Giáo án Ngữ văn lớp 12: Sóng - Xuân Quỳnh

SÓNG
 Xuân Quỳnh
 A.Mục tiêu cần đạt:Hs:
 -Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao hạnh phúc của người phụ nữ đang yêu,
 -Nắm được đặc sắc nghệ thuật trong cấu tứ và xây dựng hình ảnh,nhịp điệu ngôn từ của bài thơ.
 B.Chuẩn bị:
 -Sgv+Sgk
 -Thơ Xuân Quỳnh
 -Giáo án
 C.Phương pháp tiến hành:
 -Đọc diễn cảm
 -Nêu vấn đề,phát vấn ,đàm thoại,thảo luận nhóm.
 D.Tiến trình:
 1.Bài cũ:
 Cảm nhận của em về bài thơ Đò Lèn?
 Chất trí tuệ ,triết lí trong bài thơ Tiếng hát con tàu ?
Hoạt động của gv và hs
Yêu cầu cần đạt
1.Em hãy nêu những hiểu biết của mình về nhà thơ Xuân Quỳnh?
 -Tuổi thơ bất hạnh:mồ côi mẹ từ khi còn trứng nước,nỗi đau mất mẹ ám ảnh suốt cuộc đời->khát khao hạnh phúc đời thường,tình mẫu tử=>thơ thiếu nhi nồng ấm tình yêu thương.
-Không hạnh phúc trong cuộc hôn nhân đầu,-> khátkhao,chân thành, say đắm nhưng thường lo âu, trăn trở trong tình yêu.
2.gv đọc diễn cảm bài thơ.
 Cho hs nêu cảm nhận chung về những đặc sắc nội dung ,nghệ thuật.Định hướng phân tích.
3.Hình tượng bao trùm,xuyên suốt bài thơ là hình tượng gi?Hình tượng ấy đặc biệt như thế nào?
Liên hệ hình tượng sóng trong thơ Nguyễn Du,Xuân Diệu.->Phong vị riêng của dóng Trong thơ XQ.
4.Bài thơ là lời tư bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu.Những biểu hiện của tâm hồn đó là gì?
Hschia nhóm thảo luận,phân tích những biểu hiện-vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu theo hệ thống câu hỏi gợi mở:
-Những trạng thái ,cung bậc cảm xúc của người phụ nữ đang yêu qua hình tượng sóng
(Vì sao ta yêu nhau?Tình yêu của chúng ta bắt đầu từ khi nào?...Đó là những thắc mắc muôn đời trong t/y không có lời giải đáp.)
-Biểu hiện đầu tiên và cụ thể nhất của t/y ?
“Nhớ ai như nhớ thuốc lào/Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên,”(ca dao)
“Anh nhớ tiếng .em ơi”(Xuân Diệu)
-XQ đã thể hiện đặc sắc nỗi nhớ trong t/y như thế nào?
-Khát khao sống hết mình,dâng hiến trọn vẹn trong t/y của nvtt thể hiện ntn trong khổ thơ cuối?
(Xq thường đặt t/y giữa kg bao la,tg bất tận để bộc lộ khát khao bất tử hóa t/y của mình:”Thời gian như là gió
 ..
 Cùng t/y ở lại”
 (thơ tình cuối mùa thu)
6.Nhận xét về âm điệu,nhịp điệu của bài thơ?
Hs làm việc cá nhân,trình bày.
7.Chủ đề của bài thơ?
I.Tiểu dẫn:
 1.Tác giả:
 -Xuân Quỳnh(1942-1988) là nhà thơ nữ tiêu biểu nhất của lớp nhà thơ,nhà văn trẻ thời chống Mĩ cứu nước.
 -XQ có cuộc đời bất hạnh,luôn khao khát tình yêu,mái ấm gia đình và tình mẫu tử.Vì thế,thơ Xuân Quỳnh là tiếng nói của người phụ nữ giàu yêu thương,khao khát hạnh phúc đời thường,bình dị,nhiều lo âu,trăn trở trong tình yêu.
 -Tác phẩm chính:Hoa dọc chiến hào,Lời ru trên mặt đất,Gió Lào cát trắng
 2.Hoàn cảnh sáng tác:Sgk
II.Đọc –hiểu văn bản:
 1.Đọc-giải thích từ khó:
 2.Tìm hiểu chi tiết:
 a.Hình tượng sóng trong bài thơ:
 -Sóng là một ẩn dụ quen thuộc trong văn học(thơ ND,XD)
 -Hình tượng sóng trong thơ Xuân Quỳnh mang phong vị riêng:
 +Nghĩa thực:Sóng được miêu tả cụ thể,sinh động với nhiều trạng thái mâu thuẫn :dữ dội-dịu êm,ồn ào-lặng lẽ.->những trạng thái muôn đời của sóng.
 +Nghĩa biểu tượng:Sóng chính là ẩn dụ cho tâm hồn người con gái đang yêu với những cung bậc khác nhau:khi sôi nổi bồng bột,lúc kín đáo,sâu sắc,vừa đắm say vừa tỉnh táo,vừa nồng nhiệt vừa thâm trầm,cũng như con sóng dưới lòng sâu,con sóng trên mặt nước,lúc lặng lẽ,lúc ồn ào.
*Sóng và em là một nhưng phân đôi soi chiếu ,cộng hưởng.Người phụ nữ đang yêu soi chiếu vào sóng để thấy mình rõ hơn,nhờ sóng để biểu hiện lòng mình.
 b.Vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ đang yêu:
 -Mở đầu bài thơ,sóng được thể hiện trong những cung bậc trái ngược:dữ dội-dịu êm,ồn ào-lặng lẽ.Tâm hồn đang yêu tự nhận thức những biến đổi của lòng mình:sôi nổi cuồng nhiệt-dịu dàng,lắng sâu.
 -Cũng như sóng,tâm trạng người con gái đang yêu không cháp nhận sự tầm thường ,nhỏ hẹp mà khát khao vươn đến cái vô hạn để tìm sự đồng điệu:”Sôngbể,”hòa nhập vào tình yêu rộng lớn của cuộc đời.
 -Sóng có từ ngàn xưa và trường tồn.Tình yêu cũng vậy.T/y vĩnh hàng là khát khao muôn đời của tuổi trẻ,khát khao ấy vượt kg,tg là những con sóng dào dạt,bồi hồi:”Ôitrẻ”
 -Trước biển ,người ta hay nghĩ đến cái vô biên,xuất hiện nhu cầu tự phân tích lí giải:”trướcnhau”
Đó là những câu hỏi muôn đời của đôi lứa yêu nhau nhưng không có lời đáp.Lời thú nhận thành thực hồn nhiên mà đầy nữ tính,đáng yêu:”Emnhau”
 -Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ,nỗi nhớ ấy được diễn tả mãnh liệt,táo bạo và chân thành.Nỗi nhớ thường trực,khi thức khi ngủ,bao trùm kg,tg:
 +Nỗi nhớ chiếm cả bề rộng,tầng sâu:Con sóng nước”
 +Nỗi nhớ khắc khoải trong tg:”Ôi..được”
 +Nỗi nhớ được bộc bạch trực tiếp:Lòng emthức”,không chỉ nhớ trong ý thức mà còn thấm sâu vào tiềm thức
 -Sôi nổi.cuồng nhiệt nhưng trong sáng,chân thành,nvtt yêu hết mình,quên mình và đỏi hỏi sự duy nhất,tuyệt đối:”nơi nàophương”
 -Yêu say đắm,mãnh liệt nhưng tâm trạng người phụ nữ đang yêu vẫn kk,lo âu,ám ảnh bởi tg:”Cuộc đời..xa”
Tuy vậy,nvtt không bi quan ,trái lại bộc lộ một khát khao sống hết mình,dâng hiến trọn vẹn cho t/y để vượt qua giới hạn,bất tử hóa t/y:”làm ..vỗ”
=>Dịu dàng,đằm thắm,cuồng nhiệt,thủy chung,tin yêu,hi vọng,sống hết mình trong t/y.Đó là vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu,nvtt của bài thơ.
c.Âm điệu,nhịp diệu của bài thơ:
 - Thể thơ năm chữ,ngắt nhịp đa dạng,biến hóa thích hợp với việc biểu hiện nhịp sóng biển:trùng điệp,miên man->nhịp sóng lòng nhiều cung bậc,sắc thái:dịu êm,khoan thai-ào ạt,dữ dội.
 -Cách tổ chức ngôn từ tạo âm điệu:điệp từ “em”,điệp cấu trúc:”Em nghĩ”,sóng bắt đầu..gió bắt đầu,con sóng..dẫu xuôi..dẫu ngược” tao những cặp câu liền kề,cặp này lướt tqua cặp khác đã xuất hiện gợi hình ảnh những con sóng nhấp nhô,nối tiếp,xô đuổi nhau bất tận.Âm diệu sóng được gợi lên từ âm điệu thơ.
III.Chủ đề:
 Qua hình tượng sóng, Xq bộc lộ vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ đang yêu:yêu tha thiết,nồng nàn,sắt son,chung thủy,vượt lên mọi giới hạn của đời người.
D.Củng cố:
 -Hình tượng sóng trong bài thơ có gì đặc sắc ?
 -Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu?
E.Dặn dò:
 -Học thuộc lòng một số đoạn thơ
 -Soạn bài:Đàn ghi-ta của Lorca