình phaúng giôùi haïn bôûi : Dieän tích : S = Chuù yù : neáu thieáu caän a, b giaûi pt : f(x) = 0 a b x y y=f(x) y=g(x) · Hình phaúng giôùi haïn bôûi : Dieän tích : S = Chuù yù : 1) Neáu thieáu caän a, b giaûi pt : f(x) = g(x) 2) Nếu bài toán qua phức tạp thì ta có thể vẽ hình để xác định hình phẳng hoặc tính thong qua tổng hoặc hiệu của nhiều hình. Bài toán 2:Tính thể tích vật thể tròn xoay : * Theå tích hình troøn xoay do hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng : x b quay quanh truïc Ox vaø f(x) ³ 0 treân [a;b] thì V = * Theå tích hình troøn xoay do hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng : x b quay quanh truïc Oy vaø f(y) ³ 0 treân [a;b] thì V = Phần 6: Số phức Bài toán 1: Tìm số phức, tính môđun, Cho hai số phức a+bi và c+di. 1) a+bi = c+di ó a = c; b = d. 2) môđun số phức 3) số phức liên hiệp z = a+bi là = a - bi. 4) (a+bi ) +( c+di) = (a+c)+(b+d)i 5) (a+bi ) -( c+di) = (a-c)+(b-d)i. 6) ) (a+bi )( c+di) = (ac - bd)+(ad+bc)i 7) z = Bài toán 2: Giải phương trình bậc 2. Cho phương trình ax2 + bx + c = 0. với D = b2 - 4ac. Nếu D = 0 thì phương trình có nghiệp kép (nghiệm thực) Nếu D > 0 thì phương trình có hai nghiệm thực: Nếu D < 0 thì phương trình có hai nghiệm phức B. HÌNH HỌC. Phần 1: Thể tích, diện tích của các khối hình Bài toán 1: Tính diện tích xung quanh (Sxq), diện tích toàn phần(Stp) của khối nón,trụ,cầu. Khối nón: Sxq = prl; Stp = pr(r + l). Khối trụ: Sxq = 2prl; Stp = 2pr(r + l). Khối cầu: S = 4pr2 . Bài toán 2: Tính thể tích các khối hình. * Khối hình chóp V = ; * Khối nón V = * Khối hình trụ V = pr2h ; * Khối cầu V = * Khối lăng trụ: V= Bh. Phần 2: Phương pháp tọa độ trong không gian = (x;y;z) Û = x.+ y. + z. Tính chaát : Cho = (a1;a2; a3) , = (b1;b2; b3) · ±=(a1 ± b1; a2 ± b2; a3 ± b3) · k. = (ka1;ka2;ka3) k Î R Tích voâ höôùng : = a1.b1 + a2.b2 +a3.b3=½½.½½Cos j Cos j = Û a1.b1 + a2.b2 + a3.b3 = 0 cuøng phöông ;¹ Û = k.Û [,] = Toaï ñoä ñieåm: M = (x;y;z)Û = x.+ y. + z. = ( xB- xA ; yB-yA;zB -zA) · M chia ñoaïn AB theo tæ soá k¹1 ( = k) · I laø trung ñieåm cuûa AB · G laø troïng taâm tam giaùc ABC · Tích coù höôùng cuûa 2 veùc tô : [,] = * [,] ^ ; [,] ^ · Ñk ñoàng phaúng cuûa 3 veùc tô : ,, ñoàng phaúng Û [,].= 0 · ÑK ñeå 4 ñieåm A,B,C,D khoâng ñoàng phaúng ( taïo thaønh töù dieän ) laø: ba veùc tô ,, khoâng ñoàng phaúng [,].¹ 0 · Dieän tích tam giaùc ABC : SABC = SABC = .½[,]½ · Theå tích töù dieän ABCD : VABCD = ½[,].½ · Theå tích hình hoäp : VABCD.A'B'C 'D' = ½[,].½ Bài toán 1:Xaùc ñònh ñieåm trong khoâng gian , c/m tính chaát hình hoïc ... Bài toán 2: Tích voâ höôùng , tích coù höôùng , goùc giöõa hai veùc tô : Bài toán 3:Veùc tô ñoàng phaúng , khoâng ñoàng phaúng,theå tích hình hoäp, töù dieän: Phần 3: Mặt cầu. Bài toán 1: xác định tâm và bán kính mặt cầu Phöông trình maët caàu taâm I(a;b;c) ; bk R laø : (x -a)2 + (y - b)2+ (z-c )2 = R2 Phöông trình toång quaùt cuûa maët caàu ( S): x2 + y2+ z2+ 2.Ax+ 2.By + 2.Cz + D = 0 vôùi A2 + B2 + C2-D > 0 coù taâm I(-A ;-B;-C) ; baùn kính R = Bài toán 2: Viết phương trình mặt cầu · Pt.maët caàu (S) taâm I(a;b;c) vaø ñi qua M1(x1;y1;z1) + Baùn kính R = IM1 = · Pt.maët caàu (S) ñöôøng kính AB : + Taâm I laø trung ñieåm AB => I(;;) + Baùn kính R = IA · Pt. maët caàu (S) qua boán ñieåm A,B,C,D: p/ phaùp : Pt toång quaùt maët caàu (S) x2 + y2+ z2+ 2.Ax+ 2.By + 2Cz + D = 0 (1) Thay laàn löôït toaï ñoä 4 ñieåm vaøo (1) => giaûi heä tìm heä soá A;B;C;D · Pt.maët caàu (S) taâm I(a;b;c) vaø tieáp xuùc maët phaúng (a) baùn kính R = d(I; (a)) Bài toán 3: xác định vị trí tương đối giữa mặt cầu và mặt phẳng (a) : A x + B y + Cz +D = 0 ; (S): (x -a)2 + (y-b)2 +(z-c)2 = R2 Neáu:· d(I; a ) > R a vaø S khoâng coù ñieåm chung ( rôøi nhau) · d(I; a ) = R a tieáp xuùc vôùi S ( a laø mp tieáp dieän) (a) Ç (S) ={M0} ; Cách viết mặt phẳng tiếp diện : (a) qua M0 nhaän laøm VTPT · d(I; a ) a caét maët caàu (S) theo moät ñöôøng troøn (C) taâm H; baùn kính r * P.t ñ.troøn (C ) A x + B y + Cz +D = 0 (x -a)2 + (y-b)2 + (z-c)2= R2 + Taâm H laø hình chieáu cuûa I leân mp a + baùn kính r = Caùch xaùc ñònh H: + Laäp pt ñ. thaúng (d) qua I nhaän laømVTCP (d) thay vaøo pt mp(a) => giaûi t => toaï ñoä ñieåm H Bài toán 4: Cách viết mặt phẳng tiếp diện tại điểm M0: +) Xác định tâm và bán kính của mặt cầu (S) +) Tính +) Mặt phẳng tiếp diện (a) qua M0 nhaän laøm VTPT. Bài toán 5: Xác định tâm và bán kính đường tròn giao tuyến của mặt cầu (S)và mặt phẳng(a). + baùn kính r = Caùch xaùc ñònh H: + Laäp pt ñ. thaúng (d) qua I nhaän laømVTCP (d) thay vaøo pt mp(a) => giaûi t => toaï ñoä ñieåm H Phần 4: Mặt phẳng, đường thẳng. Bài toán 1: các viết phương trình mặt phẳng: * (ABC): +) tính +) VTPT của (ABC) => viết mặt phẳng đi qua A có VTPT . * (a,b) : nếu a//b thì VTPT với AÎ a; B Î b. Nếu a cắt b thì *(A;a) thì VTPT với AÎ a. * (a) //(b) thì VTPT * (a) ^a thì VTPT * (a) có hai vectơ chỉ phương thì . *(a) đi qua 2 điểm A và B đồng thời chứa đ.thẳng a hoặc // a hoặc có VTCP thì ( thay =) *(a) vuông góc cả hai mặt phẳng (P) và (Q). thì VTPT * Mặt phẳng trung trực của đoạn thẳng AB. +) Xác định trung điểm M của đoạn thẳng AB. +) Tính vectơ . Mặt phẳng trung trực đi qua M có VTPT . * (a) song song đường thẳng và vuông góc với một mặt phẳng thì . * (a) chứa đ.thăng (D) và ^(b) . +) chọn M trên đ.thẳng (D). +) VTPT của (a) là Bài toán 2 viết phương trình đường thẳng. *D đi qua điểm A và có VTCP * D đi qua 2 điểm A và B => D đi qua A có VTCP . *D đi qua A và // (D) => D qua A có VTCP . *D qua A và ^(a) thì D qua A có VTCP là . * D là giao tuyến của hai mặt phẳng (a) và (b) thì VCTP của D là . * D là hình chiếu của đ.thẳng (D) lên mp (P) +) Viết phương trình mp(Q) chứa (D) và vuông góc mp(P) +) chọn M trên đ.thẳng (D). +) VTPT của (a) là +) VTCP của D là +) cho một ẩn x = 0 giải hệ gồm 2 ẩn y và z của 2 pT hai mặt phẳng (P) và (b). Bài toán 3: tìm hình chiếu của một điểm lên một mặt phẳng hoặc đ.thẳng. * Tìm hình chiếu H của M lên (a) +) Viết PT đ.thẳng (D) qua M có VTCP là . +) giải hệ gồm +) Hình chiếu H là giao điểm của (a) và (D) là nghiệm của hệ trên. * Tìm hình chiếu H của M lên đường thẳng (D). +) Viết PT mặt phẳng (P) qua M có VTPT là . +) giải hệ gồm +) Hình chiếu H là giao điểm của (a) và (D) là nghiệm của hệ trên. Bài toán 4: Tìm tọa độ điểm A/ đối xứng với điểm A qua đt hoặc mp * Đối xứng qua mp(a) +) Viết PT đ.thẳng (D) qua M có VTCP là . +) giải hệ gồm +) Hình chiếu H là giao điểm của (a) và (D) là nghiệm của hệ trên. +) Tọa độ điểm đối xứng A/ : * Đối xứng quađường thẳng (D). +) Viết PT mặt phẳng (P) qua M có VTPT là . +) giải hệ gồm +) Hình chiếu H là giao điểm của (a) và (D) là nghiệm của hệ trên. ) Tọa độ điểm đối xứng A/ : Bài toán 4: xác định vị trí tương đối giữa mp và mp, đt và đt, đt và mp. * Vị trí tương đối giữa mp (P) và mp(Q). (P) : Ax + By + Cz + D = 0 ; (Q) : A/x + B/y + C/z + D/ = 0 vôùi =(A;B;C) vaø =(A/; B/ ; C/ ) (P) º (Q) === (P) // (Q) == ¹ (P) cắt (Q) ¹Ú ¹ Ú ¹ Chuù yù :· a ^ a/ .= 0 AA/ + BB/ + CC/ = 0 · a caét a/ vaø khoâng cuøng phöông * vị trí tương đối giữa đ.thẳng (d1) và (d2). Xác định các VTCP =(a;b;c) , =(a/;b/; c/ ) ;Tính [,] Neáu :[,]= +) chọn M1 Î(d1). Nếu M1Ï d2 thì d1 // d2 Nếu M1 Î(d2) thì d1 º d2 Neáu [,] ¹ . Ta giải hệ theo t và t/ (cho PTTS của hai đ.thẳng = theo tùng thành phần ). +) hệ có nghiệm duy nhất t và t/ thì d1 caét d2 => giao điểm. +) nếu hệ VN thì d1 cheùo d2 * Vị trí tương đối giữa đ.thẳng (D) và mặt phẳng (P). +) thay PTTS của đ.thẳng (D) vào PT mp(P) ta được PT theo ẩn t. +) nếu PTVN thì (D)//mp(P). Nếu PTVSN thì (D) Ì mp(P). Nếu PT có nghiệm duy nhất thì (D) cắt mp(P) =>giao điểm? Bài toán 5: Tính khoảng cách. * từ điểm A(x0;y0;z0) đến mặt phẳng (P): Ax+By+Cz+D = 0 . d(A;(a)) = * (P)//(Q) thì d((P),(Q)) = d(A;(Q)) với mọi điểm A chọn tùy ý trên (P) * Khoảng cách từ điểm A đến đường thẳng (D)(không có công thức tính trong chương trình mới phân ban) nhưng ta có thể tính như sau: +) lập PT mp(Q) qua A và vuông góc với (D). +) tìm giao điểm H của mp(P) và đ.thẳng (D). +) khoảng cách cần tìm là đoạn thẳng AH. Lưu ý: ban cơ bản không có góc.
Tài liệu đính kèm: