Giáo án Sinh học 12 - Chủ đề 34: cơ chế hình thành loài mới

TUẦN 17
CHỦ ĐỀ 34 
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH LOÀI MỚI
I. Mục tiêu cần đạt
 1. Kiến thức
- Giải thích được sự cách li địa lí dẫn đến sự hình thành loài mới như thế nào
- Giải thích được tại sao các quần đảo lại là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài và tại sao ở các đảo giữa đại dương lại hay có các loài đặc hữu.
 - Giải thích được sự cách li về tập tính và cách li sinh thái dẫn đến hình thành loài mới như thế nào?
 - Giải thích được quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hoá.
 2. Kỹ năng
- Phát triển kĩ năng so sánh, khái quát, tổng hợp
- Kĩ năng làm việc với SGK
 3. Thái độ
- Củng cố niềm say mê tìm hiểu thiên nhiên lí thú
II. Đồ dùng dạy học và phương pháp
 - Đồ dùng dạy học: Một số ảnh về các sinh vật sống trên đảo, tập tính giao phối
 - PP: Vấn đáp và giảng giải
III. Tiến trình dạy học:
Kiểm tra bài cũ:
Giảng bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
- Cho biết cách li địa lí là gì? Cho VD?
- Quá trình hình thành loài bằng con đường địa lí diễn ra như thế nào?
- Hình thành loài bằng con đường địa lí thường xảy ra với những loài có đặc điểm như thế nào?
- Thời gian diễn ra nhanh hay lâu?
- Có phải sự cách li địa lí nhất thiết dẫn đến hình thành loài mới hay không? Lấy VD minh họa?
? Nguyên nhân nào dẫn đến sự khác nhau về màu sắc của cá? -> đột biến
? Màu sắc cá ảnh hưởng như thế nào đến tập tính giao phối giữa những cá thể cá trong cùng hồ? -> Tạo quần thể cá cách li với quần thể gốc do giao phối có lựa chọn.
? Kết quả của sự cách li tập tính giao phối như thế nào? -> Dần hình thành loài mới.
Hình thành loài bằng con đường cách li sinh thái thường xảy ra đối với đối tượng nào ?
 Có thể cho Vd về cỏ băng, cỏ sâu róm trên bãi bồi sông Vônga và VD SGK
- Thế nào là lai xa ?
- Lai xa gặp những trở ngại gì ?
- Vì sao cơ thể lai xa thường không có khả năng sinh sản ?
- Có phải cơ thể lai xa nào cũng bất thụ và không thể tạo thành loài mới không ?
 - Để khắc phục trở ngại khi lai xa người ta có thể làm gì ?
- Tại sao đa bội hoá lại khắc phục được trở ngại đó ? Người ta tiến hành như thế nào ?
- Vì sao lai xa và đa bội hoá là con đường hình thành loaøi phổ biến ở thực vật bậc cao nhưng rất ít gặp ở ĐV ?
I. Hình thành loài khác khu vực địa lí:
+ Do sống trong các điều kiện địa lí khác nhau nên CLTN làm thay đổi tần số alen của các quần thể cách li theo những cách khác nhau
+ Các nhân tố tiến hóa khác: các yếu tố ngẫu nhiên, đột biến, giao phối không ngẫu nhiên trong quần thể cũng góp phần đáng kể nên sự sai khác về tần số alen giữa các quần thể.
+ Sự sai khác về tần số alen gữa các quần thể cách li được duy trì mà không bị xóa nhòa → các quần thể cách li đã không trao đổi vốn gen với nhau. Sự sai khác đó có thể dẫn đến cách li tập tính, cáh li mùa vụ và cách li sinh sản làm xuất hiện loài mới.
II. Hình thành loài cùng khu vực địa lí 
1. Hình thành loài bằng cách li tập tính và cách li sinh thái 
 a.Hình thành loài bằng cách li tập tính
 Các cá thể của 1 quần thể do đột biến có được KG nhất định làm thay đổi 1 số đặc điểm liên quan tới tập tính giao phối thì những cá thể đó sẽ có xu hướng giao phối với nhau tạo nên quần thể cách li với quần thể gốc. Lâu dần, sự khác biệt về vốn gen do giao phối không ngẫu nhiên cũng như các nhân tố tiến hoá khác cùng phối hợp tác động có thể sẽ dẩn đến sự cách li sinh sản và hình thành nên loài mới.
 b.Hình thành loài bằng cách li sinh thái
 Hai quần thể của cùng một loài sống trong 1 khu vực địa lí nhưng ở hai ổ sinh thái khác nhau thì lâu dần có thể dẫn đến cách li sinh sản và hình thành loài mới 
2. Hình thành loài nhờ lai xa và đa bội hóa 
VD : Ngựa cái x lừa đực à con la 
 Tuy nhiên trong trường hợp cây ss vô tính hoặc ĐV trinh sản lại có thể hình thành loài mới bằng lai xa 
Khắc phục tính bất thụ con lai xa :
 Nếu đa bội hóa hay còn gọi là song nhị bội là trừong hợp con lai khác loài được đột biến làm nhân đôi toàn bộ bộ NST thì xuất hiện loài mới 
 Con lai khác loài được đột biến mang bộ NST lưỡng bội của cả 2 loài bố mẹ nên chúng giảm phân bình thường và hoàn toàn hữu thụ 
 Loài mới đa bội sẽ cách li ss với 2 loài bố mẹ vì khi giao phối trở lại chúng tạo ra con lai bất thụ 
VD : Của Kapetrenco
Loài cải củ x loài cải bắp 
 IV. Củng cố và dặn dò về nhà
 - Nhắc lại có mấy cách hình thành loài mới?
 - Cách nào theo em là diễn ra nhanh nhất?