Giáo án Sinh 12 NC tiết 3: Điều hoà hoạt động của gen

Ngày soạn : 1/9/2008
Phần V : DI TRUYỀN HỌC
Chương I :	CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ
Tiết 3	 : ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
A. MỤC TIÊU :
1.Kiến thức. Qua tiết này học sinh phải :
- Phát biểu được khái niệm điều hoà hoạt động của gen.
- Nêu được cấu tạo của Opêron.
- Trình bày được cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ.
- Nêu được những điểm khác của cơ chế điều hoà sinh vật nhân thức so với sinh vật nhân sơ.
- Trình bày được ý nghĩa của điều hoà hoạt động của gen.
2. Kĩ năng.
 Rèn luuyện học sinh các kĩ năng : thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp,
3. Giáo dục.
 Giáo dục học sinh ý thức học tập bộ môn, bảo vệ sự đa dạng nguồn gen,..
B. PHƯƠNG PHÁP.
- Phương pháp quan sát tìm tòi.
- Phương pháp hỏi đáp tìm tòi.
C. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ.
1. Thầy :
- Soạn giáo án.
- Tranh : H1.1-2
2. Trò : Chuẩn bị theo yêu cầu của giáo viên.
D. TIỀN TRÌNH LÊN LỚP.
I. ỔN ĐỊNH LỚP()
II. KIỂM TRA BÀI CŨ (5’)
 Trình bày diễn biến của cơ chế phiên mã ? Vai trò của nguyên tắc bổ sung trong phiên mã ?
III. TRIỂN KHAI BÀI.
1. Đặt vấn đề (2’)
 Trong tế bào chứa đầy đủ hệ gen. Nhưng các gen hoạt động khác nhau theo giai đoạn phát triển của cá thể và nhu cầu hoạt động sống của tế bào. Vậy quá trình nào đảm bảo cho sự hoạt động của gen nhịp nhàng đáp ứng nhu cầu của tế bào?
2. Bài mới (30’)
a. HOẠT ĐỘNG 1(18’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG
GV. Yêu cầu học sinh đọc SGK và trả lời câu hỏi : điều hoà hoạt động của gen ?
HS. Đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi.
GV. Bổ sung và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh quan sát H3 và đọc SGK trả lời câu hỏi : cấu tạo của opêron ?
HS. Quan sát H3, đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Chỉnh lí và kết luận.
GV. Yêu cầu học sinh quan sát H3 đọc SGK và trả lời câu hỏi : cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở trạng thái ức chế và trạng thái hoạt động ?
HS. Quan sát H3, đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi.
GV. Kết luận.
I. KHÁI NIỆM.
 Điều hoà hoạt động của gen là quá trình đảm bảo cho các gen hoạt động phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cá thể và nhu cầu của tế bào.
II. CƠ CHẾ ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ.
1. Cấu tạo của opêron Lac theo Jacôp và Mônô.
 Opêron Lac gồm :
- Vïng khëi ®éng P(Promoter): n¬i mµ ARN p«limeraza b¸m vµo vµ khëi ®Çu phiªn m·.
- Vïng vËn hµnh O(operator): cã tr×nh tù Nu ®Æc biÖt ®Ó pr«tªin øc chÕ cã thÓ liªn kÕt lµm ng¨n c¶n sù phiªn m·.
- Vïng chøa c¸c gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng hîp c¸c enzim ph©n gi¶i ®­êng lact«z¬.
*Chó ý: Tr­íc mçi opªron( n»m ngoµi opªron) cã gen ®iÒu hoµ ho¹t ®éng c¸c gen cña opªron.
2. Cơ chế hoạt động của opêron Lac ở E.coli
a) Khi m«i tr­êng kh«ng cã lact«z¬:
- Gen ®iÒu hoµ ho¹t ®éng tæng hîp pr«tªin øc chÕ. Pr«tªin øc chÕ liªn kÕt vµo vïng vËn hµnh cña opªron ng¨n c¶n qu¸ tr×nh phiªn m· lµm c¸c gen cÊu tróc kh«ng ho¹t ®éng.
b) Khi m«i tr­êng cã lact«z¬:
- Mét sè ph©n tö lact«z¬ liªn kÕt víi pr«tªin øc chÕ lµm nã kh«ng liªn kÕt vµo vïng vËn hµnh cña opªron vµ ARN p«limeraza liªn kÕt víi vïng khëi ®éng ®Ó tiÕn hµnh phiªn m·.
- C¸c ph©n tö mARN cña gen cÊu tróc ®­îc dÞch m· t¹o ra c¸c enzim ph©n gi¶i lact«z¬.
- Khi lact«z¬ bÞ ph©n gi¶i hÕt th× pr«tªin øc chÕ l¹i liªn kÕt ®­îc vµo vïng vËn hµnh vµ qu¸ tr×nh phiªn m· cña c¸c gen trong opªron bÞ dõng l¹i.
b. HOẠT ĐỘNG 2 (12’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG
GV. Yêu cầu học sinh đọc SGK và trả lời câu hỏi : điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực có những điểm khác gì so với sinh vật nhân sơ ?
HS. Đọc SGK thu thập thông tin và trả lời câu hỏi của giáo viên.
GV. Bổ sung và kết luận.
III. ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN THỰC.
- Cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực phức tạp hơn sinh vật nhân sơ, qua nhiều giai đoạn : NST tháo xoắn, phiên mã, biến đổi sau phiên mã, dịch mã và biến đổi sau dịch mã.
- Gen gây tăng cường tác động lên gen điều hoà làm tăng sự phiên mã, gen bất hoạt là ngừng quá trình phiên mã.
IV. CỦNG CỐ (5’)
 Trình bày sơ đồ cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở vi khuẩn E.coli ? 
V. DẶN DÒ (2’)
- Kiến thức trọng tâm : Cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ.
- Đọc bài 4 và trả lời câu hỏi :
+ Đột biến gen là gì ? Có những dạng đột biến điểm nào ?
+ Cơ chế biểu hiện đột biến gen ?
+ Sự biểu hiện đột biến giao tử, đột biến tiền phôi, đột biến xôma ?