Giáo án Văn 12 tuần 21: Vợ nhặt - Kim Lân

Tuần : 19
Tiết CT : 55,56.57
Ngày dạy: 27/12/2008
GV: Nguyễn Vũ Thái Hoà
Bài : VỢ NHẶT KIM LÂN
I/ MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp HS:
- Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
- Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết.
- Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại. 
II/ PHƯƠNG PHÁP:
 - Hình thức nêu vấn đề, phát vấn, đàm thoại, thảo luận nhóm.
III/ PHƯƠNG TIỆN:
Sách giáo khoa, SGV, thiết kế bài dạy.
IV/ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
1/ Ổn định lớp:
2/ Kiểm tra bài cũ:5’
Giới thiệu sơ lược về chương trình học kì II.
3/ Bài mới:
TG
HĐ của GV
HĐ của HS
Yêu cầu cần đạt
20’
10’
15’
35’
20’
10’
5’
Hoạt động 1:
Gọi HS đọc phần tiểu dẫn và nêu những nét chính về tác giả và tác phẩm.
GV nhận xét, chốt lại ý chính.
- Hãy cho biết tác phẩm được viết khi nào? Trích trong tác phẩm nào?
Gọi HS đọc tác phẩm ở các đoạn chữ to.
- Hãy tóm tắt nội dung tác phẩm.
GV nhận xét và chốt lại ý chính: đây là đoạn hay nhất của tác phẩm, nó nói lên cuộc đời cực nhục và sức sống tiềm tàng dẫn đến sự phản kháng mãnh liệt, táo bạo của các nhân vật. Phần hai: Mị và A Phủ trốn sanh Piềng Sa thành vợ chồng và tham gia cách mạng.
Hoạt động 2:
Mở đầu tác phẩm tác giả đã để nhân vật Mị xuất hiện như thế nào? Và nó nói lên điều gì?
Gv nhận xét, chốt lại ý chính.
Em hãy cho biết số phận éo le của Mị được thể hiện thế nào trong tác phẩm?
Gv nhận xét, diễn giảng: Con nợ thông thường dù khôn khổ vẫn hi vọng một ngày nào đó thoát thân, là dâu linh hồn Mị bị đem trình ma nhà thống lí nên Mị sẽ phải kéo lê số phận khốn khổ đến cuối đời.
Sức sống tiềm tàng của Mị trỗi dậy ở những thời điểm nào?
Tiếng sáo gọi bạn tình có ý nghĩa thế nào đối với sự thức tỉnh quyền sống ở Mị?
GV nhận xét, diễn giảng: Tô hoài đã tìm thấy trong con người khốn khổ, vô cảm ấy một sức sống mãnh liệt.
Sức sống tiềm tàng như một ngọn lửa âm ỉ không thể dập tắt biến thành hành động phản kháng chống lại cường quyền áp bức để cứu lấy cuộc đời mình.
Nhân vật A Phủ được khắc họa thế nào?
Gợi ý:
- Số phận đặc biệt của A Phủ?
- Cá tính có gì đặc biệt?
GV nhận xét chốt lại ý chính: Mị và A Phủ đều là nạn nhân của bọn chúa đất miền núi nhưng cả hai đều có phẩm chất cao đẹp, có sức sống tiềm tàng không gì dập tắt được.
Em nhận xét gì về những thành công về mặt nghệ thuật của tác phẩm?
Gợi ý:
- Cách xây dựng nhân vật.
- Cách tạo tình huống.
- Cách miêu tả thiên nhiên.
- Giọng điệu và cách trần thuật.
Hãy phân tích giá trị nhân đạo của tác phẩm.
GV gợi ý các phương diện của giá trị nhân đạo.
Đọc tiểu dẫn rút ra ý chính.
Lắng nghe.
Đọc và trả lời.
Đọc và tóm tắt tác phẩm
Lắng nghe.
Đọc đoạn đầu, suy nghĩ và trả lời.
Lắng nghe.
Đọc, suy nghĩ và trả lời.
- Mị bị nô lệ về thể xác và nô lệ về tinh thần.
Tìm dẫn chứng và chứng minh.
Lắng nghe.
Quá trình thức tỉnh khát vọng sống trong Mị diễn ra âm thầm nhưng mạnh mẽ, sự tàn bạo của A Sử không thể dập tắt được ngọn lửa của niềm khát khao hạnh phúc cháy bỏng.
Trên cơ sở đọc tác phẩm, suy nghĩ và trả lời theo gợi ý của GV.
Lắng nghe.
Qua nội dung phân tích, suy nghĩ và trả lời theo gợi ý của GV.
Lớp nhận xét hoàn chỉnh câu trả lời.
I/ TÌM HIỂU CHUNG:
1/ Tác giả: 
( SGK)
Lim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng th­êng lµ khung c¶nh n«ng th«n, h×nh t­îng ng­êi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n quª.
2. XuÊt xø truyÖn.
Vî nhÆt lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c in trong tËp truyÖn Con chã xÊu xÝ (1962).
II/ TÌM HIỂU VĂN BẢN:
2. T×m hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt.
+ Nhan ®Ò Vî nhÆt th©u tãm gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng t¸c phÈm. "NhÆt" ®i víi nh÷ng thø kh«ng ra g×. Th©n phËn con ng­êi bÞ rÎ róng nh­ c¸i r¬m, c¸i r¸c, cã thÓ "nhÆt" ë bÊt k× ®©u, bÊt k× lóc nµo. §ã lµ sù khèn cïng cña hoµn c¶nh.
+ Nh­ng "vî" l¹i lµ sù tr©n träng. Ng­êi vî cã vÞ trÝ trung t©m x©y dùng tæ Êm. 
+ Nh­ vËy, nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m c¶nh cña ng­êi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé sù c­u mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh h­íng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ng­êi trong c¶nh khèn cïng.
3. T×m hiÓu t×nh huèng truyÖn.
+ Trµng lµ mét nh©n vËt cã ngo¹i h×nh xÊu, dë ng­êi. Ngôn ngữ céc c»n, th« kÖch .Gia c¶nh cña Trµng còng rÊt ¸i ng¹i. Nguy c¬ "Õ vî" ®· râ. §· vËy l¹i gÆp n¨m ®ãi khñng khiÕp, c¸i chÕt lu«n lu«n ®eo b¸m. Trong lóc kh«ng mét ai (kÓ c¶ Trµng) nghÜ ®Õn chuyÖn vî con cña anh ta th× ®ét nhiªn Trµng cã vî. Trong hoµn c¶nh ®ã, Trµng "nhÆt" ®­îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n còng ®ång thêi lµ nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt. V× vËy, viÖc Trµng cã vî lµ mét nghÞch c¶nh Ðo le, vui buån lÉn lén, c­êi ra n­íc m¾t. 
+ D©n xãm ngô c­ ng¹c nhiªn, cïng bµn t¸n, ph¸n ®o¸n råi cïng nghÜ: "biÕt cã nu«i næi nhau sèng qua ®­îc c¸i th× nµy kh«ng?", cïng nÝn lÆng.
+ Bµ cô Tø, mÑ Trµng l¹i cµng ng¹c nhiªn h¬n. Bµ l·o ch¼ng hiÓu g×, råi "cói ®Çu nÝn lÆng" víi nçi lo riªng mµ rÊt chung: "BiÕt chóng nã cã nu«i næi nhau sèng qua ®­îc c¬n ®ãi kh¸t nµy kh«ng?"
+ B¶n th©n Trµng còng bÊt ngê víi chÝnh h¹nh phóc cña m×nh: "Nh×n thÞ ngåi ngay gi÷a nhµ ®Õn b©y giê h¾n vÉn cßn ngê ngî". ThËm chÝ s¸ng h«m sau Trµng vÉn ch­a hÕt bµng hoµng.
+ T×nh huèng truyÖn mµ Kim L©n x©y dùng võa bÊt ngê l¹i võa hîp lÝ. Qua ®ã, t¸c phÈm thÓ hiÖn râ gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt.
- Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t xÝt qua bøc tranh x¸m xÞt vÒ th¶m c¶nh chÕt ®ãi. 
NhÆt vî lµ c¸i khèn cïng cña cuéc sèng. C¸i ®ãi quay qu¾t dån ®uæi ®Õn møc ng­êi ®µn bµ chñ ®éng gîi ý ®ßi ¨n. ChØ v× ®ãi qu¸ mµ ng­êi ®µn bµ téi nghiÖp nµy ¨n lu«n vµ "¨n liÒn mét chÆp 4 b¸t b¸nh ®óc". ChØ cÇn vµi lêi nöa ®ïa nöa thËt thÞ ®· chÊp nhËn theo kh«ng Trµng. Gi¸ trÞ con ng­êi bÞ phñ nhËn khi chØ v× cïng ®­êng ®ãi kh¸t mµ ph¶i trë nªn tr¬ trÏn, liÒu lÜnh, bÊt chÊp c¶ e thÑn. C¸i ®ãi ®· bãp mÐo c¶ nh©n c¸ch con ng­êi. 
- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, c­u mang ®ïm bäc nhau, kh¸t väng h­íng tíi sù sèng vµ h¹nh phóc.
 §iÒu mµ Lim L©n muèn nãi lµ: trong bèi c¶nh bi th¶m, gi¸ trÞ nh©n b¶n kh«ng mÊt ®i, con ng­êi vÉn cø muèn ®­îc lµ con ng­êi, muèn ®­îc nªn ng­êi vµ muèn cuéc ®êi thõa nhËn hä nh­ nh÷ng con ng­êi. Trµng lÊy vî lµ ®Ó tiÕp tôc sù sèng, ®Ó sinh con ®Î c¸i, ®Ó h­íng ®Õn t­¬ng lai. Ng­êi ®µn bµ ®i theo Trµng còng ®Ó ch¹y trèn c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®Ó h­íng ®Õn sù sèng. Bµ cô Tø, mét bµ l·o nh­ng l¹i lu«n nãi ®Õn chuyÖn t­¬ng lai, chuyÖn sung s­íng vÒ sau, nhen lªn niÒm hi väng cho d©u con. §ã chÝnh lµ søc sèng bÊt diÖt cña Vî nhÆt.
§Æc biÖt t×nh ng­êi, lßng nh©n ¸i, sù c­u mang ®ïm bäc cña nh÷ng con ng­êi nghÌo ®ãi lµ søc m¹nh ®Ó hä v­ît lªn c¸i chÕt. 
- Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: T×nh huèng truyÖn khiÕn diÔn biÕn ph¸t triÓn dÔ dµng vµ lµm næi bËt ®­îc nh÷ng c¶nh ®êi, nh÷ng th©n phËn ®ång thêi næi bËt chñ ®Ò t­ t­ëng t¸c phÈm.
4. T×m hiÓu vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt.
a) Nh©n vËt Trµng:
+ Trµng lµ nh©n vËt cã bÒ ngoµi th«, xÊu, th©n phËn l¹i nghÌo hÌn, m¾c tËt hay võa ®i võa nãi mét m×nh,
+ Trµng "nhÆt" ®­îc vî trong hoµn c¶nh ®ãi kh¸t. "ChËc, kÖ", c¸i tÆc l­ìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù liÒu lÜnh mµ lµ mét sù c­u mang, mét tÊm lßng nh©n hËu kh«ng thÓ chèi tõ. QuyÕt ®Þnh cã vÎ gi¶n ®¬n nh­ng chøa ®ùng nhiÒu t×nh th­¬ng cña con ng­êi trong c¶nh khèn cïng.
+ TÊt c¶ biÕn ®æi tõ gi©y phót Êy. Trªn ®­êng vÒ xãm ngô c­, Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi nh­ mäi ngµy mµ "phën ph¬", "vªnh vªnh ra ®iÒu". Trong phót chèc, Trµng quªn tÊt c¶ t¨m tèi, "chØ cßn t×nh nghÜa víi ng­êi ®µn bµ ®i bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi.
+ Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî, Trµng biÕn ®æi h¼n: "H¾n thÊy b©y giê h¾n míi nªn ng­êi". Trµng thÊy tr¸ch nhiÖm vµ biÕt g¾n bã víi tæ Êm cña m×nh.
b) Ng­êi vî nhÆt:
+ ThÞ theo Trµng tr­íc hÕt lµ v× miÕng ¨n (ch¹y trèn c¸i ®ãi).
+ Nh­ng trªn ®­êng theo Trµng vÒ, c¸i vÎ "cong cín" biÕn mÊt, chØ cßn ng­êi phô n÷ xÊu hæ, ng­îng ngõng vµ còng ®Çy n÷ tÝnh (®i sau Trµng ba bèn b­íc, c¸i nãn r¸ch che nghiªng, ngåi mím ë mÐp gi­êng,). T©m tr¹ng lo ©u, b¨n kho¨n, håi hép khi b­íc ch©n vÒ "lµm d©u ngµ ng­êi".
+ Buæi sím mai, chÞ ta dËy sím, quÐt t­íc, dän dÑp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ng­êi vî biÕt lo toan, thu vÐn cho cuéc sèng gia ®×nh, h×nh ¶nh cña mét ng­êi "vî hiÒn d©u th¶o".
Ng­êi phô n÷ xuÊt hiÖn kh«ng tªn, kh«ng tuæi, kh«ng quª nh­ "r¬i" vµo gi÷a thiªn truyÖn ®Ó Trµng "nhÆt" lµm vî. Tõ chç nh©n c¸ch bÞ bãp mÐo v× c¸i ®ãi, thiªn chøc, bæn phËn lµm vî, lµm d©u ®­îc ®¸nh thøc khi ng­êi phô n÷ nµy quyÕt ®Þnh g¾n sinh m¹ng m×nh víi Trµng. ChÝnh chÞ còng ®· lµm cho niÒm hi väng cña mäi ng­êi trçi dËy khi kÓ chuyÖn ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn ng­êi ta ®i ph¸ kho thãc NhËt.
c) Bµ cô Tø:
+ T©m tr¹ng bµ cô Tø: mõng, vui, xãt, tñi, "võa ai o¸n võa xãt th­¬ng cho sè kiÕp ®øa con m×nh". §èi víi ng­êi ®µn bµ th× "lßng bµ ®Çy xãt th­¬ng". NÐn vµo lßng tÊt c¶, bµ dang tay ®ãn ng­êi ®µn bµ xa l¹ lµm con d©u m×nh: "õ, th«i th× c¸c con ph¶i duyªn, ph¶i sè víi nhau, u còng mõng lßng".
+ B÷a c¬m ®Çu tiªn ®ãn nµng d©u míi, bµ cô Tø ®· nhen nhãm cho c¸c con niÒm tin, niÒm hi väng: "tao tÝnh khi nµo cã tiÒn mua lÊy con gµ vÒ nu«i, ch¶ mÊy mµ cã ®µn gµ cho xem".
Bµ cô Tø lµ hiÖn th©n cña nçi khæ con ng­êi. Ng­êi mÑ Êy ®· nh×n cuéc h«n nh©n Ðo le cña con th«ng qua toµn bé nçi ®au khæ cña cuéc ®êi bµ. Bµ lo l¾ng tr­íc thùc tÕ qu¸ nghiÖt ng·. Bµ mõng mét nçi mõng s©u xa. Tõ ng¹c nhiªn ®Õn xãt th­¬ng nh­ng trªn hÕt vÉn lµ t×nh yªu th­¬ng. Còng chÝnh bµ cô lµ ng­êi nãi nhiÒu nhÊt vÒ t­¬ng lai, mét t­¬ng lai rÊt cô thÓ thiÕt thùc víi nh÷ng gµ, lîn, ruéng, v­ên, mét t­¬ng lai khiÕn c¸c con tin t­ëng bëi nã kh«ng qu¸ xa vêi. Kim L©n ®· kh¸m ph¸ ra mét nÐt ®éc ®¸o khi ®Ó cho mét bµ cô cËp kÒ miÖng lç nãi nhiÒu víi ®«i trÎ vÒ ngµy mai.
5. T×m hiÓu mét sè nÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt.
+ C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, l«i cuèn, hÊp dÉn.
+ Dùng c¶nh ch©n thËt, g©y Ên t­îng: c¶nh chÕt ®ãi, c¶nh b÷a c¬m ngµy ®ãi,
+ Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ nh­ng béc lé tù nhiªn, ch©n thËt.
+ Ng«n ng÷ n«ng th«n nhuÇn nhÞ, tù nhiªn.
5’
4/ Củng cố:
Qua bài học cần thấy được:
Vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt không gì dập tắt được của các nhân vật.
Từ đó phát hiện giá trị nhân đạo của tác phẩm.
Làm nổi bật nhựng đóng góp riêng của nhà văn trong nghệ thuật khắc họa tính cách các nhân vật.
5’
5/ Dặn dò:
Học bài, tóm tắt được tác phẩm.
Soạn bài : Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi. Đọc các đề bài, thực hiện các câu hỏi gợi ý, từ đó rút ra cách làm bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi