Giáo án Sinh 12 tiết 13: Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen

Ngày soạn: 28/09/2010
Ngày giảng: 05/10/2010
Tiết 13: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
I. Mục tiêu
 1. Kiến thức 
 - Hình thành khái niệm về mức phản ứng, sự mềm dẻo về kiểu hình và ý nghĩa của chúng
 - Thấy được vai trò của kiểu gen và vai trò cua môi trường đối với kiểu hình
 - Nêu được mối qua hệ giữa kiểu gen, môi trường trong sự hình thành tính trạng cỉa cơ thể sinh vật và ý nghĩa của mối quan hệ đó trong sản xuất và đời sống
 2. Kĩ năng
 - Rèn luyện và phát triển kĩ năng phân tích, so sánh, khái quát hoá.
 3. Thái độ
- Học sinh yêu thích bộ môn, thích tìm hiểu, khám phá các quy luật biểu hiện tính trạng.
II. Thiết bị dạy học
- Hình 13 SGK, các hình ảnh liên quan sưu tầm từ Internet.
- Máy tính, máy chiếu và phiếu học tập.
III. Phương pháp
- Vấn đáp tìm tòi bộ phận;
- Giảng giải minh họa;
- Hoạt động nhóm;
IV. Tiến trình tổ chức dạy học
 1. Ổn định tổ chức lớp
 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 2 học sinh
 - Ở người, bệnh mù màu đỏ lục do gen lặn/NST Y quy định, một phụ nữ bình thường có em trai bị bênh mù màu lấy 1 người chồng bình thường, xác suất cặp vợ chồng này sinh con trai đầu lòng bình thường là bao nhiêu? Biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị bệnh?
- Làm thế nào để nhận biết được một bệnh nào đó ở người là do gen lặn trên NST giới tính hay do gen trên NST thường quy định?
 3. Bài mới: GV yêu cầu học sinh giải thích câu tục ngữ "Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống".
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
HS: Mục I SGK ® Thảo luận
- GV vẽ sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng, dựa vào kiến thức đã học yêu cầu HS:
+ Nêu và phân tích được sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng.
HS: Mục II.1 SGK ® Thảo luận
- Nhận xét về sự hình thành màu lông thỏ? Biểu hiện màu lông ở các vị trí trên cơ thể phụ thuộc vào yếu tố nào?
- T0 có ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động của gen tổng hợp Melanin?
- Kết luận về vai trò của kiểu gen và ảnh hưởng của môi trường đến sự hình thành tính trạng?
- Bố mẹ có truyền đạt cho con cái những tính trạng đã hình thành sẵn hay không? (bố mẹ không truyền đạt cho con tính trạng có sẵn mà truyền một kiểu gen).
- Ví dụ về mức độ biểu hiện của kiểu gen phụ thuộc vào môi trường?
HS: Mục III, hình 13 SGK ® Thảo luận
- Nhận xét về kiểu hình của kiểu gen 1 ở những môi trường khác nhau?
- Mức phản ứng là gì? VD minh họa?
- Tìm 1 hiện tượng thực tế trong tự nhiên để minh hoạ?
( VD: KH của con tắc kè hoa thay đổi theo môi trường)
- Đặc điểm của mức phản ứng? VD về mức phản ứng rộng, hẹp?
- Ý nghĩa của mức phản ứng trong trồng trọt và chăn nuôi?
- Cách xác định mức phản ứng của 1 kiểu gen?
- Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên trồng 1 giống lúa duy nhất trên một diện tích rộng?
- Hình 13 SGK thể hiện điều gì? 
- Nhận xét về chiều cao cây của 2 kiểu gen ở mỗi độ cao nước biển?
- Thế nào là sự mềm dẻo kiểu hình? Mức độ mềm dẻo kiểu hình phụ thuộc yếu tố nào?
- Ý nghĩa của sự mềm dẻo kiểu hình?
® Tính chất, đặc điểm của sự mềm dẻo kiểu hình?
I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
- Gen/ADN → mARN→ Protein → Tính trạng
II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
1. Ví dụ: Thỏ Himalaya
- Có màu lông đen tại vị trí các đầu mút của tai, bàn chân, đuôi, mõm ... 
 - Những vị trí khác có màu lông trắng muốt
2. Giải thích
- Các tế bào ở đầu mút cơ thể có T0 thấp hơn ® có khả năng tổng hợp được sắc tố Melanin ® lông màu đen
- Các vùng khác có T0 cao hơn ® không tổng hợp được Melanin ® lông màu trắng
Þ làm giảm T0 thì vùng lông trắng sẽ chuyển sang màu đen.
3. Kết luận
- Môi trường có ảnh hưởng đến sự biểu hiện tính trạng của kiểu gen.
III. Mức phản ứng của kiểu gen
1. Khái niệm
- Tập hợp các kiểu hình của cùng 1 kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau.
VD: Con tắc kè hoa
- Trên lá cây: da có hoa văn màu xanh của lá cây
- Trên đá: màu hoa của rêu đá
- Trên thân cây: da có màu hoa nâu
2. Đặc điểm
- Mức phản ứng do gen quy định; cùng 1 kiểu gen, mỗi gen có mức phản ứng riêng.
- Tính trạng có mức phản ứng rộng (TT số lượng). Tính trạng có mức phản ứng hẹp (TT chất lượng). Mức phản ứng càng rộng, sinh vật càng dễ thích nghi
- Di truyền được vì do KG quy định
- Thay đổi theo từng loại tính trạng
3. Phương pháp xác định mức phản ứng
- Tạo ra các cá thể có cùng 1 kiểu gen: Tự thụ phấn, nhân giống vô tính, giao phối cận huyết ...
4. Sự mềm dẻo về kiểu hình
- Hiện tượng 1 kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau.
- Kiểu gen quy định mức độ mềm dẻo kiểu hình.
- Mỗi kiểu gen chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình trong 1 phạm vi nhất định.
 4. Củng cố
- Nói: cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng "má lúm đồng tiền" có chính xác không? Tại sao? Nếu cần thì ta phải sửa lại câu nói đó như thế nào?
- Tại sao cần đặc biệt quan tâm đến bà mẹ khi mang thai.
 5. Dặn dò
- Đọc phần in nghiêng cuối bài. Trả lời câu hỏi và làm bài tập SGK.
- Chuẩn bị nội dung bài thực hành lai giống và lên tiêu bản NST tinh hoàn châu chấu.
Ý kiến của tổ trưởng