Giáo án Sinh 12 tiết 12: Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật (tt)

Ngày soạn: 01/03/2010 
Ngày dạy : 09/03/2010
Tiết 42: CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT (TT)
I. Mục tiêu 
1. Kiến thức 
 - Nêu được khái niệm kích thước quần thể, những yếu tố ảnh hưởng tới kích thước của quần thể.
 - Khái niệm tăng trưởng quần thể, ví dụ minh họa 2 kiểu tăng trưởng quần thể 
2. Kỹ năng 
 - Rèn kỹ năng phân tích cho học sinh, nhận thức đúng về chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. 
3. Thái độ 
 - Giúp các em hiểu rõ hơn về các biện pháp bảo vệ quần thể góp phần bảo vệ môi trường.
II. Thiết bị dạy học 
 - Tranh phóng to các hình 38.1-4 SGK
III. Phương pháp 
 - Dạy học nêu vấn đề kết hợp phương tiện trực quan với hỏi đáp, giảng giải và hoạt động nhóm.
IV. Tiến trình dạy học
 1. Ổn định tổ chức lớp
 2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra 1 học sinh
 - Thế nào là mật độ cá thể của quần thể? Mật độ cá thể có ảnh hưởng tới các đặc điểm sinh thái khác của quần thể như thế nào ?
 3. Bài mới 
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
HS: Mục V.1, hình 38.1 SGK
® Thảo luận.
- Kích thước của quần thể là gì? VD minh họa?
- Nhận xét gì về kích thước của mỗi quần thể qua VD minh họa?
- Kích thước quần thể dao động như thế nào? Giải thích nguyên nhân? 
- Kích thước quần thể tối thiểu, tối đa và ý nghĩa của chúng? 
HS: Mục V.2, hình 38.2 SGK
® Thảo luận.
- Kích thước của quần thể thay đổi và phụ thuộc vào những nhân tố nào? 
- Mức độ sinh sản của quần thể là gì? Mức độ sinh sản phụ thuộc vào đâu? 
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu mức sinh sản của quần thể?
- Mức độ tử vong của quần thể là gì, phụ thuộc vào những yếu tố nào? 
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu mức tử vong của quần thể?
- Phát tán cá thể của quần thể là gì? Thế nào là nhập cư, xuất cư? 
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu sự phát tán cá thể của quần thể?
HS: Mục VI, hình 38.3 SGK
® Thảo luận.
- Thế nào là sự tăng trưởng? Cơ chế đảm bảo cho quần thể tăng trưởng? VD minh họa? 
- Phân biệt sự tăng trưởng theo tiếm năng sinh học và tăng trưởng thực tế?
- Nguyên nhân vì sao số lượng cá thể của quần thể luôn thay đổi và nhiều quần thể không tăng trưởng theo tiềm năng sinh học?
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu sự tăng trưởng của quần thể?
HS: Mục VII, hình 38.4 SGK
® Thảo luận.
- Dân số thế giới đã tăng trưởng với tốc độ như thế nào? Tăng mạnh vào thời gian nào?
- Nguyên nhân của sự tăng dân?
- Sự tăng dân số có liên quan như thế nào đến chất lượng cuộc sống? 
- Thực tế tăng dân ở Việt Nam và biện pháp giảm sự tăng dân số, nâng cao chất lượng cuộc sống ? 
V. Kích thước của quần thể
1. Kích thước tối thiểu và kích thước tối đa
* Kích thước quần thể: Số lượng các cá thể (hay khối lượng hoặc năng lượng tích luỹ trong các cá thể) phân bố trong khoảng không gian của quần thể. 
VD: Quần thể voi thường có 25 cá thể, quần thể gà rừng khoảng 200 cá thể ...
- Kích thước quần thể dao động từ giá trị tối thiểu ® giá trị tối đa.
* Kích thước tối thiểu: 
- Số lượng cá thể ít nhất mà quần thể cần có để duy trì và phát triển.
- Kích thước quần thể xuống dưới mức tối thiểu ® quần thể suy giảm và diệt vong.
- Nguyên nhân diệt vong: SGK
* Kích thước tối đa: 
- Số lượng cá thể nhiều nhất mà quần thể có thể đạt được, phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.
- Kích thước quá lớn ® tăng cạnh tranh ® tỉ lệ tử vong cao, các cá thể di cư khỏi quần thể.
2. Những nhân tố ảnh hưởng tới kích thước của quần thể 
a. Mức độ sinh sản của quần thể
* Khái niệm: Số lượng cá thể của quần thể được sinh ra trong đơn vị thời gian. 
* Mức sinh sản của quần thể phụ thuộc vào:
+ Số lượng trứng (con)/lứa đẻ.
+ Số lứa đẻ của 1 cá thể cái trong đời.
+ Tỉ lệ đực, cái của quần thể.
+ Lượng thức ăn, nơi ở, khí hậu.
b. Mức độ tử vong của quần thể 
* Khái niệm: Số lượng cá thể của quần thể bị chết trong một đơn vị thời gian. 
* Mức độ tử vong phụ thuộc vào:
- Trạng thái của quần thể.
- Điều kiện sống của môi trường (khí hậu, dịch bệnh, thức ăn...)
- Mức độ khai thác của con người.
c. Phát tán cá thể của quần thể sinh vật 
- Phát tán: Hiện tượng các cá thể của quần thể xuất cư và nhập cư.
- Xuất cư: Hiện tượng 1 số cá thể rời bỏ quần thể của mình đến quần thể khác hoặc nơi ở mới.
- Nhập cư: Hiện tượng 1 số cá thể di chuyển tới sống quần thể.
VI. Tăng trưởng của quần thể sinh vật 
- Tăng trưởng của quần thể sinh vật bao gồm tăng trưởng theo tiềm năng sinh học trong điều kiện môi trường không bị giới hạn và khi môi trường bị giới hạn.
- Quần thể tăng trưởng theo tiềm năng sinh học (đường cong tăng trưởng hình chữ J) trong điều kiện môi trường hoàn toàn thuận lợi và tiềm năng sinh học của các cá thể cao.
- Quần thể tăng trưởng trong điều kiện môi trường bị giới hạn (đường cong tăng trưởng có hình chữ S), tăng trưởng của quần thể giảm.
VII. Tăng trưởng của quần thể người
- Dân số thế giới tăng trưởng liên tục trong suốt quá trình phát triển lịch sử, tuổi thọ ngày càng tăng cao do:
+ Thành tựu KHKT, y học,...
+ Chất lượng cuộc sống được cải thiện, mức độ tử vong giảm.
- Tăng nhanh dân số và phân bố không hợp lí làm chất lượng môi trường giảm sút.
4. Củng cố
- Tăng trưởng theo tiềm năng sinh học của quần thể khác với tăng trưởng thực tế như thế nào?
- Mức độ sinh sản, mức độ tử vong, mức độ xuất cư – nhập cư của quần thể người có ảnh hưởng như thế nào tới sự tăng dân số? VD minh họa qua sự tăng dân của người Việt Nam?
5. Dặn dò
- Đọc phần in nghiêng cuối bài, đọc phần "Em có biết". Trả lời câu hỏi và làm bài tập SGK.
- Chuẩn bị nội dung bài 39 “Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật”. 
Ý kiến của tổ trưởng.