Giáo án Sinh học nâng cao lớp 12

Chương I: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ
NS: 23/08/2009
Tiết 1 
Bài 1: GEN, MÃ DI TRUYỀN VÀ QUÁ TRèNH NHÂN ĐễI CỦA ADN
I. Mục tiêu: Sau khi học xong bài này học sinh phải
	- Trình bày được khái niệm, cấu truc chung của gen.
	- Giải thích mật mã di truyền là mã bộ ba và nêu được đặc điểm của mã di truyền.
	- Mô tả quá trình tự nhân đôi của ADN ở E. Côli.
 So sỏnh điểm khỏc nhau về cơ chế nhõn đụi ADN giữa sinh vật nhõn thực và sinh vật nhõn sơ.
 II Phương tiện
	- Tranh vẽ phóng to các hình SGK.
III Tiến trình bài mới
Nội dung
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
I./ Khỏi niệm và cấu trỳc của gen:
1. Khỏi niệm về gen:
Gen là một đoạn của phõn tử ADN, mang thụng tin mó hoỏ cho một sản phẩm xỏc định.
2. Cấu trỳc của gen:
 a. Cấu trỳc chung của gen cấu trỳc:
Mỗi gen mó hoỏ prụtờin gồm cú 3 vựng trỡnh tự nuclờụtit như sau:
+ Vựng điều hoà: nằm ở đầu 3’ của mạch mó gốc của gen, mang tớn hiệu khởi động và kiểm soỏt quỏ trỡnh phiờn mó.
+ Vựng mó hoỏ: mang thụng tin mó hoỏ cỏc axit amin.
+ Vựng kết thỳc: nằm ở đầu 5’ của mạch gốc của gen, mang tớn hiệu kết thỳc quỏ trỡnh phiờn mó.
b. Cấu trỳc khụng phõn mảnh và phõn mảnh của gen:
- Ở sinh vật nhõn sơ: cỏc gen cú vựng mó hoỏ liờn tục à gen khụng phõn mảnh.
- Ở sinh vật nhõn thực: cỏc gen cú vựng mó hoỏ khụng liờn tục, xen kẽ giữa những đoạn ờxụn là những đoạn intron à gen phõn mảnh.
3. Cỏc loại gen: như gen cấu trỳc, gen điều hoà,..
II./ Mó di truyền:
1. Khỏi niệm:
Mó di truyền là mó bộ ba mang thụng tin di truyền để mó hoỏ cho cỏc axit amin.
2. Đặc điểm của mó di truyền:
- Mó di truyền là mó bộ ba, được đọc từ một điểm xỏc định và liờn tục từng bộ ba nuclờụtit.
- Mó di truyền cú tớnh đặc hiệu ( mỗi bộ ba chỉ mó hoỏ cho một loại axit amin).
- Mó di truyền cú tớnh thoỏi hoỏ (cú nhiều bộ ba khỏc nhau cú thể cựng mó hoỏ cho một loại axit amin, trừ AUG, UGG).
- Mó di truyền cú tớnh phổ biến ( tất cả cỏc loài đều cú chung một bộ mó di truyền).
- Trong 64 bộ ba cú 
+ Mó kết thỳc (UAA, UAG và UGA): 3 bộ ba khụng mó hoỏ cho axit amin nào, là tớn hiệu kết thỳc quỏ trỡnh phiờn mó. 
+ Mó mở đầu (AUG): là điểm khởi đầu dịch mó và qui định axit amin mờtiụnin ở sinh vật nhõn thực (cũn ở sinh vật nhõn sơ là foocmin mờtiụnin).
III./ Quỏ trỡnh nhõn đụi của ADN:
1. Nguyờn tắc:
- ADN cú khả năng nhõn đụi à tạo thành 2 phõn tử ADN con giống nhau và giống phõn tử ADN mẹ.
- Quỏ trỡnh nhõn đụi ADN đều theo nguyờn tắc bổ sung và bỏn bảo tồn.
2. Quỏ trỡnh nhõn đụi ADN:
a. Nhõn đụi ADN ở sinh vật nhõn sơ: gồm cỏc giai đoạn sau:
+ Thỏo xoắn phõn tử ADN:
Nhờ cỏc enzym thỏo xoắn, hai mạch đơn của phõn tử ADN tỏch nhau dần tạo nờn chạc hỡnh chữ Y, để lộ 2 mạch đơn (một mạch cú đầu 3’-OH, một mạch cú đầu 5’-P).
+ Tổng hợp cỏc mạch ADN mới:
Enzym ADN-polimeraza sử dụng một mạch làm khuụn tổng hợp nờn mạch mới, trong đú A luụn liờn kết với T và G luụn liờn kết với X theo nguyờn tắc bổ sung.
Vỡ ADN-polimeraza chỉ tổng hợp mạch mới theo chiều 5’à3’ nờn đối với mạch khuụn 3’à5’ thỡ mạch bổ sung được tổng hợp liờn tục, cũn đối với mạch khuụn 5’à3’ thỡ mạch bổ sung được tổng hợp ngắt quóng tạo nờn cỏc đoạn ngắn (đoạn Okazaki), sau đú cỏc đoạn này được nối lại với nhau nhờ enzym nối ligaza.
+ Hai phõn tử ADN được tạo thành: 
Trong mỗi phõn tử ADN được tạo thành thỡ một mạch là mới được tổng hợp, cũn mạch kia là của ADN ban đầu (nguyờn tắc bỏn bảo tồn).
b. Nhõn đụi ADN ở sinh vật nhõn thực:
- Giống cơ chế nhõn đụi ADN ở sinh vật nhõn sơ.
- Điểm khỏc là: tế bào sinh vật nhõn thực cú nhiều phõn tử ADN kớch thước lớn , sự nhõn đụi ADN xảy ra ở nhiều điểm trong mỗi phõn tử ADN, xảy ra ở kỡ trung gian.
Gen là gỡ?
Cấu trỳc của gen gồm những phần nào? Mỗi phần cú vai trũ như thế nào?
- Giả sử cú 1 đoạn gen: 
 3’ AATXXXGGGGXX. . . . . 5’
 5’ TTAGGGXXXXGG. . . . . 3’
- Vậy, vựng điều hào mằm ở đõu ? 
- GV giải thớch . . . . 
- Thế nào là gen phõn mảnh, gen khụng phõn mảnh ? Nhúm SV nào cú gen phõn mảnh, gen khụng phõn mảnh ? 
- Thế nào là đoạn ờxụn và đoạn intron? Cỏc đoạn in tron cú vai trũ gỡ ? ( Gv giải thớch thờm . . . )
Thảo luận nhúm để giải thớch:
Tại sao mó di truyền là mó bộ ba?
Giới thiệu phần bảng mó di truyền ở phần em cú biết
Thế nào là mó mở đầu, mó kết thỳc, mó thoỏi hoỏ?
Treo sơ đồ hỡnh 2.2
Quan sỏt hỡnh hóy cho biết:
Cỏc ezym và thành phần tham gia quỏ trỡnh nhõn đụi AND.
Chức năng của mỗi enzym tham gia quỏ trỡnh nhõn đụi AND.
Chiều tổng hợp của cỏc đoạn Okazaki và chiều của mạch mới được tổng hợp liờn tục.
Quan sỏt hỡnh 1.1 SGK 
à Tham khảo SGK để trả lời
à HS sẽ trả lời khụng được 
à Gen phõn mảnh là . . . 
 Gen khụng phõn mảnh . . 
àĐoạn ờxụn: đoạn mó hoỏ axit amin
Đoạn intron: đoạn khụng mó hoỏ axit amin
àThảo luận nhúm để trả lời
à Xem phần bảng mó di truyền ở phần em cú biết
à Tham khảo SGK để trả lời
Quan sỏt hỡnh
Thảo luận nhúm và tham khảo SGK để trả lời
4. Cũng cố
 - Thế nào là nhõn đụi AND theo nguyờn tắc bổ sung và bỏn bảo tồn?
	- Tại sao mó di truyền là mó bộ ba?
NS:24/08/2009	
Tiết: 2	 BÀI 2: PHIấN MÃ VÀ GIẢI MÃ
I. MỤC TIấU:
1. Kiến thức:
- Nắm được khỏi niệm phiờn mó và giải mó
- Trỡnh bày được cơ chế phiờn mó, ý nghĩa của phiờn mó.
- Trỡnh bày được cơ chế dịch mó, ý nghi9ó của dịch mó
- Mối quan hệ ADN – mARN – Protein – tớnh trạng 
2. Kỹ năng: Rốn thao tỏc tư duy so sỏnh, phõn tớch hỡnh vẽ, liờn hệ thực tế
3. Thỏi độ: Thấy được sự thống nhất của cỏc quỏ trỡnh: tự nhõn đụi, phiờn mó, và giải mó.
II. PHƯƠNG TIỆN:
Chuẩn bị của giỏo viờn: Hỡnh vẽ 2.1, 2.2 SGK, bảng phụ
Chuẩn bị của học sinh: Xem lại cỏc kiến thức cú liờn quan về sao mó, giải mó ở SH9
III. PHƯƠNG PHÁP: Giảng giải, hỏi đỏp, minh hoạ
IV. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRèNH LấN LỚP:
Ổn định: (1 phỳt) Kiểm diện
Kiểm tra: (4 phỳt)
- Gen là gỡ? Gen cú cấu trỳc như thế nào? Nờu cỏc đặc điểm của mó di truyền
- Thế nào là nhõn đụi theo nguyờn tắc bổ sung và bỏn bảo tồn? Đoạn okazaki là gỡ?
- Nờu những điểm giống nhau và khỏc nhau giữa nhõn đụi ADN của sinh vật nhõn sơ và sinh vật nhõn thực. 
Bài mới:
* Vào bài:
Nội dung
Hoạt động giỏo viờn
Hoạt động học sinh
I. Cơ chế phiờn mó (10 phỳt)
1. Khỏi niệm:
- Sự truyền thụng tin di truyền từ phõn tử ADN mạch kộp sang phõn tử ARN mạch đơn à phiờn mó (sự tổng hợp ARN).
- Nơi diễn ra: Trong nhõn tế bào, ở kỳ trung gian giữa 2 lần phõn bào, lỳc NST ở dạng xoắn.
2. Diễn biến của cơ chế phiờn mó
a. Nguyờn liệu: ARN polimeraza, 1 mạch ADN (mạch mó gốc)
b. Diễn biến: Hỡnh 2.1
c. Kết quả: Tạo ra cỏc loại ARN: tARN, rARN, mARN. Sau khi tổng hợp xong mARN từ nhõn ra tế bào chất để tham gia vào quỏ trỡnh dịch mó.
II. Cơ chế dịch mó: (25 phỳt)
1. Khỏi niệm:
Mó di truyền chứa trong mARN được chuyển thành trỡnh tự cỏc axit amintrong chuỗi polipeptit của protein à dịch mó (tổng hợp protein). Quỏ trỡnh dịch mó là giai đoạn kế tiếp sau phiờn mó.
2. Diễn biến của cơ chế dịch mó
a. Hoạt hoỏ axớt amin
Dưới tỏc dụng của 1 loại enzim, cỏc axit amin tự do trong tế bào liờn kết với hợp chất giàu năng lượng ATP à axit amin hoạt hoỏ. Nhờ 1 loại enzim khỏc, axit amin đó được hoạt hoỏ lại liờn kết với tARN tạo thành phức hợp aa – tARN.
b. Dịch mó và hỡnh thành chuỗi polipeptit
- Đầu tiờn, tARN mang axit amin mở đầu foocminmetionin (fMet – tARN) tiến vào vị trớ codon mở đầu, anticodon tương ứng trờn tARN của nú khớp theo nguyờn tắc bổ sung với codon mở đầu trờn mARN.
- tARN mang axit amin thứ nhất (aa1 – tARN) tới vị trớ bờn cạnh, anticodon của nú khớp bổ sung với codon của axit amin thứ nhất ngay sau codon mở đầu trờn mARN. Liờn kết peptit giữa aa mở đầu và aa thứ nhất nhờ enzim xỳc tỏc (fMet – aa1). Ribụxụm dịch chuyển đi 1 bộ ba trờn mARN, đồng thời tARN (đó mất aa mở đầu) rời khỏi ribụxụm.
- aa2 – tARN tiến vào ribụxụm, anticodon của nú khớp với codon của aa thứ 2 trờn mARN. Liờn kết giữa aa thứ nhất và aa 2 (aa1 – aa2) được tạo thành.
Sự dịch chuyển của ribụxụm lại tiếp tục theo từng bộ ba trờn mARN, quỏ trỡnh dịch mó kết thỳc khi gặp codon kết thỳc trờn mARN. Ribụxụm tỏch khỏi mARN và chuỗi polipeptit được giải phúng, aa mở đầu (fMet) tỏch khỏi chuỗi polipeptit à Protein hoàn chỉnh
3. Poliribụxụm
Trờn mỗi phõn tử mARN thường cú 1 số ribụxụm cựng hoạt động à Poliribụxụm
ố Mỗi phõn tử mARN cú thể tổng hợp từ 1 đến nhiều chuỗi polipeptit cung loại rồi tự huỷ.
4. Mối liờn hệ ADN – mARN – Protein - tớnh trạng
- Thụng tin di truyền trong ADN của mỗi tế bào được truyền đạt cho thế hệ tế bào qua cơ chế nhõn đụi
- Thụng tin di truyền trong ADN được biểu hiện thành tớnh trạng của cơ thể thụng qua cơ chế phiờn mó và giải mó.
Cơ chế của hiện tượng di truyền ở cấp độ phõn tử cú thể túm tắt theo sơ đồ sau:
Nhõn đụi phiờn mó dịch mó
ADN à mARN à Protein à tớnh trạng
à Thụng tin di truyền được thể hiện bằng trỡnh tự cỏc nucleotit trong phõn tử ADN nằm trong nhõn tế bào, quỏ trỡnh tổng hợp Protein diễn ra ở tế bào chấtà Làm thế nào để thụng truyền ra ngoài tế bào chất tham gia vào quỏ trỡnh tổng hợp protein?
à Phiờn mó là gỡ?
à Phiờn mó xảy ra ở đõu? Khi nào?
à Quan sỏt hỡnh 2.1 sgk và thảo luận với cỏc cõu hỏi sau:
- Enzim nào tham gia quỏ trỡnh phiờn mó?
- Phiờn mó bắt đầu ở vị trớ nào trờn đoạn ADN?
- Chiều của mạch khuụn tổng hợp mARN? Chiều tổng hợp và nguyờn tắc bổ sung khi tổng hợp mARN?
- Hiện tượng xảy ra khi kết thỳc phiờn mó?
Thảo luận: 4 nhúm/lớp
Thời gian: 4 phỳt
à So sỏnh điểm giống nhau giữa phiờn mó và quỏ trỡnh tự nhõn đụi ADN
à Giỏo viờn hoàn chỉnh nội dung.
à Quỏ trỡnh phiờn mó ở sinh vật nhõn thực và nhõn sơ giống và khỏc nhau như thế nào?
à Tiếp sau phiờn mó, mARN di chuyển đến đõu và tham gia vào quỏ trỡnh nào?
à Dịch mó là gỡ? Nơi xảy ra dịch mó?
à aa được hoạt hoỏ như thế nào? Phức hợp aa – tARN được hỡnh thành như thế nào?
à Quan sỏt hỡnh 2.2 sgk, thảo luận và cho biết:
- Thành phần tham gia vào quỏ trỡnh dịch mó?
- Codon mở đầu trờn mARN
- Cođon trờn mARN và anticodon tương ứng của tARN mang aa thứ nhất như thế nào?
- Liờn kết peptit đầu tiờn giữa 2 aa nào?
Thảo luận: 4 nhúm/lớp
Thời gian: 4 phỳt
à Để quỏ trỡnh dịch mó được bắt đầu thỡ ribụxụm phải gắn vào vị trớ nào trờn phõn tử mARN? Ribụxụm cú cấu trỳc như thế nào?
à Khi nào thỡ quỏ trỡnh dịch mó kết thỳc?
à aa mở đầu của sinh vật nhõn sơ và sinh vật nhõn thực giống nhau hay khỏc nhau?
à Giỏo viờn giảng giải quỏ trỡnh dịch mó và hoàn chỉnh nội dung.
à Trong quỏ trỡnh dịch mó, mARN cú thể gắn đồng thời nhiều với 1 nhúm ribụxụm được khụng?
à Poliribụxụm là gỡ? Nờu vai trũ của poliribụxụm trong qua trỡnh tổng hợp protein.
à Trỡnh bày mối liờn hệ ADN – mARN – prptein – tớnh trạng theo sơ đồ sgk/15.
à Giỏo viờn bổ sung và hoàn chỉnh nội dung.
à Học sinh trả lời cỏ nhõn.
à Sự truyền thụng tin di truyền từ phõn tử ADN mạch kộp sang phõn tử ARN mạch đơn à phiờn mó (sự tổng hợp ARN).
à Trong nhõn tế bào, ở kỳ trung gian giữa 2 lần phõn bào, lỳc NST ở dạng xoắn.
à Quan sỏt hỡnh vẽ và thảo luận theo nội dung cõu hỏi, đại diện nhúm trỡnh bày kết quả thảo luận.
à Học sinh trả lời cỏ nhõn
à Phiờn mó ở sinh vật nhõn thực tạo ra mARN sơ khai gồm cỏc ờxụn và cỏc intron. Cỏc itron được loại bỏ để tạo thành mARN trưởng thành chỉ gồm cỏc ờxụn tham gia quấ trỡnh dịch mó. Cú nhiều loại ARN poli ... maùnh do khai thaực quaự mửực.
2.Caực khu sinh hoùc dửụựi nửụực:
a.Khu sinh hoùc nửụực ngoùt:
-Goàm soõng suoỏi, hoà, ủaàm,
-ẹ,TV khaự ủa daùng: caự, giaựp xaực lụựn, thaõn meàm,
b.Khu sinh hoùc nửụực maởn:
-Goàm ủaàm phaự, vũnh noõng ven bụứ, bieồn vaứ ủaùi dửụng, heọ ẹ,TV ủa daùng.
-Bieồn vaứ ủaùi dửụng ủửụùc chia thaứnh nhieàu vuứng vụựi nhửừng ủieàu kieọn moõi trửụứng vaứ nguoàn lụùi SV khaực nhau. Theàm luùc ủũa ủoựng vai troứ quan troùng nhaỏt trong ủụứi soỏng con ngửụứi hieọn nay.
->Bieồn ẹoõng ủoựng vai troứ chieỏn lửụùc trong sửù phaựt trieồn kinh teỏ, xaừ hoọi cuỷa nửụực ta.
*Tửứ phaàn mụỷ baứi, GV keỏt hụùp hoỷi ủaựp:
-Toaứn boọ SV vaứ moõi trửụứng voõ sinh treõn Traựi ẹaỏt naứy coự theồ ủửụùc xem laứ 1 heọ sinh thaựi ủửụùc khoõng? Noự khaực vụựi HST coỷ, HST rửứng, HST ao hoà.nhử theỏ naứo?
-> Knieọm sinh quyeồn?
*GV hoỷi ủaựp:
-Cho bieỏt moõi trửụứng vaọt lớ treõn beà maởt haứnh tinh coự ủoàng nhaỏt khoõng? Sửù khaực nhau nhử theỏ naứo? 
-ẹK quan troùng naứo taực ủoọng ủeỏn sửù phaõn boỏ vaứ phaựt trieồn cuỷa caực thaỷmTV treõn haứnh tinh?
->Khaựi nieọm khu sinh hoùc?
*Hẹ 1: Tỡm hieồu caực khu sinh hoùc chớnh.
-Yeõu caàu nhoựm HS thaỷo luaọn ủeồ hoaứn thaứnh noọi dung sau:
+Keồ teõn caực khu sinh hoùc chớnh.
+Moói khu sinh hoùc neõu caực ủaởc ủieồm ủaởc trửng veà ủũa chaỏt, khớ haọu, heọ TV vaứ ẹV.
-Thụứi gian: 8 phuựt.
-Trỡnh baứy treõn baỷng phuù.
-GV cho caực nhoựm TL, giaựm saựt, cho trỡnh baứy saỷn phaồm( coự theồ yeõu caàu 1 nhoựm tbaứy ủaởc trửng cuỷa 1 khu sinh hoùc.
-GV choỏt yự tửứng noọi dung keỏt hụùp giụựi thieọu tranh, hoỷi ủaựp:
+Taùi sao rửứng mửa nhieọt ủụựi ủửụùc xem laứ laự phoồi xanh cuỷa haứnh tinh? Tỡnh traùng hieọn nay?
-ẹaởc ủieồm cuỷa theàm luùc ủũa?
-Vai troứ cuỷa Bieồn ẹoõng nửụực ta trong phaựt trieồn kinh teỏ, xaừ hoọi?
->Tieàm naờng vaứ thửùc traùng?
->GV lieõn heọ giaựo duùc vaứ giụựi thieọu noọi dung lieõn quan ụỷ baứi tieỏp theo.
->Tieồu keỏt: noọi dung baứi.
*HS naộm khaựi nieọm HST
-> Neõu ủửụùc :”Toaứn boọ.” Laứ 1 HSTkhoồng loà ủửụùc taọp hụùp tửứ caực HST treõn caùn vaứ dửụựi nửụực->HST treõn caùn vaứ dửụựi nửụực chổ laứ nhửừng boọ phaọn , ủụn vũ caỏu truực cuỷa sinh quyeồn.
->HS: Caực khu vửùc khaực nhau veà ủaởc ủieồm ủũa chaỏt, khớ haọu,->taực ủoọng ủeỏn sửù phaõn boỏ vaứ phaựt trieồn cuỷa thaỷm TV.
->KN khu sinh hoùc(SGK).
*HS naộm noọi dung yeõu caàu, nghieõn cửựu thoõng tin SGK.
-Taọp trung nhoựm TL, ghi cheựp.
-Trỡnh baứy vaứ thuyeỏt minh, nhaọn xeựt, boồ sung,
-HS ghi laùi toựm taột caực noọi dung cuỷa baứi.
-> ẹK thớch hụùp cho heọ TV, ẹV phaựt trieồn ủa daùng, tỡnh traùng khai thaực quaự mửực hieọn nay,.
-Neõu vai troứ, vũ trớ chieỏn lửụùc cuỷa Bieồn ẹoõng nửụực ta trong phaựt trieồn kinh teỏ, xaừ hoọi.
4.Cuỷng coỏ:
-Sinh quyeồn laứ gỡ? Sinh quyeồn khaực vụựi HST nhử theỏ naứo?
-Theỏ naứo laứ khu sinh hoùc? Keồ teõn caực khu sinh hoùc chớnh treõn caùn theo thửự tửù tửứ phớa Baộc xuoỏng phớa Nam Traựi ẹaỏt?
5.Daởn doứ:
-HS hoùc baứi, traỷ lụứi caực caõu hoỷi cuoỏi baứi ụỷ SGK vaứ vụỷ baứi taọp, sửu taàm tranh aỷnh veà caực khu sinh hoùc treõn caùn vaứ dửụựi nửụực.
-Chuaồn bũ baứi 64:
+Lieọt keõ caực daùng taứi nguyeõn vúnh cửừu, TN taựi sinh, TN khoõng taựi sinh?
+Tỡnh hỡnh khai thaực, sửỷ duùng TN hieọn nay nhử theỏ naứo?
CAÂU HOÛI TRAẫC NGHIEÄM:
1.Sinh quyeồn laứ gỡ?
A.Taọp hụùp SV treõn Traựi ẹaỏt hoaùt ủoọng nhử 1 theồ thoỏng nhaỏt.
B.Taọp hụùp SV vaứ caực nhaõn toỏ moõi trửụứng voõ sinh treõn Traựi ẹaỏt hoaùt ủoọng nhử 1 heọ sinh thaựi lụựn nhaỏt.
C.Taọp hụùp caực SV khaực loaứi soỏng trong 1 khoõng gian xaực ủũnh.
D.Taọp hụùp cuỷa quaàn xaừ SV vụựi moõi trửụứng voõ sinh cuỷa noự.
2.Moói khu sinh hoùc ủaởc trửng bụỷi nhửừng yeỏu toỏ naứo?
A.Heọ ẹV vaứ TV	B.Thaỷm thửùc vaọt,
C.ẹieàu kieọn ủaỏt ủai, khớ haọu vaứ heọ TV, ẹV,	D.ẹK ủũa lớ, ủũa chaỏt, thoồ nhửụừng, khớ haọu.
3.Taùi sao noựi rửứng mửa nhieọt ủụựi laứ laự phoồi xanh cuỷa haứnh tinh?
A.Vỡ ẹK khớ haọu, ủaỏt ủai thuaọn lụùi cho heọ TV, ẹV phaựt trieồn ủa daùng,
B.Vỡ phaõn boỏ nụi coự nhieọt ủoọ cao, lửụùng mửa nhieàu,
C.Vỡ ủaõy laứ nụi con ngửụứi coự theồ khai thaực toỏi ủa,
D.Vỡ dieọn tớch rửứng lụựn nhaỏt.
4.Saộp xeỏp caực khu sinh hoùc chớnh treõn caùn theo thửự tửù tửứ phớa Baộc xuoỏng phớa Nam Traựi ẹaỏt?
A.ẹoàng reõu – Rửứng laự kim phửụng Baộc – Rửứng laự roọng oõn ủụựi.– Rửứng mửa nhieọt ủụựi 
B. Rửứng laự kim phửụng Baộc– ẹoàng reõu – Rửứng mửa nhieọt ủụựi – Rửứng laự roọng oõn ủụựi.
C.Rửứng mửa nhieọt ủụựi – Rửứng laự roọng oõn ủụựi - ẹoàng reõu – Rửứng laự kim phửụng Baộc 
D.ẹoàng reõu – Rửứng laự kim phửụng Baộc – Rửứng mửa nhieọt ủụựi – Rửứng laự roọng oõn ủụựi.
5.Sinh quyeồn khaực vụựi heọ sinh thaựi nhử theỏ naứo?
A.Sinh quyeồn goàm taọp hụùp SV vaứ caực nhaõn toỏ moõi trửụứng voõ sinh treõn Traựi ẹaỏt.
B.Sinh quyeồn coự taọp hụùp SV phong phuự vaứ ủa daùng hụn HST.
C.Sinh quyeồn coự cụừ lụựn nhaỏt vaứ ủa daùng nhaỏt, HST treõn caùn vaứ dửụựi nửụực chổ laứ nhửừng boọ phaọn, nhửừng ủụn vũ caỏu truực cuỷa sinh quyeồn.
D.Trong sinh quyeồn luoõn coự caực chu trỡnh sinh – ủũa- hoaự dieón ra.
 BAỉI 64 (NC) : SINH THAÙI HOẽC VAỉ VIEÄC QUAÛN LYÙ TAỉI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN
oooOooo
 I.Muùc tieõu baứi hoùc:
-Neõu ủửụùc cụ sụỷ sinh thaựi hoùc trong vieọc quaỷn lớ vaứ khai thaực taứi nguyeõn vaứ baỷo veọ moõi trửụứng
-Neõu ủửụùc caực daùng cuỷa taứi nguyeõn vaứ phaõn bieọt ủửụùc sửù khaực nhau cụ baỷn giửừa chuựng
-Neõu ủửụùc taực ủoọng cuỷa con ngửụứi leõn sửù suy giaỷm taứi nguyeõn thieõn nhieõn vaứ gaõy oõ nhieóm moõi trửụứng
-Neõu ủửụùc moọt soỏ giaỷi phaựp chớnh trong khai thaực hụùp lớ taứi nguyeõn vaứ baỷo veọ moõi trửụứng cho phaựt trieồn beàn vửừng
 II.Chuaồn bũ:
 Giaựo vieõn:Hỡnh aỷnh, tranh veừ taõp trung vaứo caực chuỷ ủeà: Haọu quaỷ cuỷa chaởt phaự, ủoỏt rửứng, luừ luùt, raực thaỷi, khoựi coõng nghieọp..
 Hoùc sinh:Chuaồn bũ baứi trửụực
 III.Tiến trỡnh baứi giảng
A.OÅn ủũnh lụựp_kieồm dieọn
B.Kieồm tra baứi cuỷ 
 Noọi dung kieồm tra
1.Sinh quyeồn?
2.Haừy moõ taỷ caực ủaởc trửng cuỷa moọt trong caực khu sinh hoùc treõn caùn ủaừ hoùc?
 Toàn taùi
C.Giaỷng baứi mụựi
Thụứi gian
NOÄI DUNG LệU BAÛNG
HOẽAT ẹOÄNG DAẽY HOẽC
THAÀY
TROỉ
I.Caực dang taứi nguyeõn thieõn nhieõn vaứ sửù khai thaực cuỷa con ngửụứi
-Taứi nguyeõn thieõn nhieõn ủửụùc chia thaứnh 3 nhoựm lụựn:
+Taứi nguyeõn vúnh cửừu: naờng lửụùng maởt trụứi,ủiaù nhieọt , gioự
+Taứi nguyeõn taựi sinh :ủaỏt , nửụực, sinh vaọt..
+Taứi nguyeõn khoõng taựi sinh: khoaựn saỷn vaứ phi khoựan saỷn
-Tửứ khi ra ủụứi con ngửụứi ủaừ bieỏt khai thaực caực daùng taứi nguyeõn thieõn nhieõn, gaàn ủaõy toỏc ủoọ khai thaực vaứ sửù can thieọp cuỷa con ngửụứi vaứo thieõn nhieõn ngaứy moọt gia taờng, laứm thieõn nhieõn bieỏn ủoồi saõu saộc
1.Sửù suy thoaựi caực daùng taứi nguyeõn thieõn nhieõn
-Con ngửụứi khai thaực quaự nhieàu caực daùng taứi nguyeõn khoõng taựi sinh( Saột, nhoõm , ủoàng , chỡ , than ủaự, daàu moỷ)cho phaựt trieồn kinh teỏà trửừ lửụùng khoaựng saỷn giaỷm ủi nhanh choựng à moọt soỏ nguyeõn lieọu coự trửừ lửụùng thaỏp coự nguy cụ caùn kieọt
-Caực daùng taứi nguyeõn taựi sinh nhử ủaỏt , rửứng ủang bũ suy thoaựi nghieõm troùng
-Chaởt phaự rửứng, chaờn thaỷ gia suực quaự mửực, tửụựi tieõu khoõng hụùp lớ, coõng ngieọp hoaự vaứ ủoõ thũ hoaựàẹaỏt troỏng , ủoài troùc vaứ naùn hoang maùc hoaứ ngaứy caứng mụỷ roọng
Khai thaực thuyỷ saỷứn ủaừ vửụùt quaự mửực cho pheựpà nhieàu loaứi bũ tieõu dieọt, bũ suy giaỷm( Ngoùc trai , haỷi saõm , ủoài moài)à ủa daùng sinh hoùc bũ toồn thaỏt ngaứy moọt lụựn
2. OÂ nhieóm moõi trửụứng
-Hoaùt ủoọng cuỷa con ngửụứi thaỷi vaứo khớ quyeồn quaự nhieàu khớ thaỷi coõng nghieọp, nhaỏt laứ CO2 trong khi dieọn tớch rửứng vaứ caực raùn san hoõ bũ thu heùpàoõ nhieóm khoõng khớ à taờng hieọu ửựng nhaứ kớnh, choùc thuỷng taàng oõzoõn, gaõy mửa axit, khoựi muứ quang hoaự.. aỷnh huụỷng lụựn ủeỏn khớ haọu , thụứi tieỏt, naờng suaỏ`t vaọt nuoõi ,caõy troàng vaứ sửực khoeỷ con ngửụứi
 ẹaỏt vaứ nửụực coứn nhử thuứng raực khoồng loà chửực taỏt caỷ caực chaỏt thaỷi loỷng vaứ raộn, nhieàu maàm beọnh vaứ caực chaỏt phoựng xaù tửứ moùi nguoàn
3. Con ngửụứi laứm suy giaỷm chớnh cuoọc soỏng cuỷa mỡnh
-Chaỏt lửụùng cuoọc soõng cuỷa con ngửụứi raỏt cheõnh leọch giửừa caực nửụực khaực nhau. Hieọn taùi daõn soỏ thuoọùc caực nửụực phaựt trieồn soỏng khaự sung tuực,trong khi ắ daõn soỏ ụỷ caực nửụực ủang phaựt trieồn coứn phaỷi soỏng quaự khoự khaờn vụựi gaàn 1 tổ ngửụứi khoõng ủuỷ aờn, 100 trieọu ngửụứi bũ soỏt reựt, haứng traờm trieọu ngửụứi bũ nhieóm HIV_AIDS, 1,4 trieọu ngửụứi thieỏu nửụực sinh hoaùt
-Coõng nghieọp hoaự vaứ noõng nghieọp hoaự ủaừ ủeồ laùi cho moõi trửụứng nhieàu chaỏt thaỷi ủoọc haùi nhử caực kim loaùi naởng, thuoỏc trửứ saõu, dieọt coỷ, caực chaỏt phoựng xaù gaõy beọnh nan y cho loaứi ngửụứi
II.Vaỏn ủeà quaỷn lớ taứi nguyeõn cho phaựt trieồn beàn vửừng
-Thửùc teỏ muoỏn naõng cao ủụứi soỏng, con ngửụứi phaỷi khai thaực taứi nguyeõn, phaựt trieồn kinh teỏ, nhửng laùi gaõy suy giaỷm taứi nguyeõn, oõ nhieồm moõi trửụứng, taực ủoọng tieõu cửùc ủeỏn ủụứi soỏngà caỏn phaỷi bieỏt quaỷn lớ vaứ khai thaực taứi nguyeõn moọt caựch hụùp lớ, baỷo toàn ủa daùng sinh hoùc , baỷo veọ sửù trong saùch cuỷa moõi trửụứng
+Taứi nguyeõn vúnh cửừu?
+Taứi nguyeõn taựi sinh ?
+Taứi nguyeõn khoõng taựi sinh?
Trửừ lửụùng khoaựng saỷn trong tửụng lai dửụựi taực ủoọng cuỷa con ngửụứi?
 Nguyeõn nhaõnủaỏt troỏng , ủoài troùc vaứ naùn hoang maùc hoaứ ngaứy caứng mụỷ roọng?
Nguyeõn nhaõn cuaỷ hieọn tửụùng oõ nhieóm khoõng khớ , taờng hieọu ửựng nhaứ kớnh, choùc thuỷng taàng oõzoõn, gaõy mửa axit, khoựi muứ quang hoaự..?
Vớ duù minh hoa cho mửực soỏng cheõnh leọch giửừa caực nửụực phaựt trieồn vaứ caực nửụực chử a phaựt trieồn
Hửụựng giaỷi quyeỏt vaỏn ủeà thửùc tieồn muoỏn naõng cao ủụứi soỏng, con ngửụứi phaỷi khai thaực taứi nguyeõn, phaựt trieồn kinh teỏ, nhửng laùi gaõy suy giaỷm taứi nguyeõn, oõ nhieồm moõi trửụứng, taực ủoọng tieõu cửùc ủeỏn ủụứi soỏng?
-naờng lửụùng maởt trụứi,ủiaù nhieọt , gioự
-ủaỏt , nửụực, sinh vaọt..
-khoaựn saỷn vaứ phi khoựan saỷn
Trửừ lửụùng khoaựng saỷn giaỷm ủi nhanh choựng à moọt soỏ nguyeõn lieọu coự trửừ lửụùng thaỏp coự nguy cụ caùn kieọt
Chaởt phaự rửứng, chaờn thaỷ gia suực quaự mửực, tửụựi tieõu khoõng hụùp lớ, coõng ngieọp hoaự vaứ ủoõ thũ hoaự
-Hoaùt ủoọng cuỷa con ngửụứi thaỷi vaứo khớ quyeồn quaự nhieàu khớ thaỷi coõng nghieọp, nhaỏt laứ CO2 trong khi dieọn tớch rửứng vaứ caực raùn san hoõ bũ thu heùp
Tỡm caực soỏ leọu thoỏng keõ minh hoaù cho baứi hoùc
caỏn phaỷi bieỏt quaỷn lớ vaứ khai thaực taứi nguyeõn moọt caựch hụùp lớ, baỷo toàn ủa daùng sinh hoùc , baỷo veọ sửù trong saùch cuỷa moõi trửụứng
D.Cuỷng coỏ baứi
1. Haừy phaõn bieỏt caực daùng taứi nguyeõn taựi sinh vaứ khoõng taựi sinh
2.Sửù suy giaỷm dieọn tớch rửứng ủửa ủeỏn haọu quaỷ sinh thaựi to lụựn naứo?
3.OÂ nhieóm khoõng khớ gaõy nhửừng haọu quaỷ to lụựn naứo?
4. Nhửừng giaỷi phaựp chuỷ yeỏu naứo maứ con ngửụứi caàn phaỷi thửùc hieọn cho sửù phaựt trieồn beàn vửừng
 E.Hửụựựng daón veà nhaứ.
 Hoaứn thaứnh caực phieỏu hoùc taọp trang 267,268,269 270 SGK