Giáo án Ngữ văn 12 tuần 10

ĐẤT NƯỚC 
( Trích trường ca “Mặt đường khát vọng” )
28------------------------------------------------------------------------------------------Nguyễn Khoa Điềm 
A. Mục tiêu bài học : 
- Thấy thêm một cái nhìn mới mẻ về đất nước qua cảm nhận của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm: Đất nước là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của NDân. ND là người làm ra đất nước. 
- Năm được một số nét đặc sắc về nghệ thuật: giọng thơ trữ tình- chính luận, sự vận dụng sáng tạo nhiều yếu tố của văn hoá và văn học dân gian làm sáng tỏ thêm tư tưởng “Đất nước của ND” 
B. Phương tiện thực hiện : 
- SGK + SGV + Sách tham khảo 
- Thiết kế bài dạy 
C. Tiến trình lên lớp : 
1. Ổn định lớp : 
2. KT bài cũ : 
3.Giới thiệu bài mới : 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
* Hoạt động 1 : 
Hướng dẫn HS tìm hiểu phần TD. 
- Gọi 1 HS đọc TD.
- Phần TD trình bày những nội dung chính nào? 
- GV nhận xét sau đó nhấn mạnh những thông tin chủ yếu về tiểu sử, phong cách thơ. 
*Hoạt động 2 :
Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản. 
-GV đọc VB và gọi một HS đọc lại VB 
- Hãy chia bố cục
- ĐN gắn liền với những văn hoá gì của dân tộc? 
- ĐN trưởng thành như thế nào ? 
- Ngoài ra ĐN còn gắn liền với những hình ảnh quen thuộc nào, những con người ra sao? 
- ĐN gắn liền với những không gian nào ? Những không gian ấy để lại cho em ấn tượng gì ? 
- Xét về phương diện là chiều dài thời gian thì ĐN tồn tại trong một thời gian “đằng đẳng” . Em hãy tìm dẫn chứng để làm rõ ý trên ? 
- Tác giả suy nghĩ ntn về trách nhiệm của mình đối với ĐN?
- Vì sao có thể nói qua cách cảm nhận ây ĐN vừa thiêng liêng vừa gần gũi ? 
GVH: Phần sau của đoạn thơ tập trung làm nổi bật tư tưởng ĐN của nhân dân. Tư tưởng ấy đã quy tụ mọi cách nhìn nhận và đưa đến những phát hiện và mới của tg về địa lí lịch sử và văn hoá của ĐN ntn ? 
GVH: Tg đã cảm nhận đất nước qua những địa danh , thắng cảnh nào ? Những địa danh gắn với cái gì , của ai ? 
GVH: Vì sao khi nói về bốn nghìn năm lịch sử của ĐN tg không điểm tên các triều đại cùng bao nhân vật anh hùng trong sử sách ? Đối tượng mà tg muốn nhắc đến là ai ? Vì sao tg lại nhắc đến họ ? ( Họ là những con người ntn ? ) 
GVH: Khi nói về truyền thống của nhân dân tg đã chọn những yếu tố văn học dân gian nào để làm sáng tỏ ? Đó là những truyền thống gì ?
GVH:Hãy nêu những ví dụ cụ thể và nhận xét về cách sử dụng chất liệu văn hoá dân gian của tg ? 
- Em hãy nêu chủ đề của đoạn trích ?
- HS đọc tiểu dẫn, chú ý những thông tin quan trọng.
- HS chú ý tiểu sử tác giả, phong cách st để trả lời.
- HS tóm những ý chính, ghi vở.
- HS đọc văn bản chú ý thể hiện giọng thơ trữ tình-chính luận.
- HS phân chia bố cục theo nội dung.
- HS dựa vào phần đầu của đoạn trích để xác định các phương diện cảm nhận ĐN.
- HS chú ý 2 câu đầu của đoạn trích để xác định.
- HS Tìm những chi tiết, hình ảnh thể hiện nền văn hóa của dân tộc.
- HS dựa vào lịch sử của dân tộc để trả lời.
- Thủy chung, tình nghĩa.
- HS xác định những không gian địa lí được thể hiện ở phần đầu.
- HS tìm dẫn chứng.
- HS phát hiện.
- HS phát biểu cảm nghĩ.
- HS phát hiện, cảm nhận.
- HS liên hệ, phát hiện các danh lam, thắng cảnh.
- Lối sống, cội nguồn, truyền thống
- HS liên hệ với tác phẩm “ Bình Ngô đại cáo” để lí giải.
- HS trả lời.
 HS tìm dẫn chứng.
- HS xác định các biện pháp nghệ thuật, đặc biệt chú ý chất liệu văn hóa dân gian.
- HS phát hiện chủ đề.
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tiểu sử tác giả : 
- Sinh ra trong một gia đình trí thức, giàu truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng. 
- Học tập và trưởng thành trên miền Bắc, tham gia chiến đấu và hoạt động văn nghệ ở miền Nam. 
2. Phong cách sáng tác : 
- Giàu chất suy tư , xúc cảm dồn nén . 
- Giọng thơ trữ tình chính luận . 
3. Đoạn trích : 
- Vị trí : Trích chương V của trường ca . 
- Hoàn cảnh sáng tác : Hoàn thành ở chiến khu Trị -Thiên 1971 . 
II. NỘI DUNG CHÍNH
1. Đọc văn bản - hiểu chú thích : 
2. Bố cục văn bản : Hai phần 
- Phần I : 42 câu đầu : Đất nước được cảm nhận từ nhiều phương diện lịch sử văn hoá dân tộc, chiều sâu của không gian, chiều dài của thời gian. 
- Phần II: 47 câu cuối : Tư tưởng cốt lõi, cảm nhận về đất nước : Đất nước của Nhân dân . 
3. Hiểu văn bản : 
a. Đất nước được cảm nhận bằng chiều dài của thời gian, chiều rộng của không gian và chiều sâu của lịch sử văn hoá dân tộc.
* Cội nguồn đất nước : 
- “Khi ta lớn lên”- “Đất nước đã có rồi” 
 ( Quá khứ ) ( Hiện tại ) 
=> Giọng thơ nhẹ nhàng, âm hưởng đầy quyến rũ đã đưa ta về với cội nguồn của đất nước : Một đất nước vừa cụ thể vừa huyền ảo đã có từ rất lâu đời. 
* Sự cảm nhận đất nước ở phương diện lịch sử - văn hoá :
- Đất nước được cảm nhận gắn liền với nền văn hoá lâu đời của dân tộc:
 + Câu chuyện cổ tích, ca dao. 
 + Phong tục của người Việt: ăn trầu, bới tóc. 
- Đất nước lớn lên đau thương vất vả cùng với cuộc trường chinh không nghỉ ngơi của con người : 
 + Cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, gắn với hình ảnh cây tre- biểu tượng cho sức sống bất diệt của dân tộc. 
 + Gắn với nền văn minh lúa nước, lao động vất vả. 
- Đất nước gắn liền với những con người sống ân tình thuỷ chung. 
=> Đất nước không trừu tượng mà ở ngay trong cuộc sống của mỗi chúng ta. 
* Sự cảm nhận đất nước ở phương diện chiều sâu của không gian: 
- Là không gian hò hẹn của tình yêu (Lối chiết tự đầy ý nhị vừa mang tính cá thể vừa hết sức táo bạo , tác giả đã định nghĩa đất nước thật độc đáo)
- ĐN là nơi chốn sinh tồn của cả cộng đồng dân tộc qua bao thế hệ( nơi dân mình đoàn tụ ) 
=>Là sự thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng.
- Đất nước còn là không gian rộng lớn tráng lệ hùng vĩ của núi cao, biển cả. 
=> ĐN là những gì gần gũi thân quen gắn bó với cuộc sống mỗi người lại vừa mênh mông rộng lớn.
* Sự cảm nhận ĐN ở phương diện chiều dài thời gian : ĐN được cảm nhận từ quá khứ với huyền thoại “ Lạc Long Quân và Âu Cơ” cho đến hiện tại với những con người không bao giờ quên nguồn cội dân tộc, truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ . 
 * Suy ngẫm của tác giả về trách nhiệm của thế hệ mình với ĐN : phải biết hi sinh để bảo vệ đất nước.
=> ĐN hiện lên vừa thiêng liêng sâu xa , lớn lao vừa gần gũi thân thiết với sự sống mỗi người.
b. Tư tưởng cốt lõi : ĐN của nhân dân 
- Tg cảm nhận ĐN qua những địa danh thắng cảnh gắn với cuộc sống tính cách số phận của nhân dân. 
 + Tình nghĩa thuỷ chung thấm thiết ( núi Vọng Phu ,hòn trống mái )
 + Sức mạnh bất khuất ( Chuyện Thánh Gióng) 
 + Cội nguồn thiêng liêng ( hướng về đất Tổ Hùng Vương) 
 + Truyền thống hiếu học ( Cách cảm nhận về núi Bút non nghiêng ) 
 + Hình ảnh đất nước tươi đẹp ( Cách nhìn dân dã về núi con Cóc, con Gà , dòng sông) 
=> ĐN hiện lên vừa gần gũi vừa thiêng liêng. 
- Nhìn vào bốn nghìn năm ĐN mà nhấn mạnh đến những con người vô danh : Họ âm thầm cống hiến và hi sinh. 
- Tư tưởng cốt lõi và tụ điểm là ĐN của nhân dân : Vì ĐN là của nhân dân nên ĐN là của ca dao thần thoại - Đây là một định nghĩa giản dị mà độc đáo. 
- Tg chọn 3 dẫn chứng để nói về truyền thống của nhân dân : 
 + Say đắm trong tình yêu ( Yêu em từ thuở trong nôi . 
 + Biết quý trọng tình nghĩa ( Biết quý công...) 
 + Quyết liệt trong căm thù và chiến đấu ( biết trồng tre ...) 
=> Sự phát hiện thú vị và độc đáo của tg về ĐN trên các phương diện địa lí, lịch sử, văn hoá với nhiều ý nghĩa mới : Muôn vàng vẻ đẹp của ĐN đều là kết tinh của bao công sức và khát vọng của nhân dân , của những con người vô danh , bình dị . 
c. Nghệ thuật : 
- Thể thơ tự do phóng túng . 
- Sử dụng chất liệu văn hoá dân gian. 
- Giọng thơ trữ tình - chính trị . 
4. Chủ đề : Văn bản đã thể hiện một cái nhìn mới mẽ về đất nước : ĐN là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân . Nhân dân là người làm ra đất nước. 
4. Củng cố - Dặn dò : 
-Học thuộc đoạn trích. 
- Làm bài tập ở sách bài tập. 
 - Soạn bài mới Đất Nước của NĐT 
5. Rút kinh nghiệm - Bổ sung:.............................
ĐẤT NƯỚC
29 --------------------------------------------------------------------------------------------Nguyễn Đình Thi
A. Mục tiêu cần đạt : 
 + Tác giả Nguyễn Đình Thi là một nhà văn đa tài thành công hơn cả vẫn là thơ. 
 + Thơ của ông giàu cảm xúc, kết tinh chất trí tuệ khi viết về nhân dân, đất nước. 
 + Vẻ đẹp sâu lắng, gợi cảm và thuyết phục qua tác phẩm thơ “Đất nước”
B. Phương tiện thực hiện : 
- SGK (cũ mới đã ấn hành)
- Các tài liệu đọc thêm. 
- Sách GV (có tính chất hướng dẫn). 
C. Các bước lên lớp : 
1 – Ổn định lớp.
2 – Kiểm tra bài cũ. 
3 – Giới thiệu bài mới - Bài mới.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
*Hoạt động 1: H.dẫn hs tìm hiểu chung
- Em hãy sơ lược vài nét về tác giả Nguyễn Đình Thi ? 
 (trình bày nét chủ yếu) 
*Hoạt động 2: 
H.dẫn hs đọc hiểu VB
 - Đoạn đầu thể hiện điều gì ? 
 Nghệ thuật thể hiện qua câu, chữ tiêu biểu? 
 GVH: Các em hãy chỉ ra các biện pháp nghệ thuật đặc sắc trong từng khổ thơ ? Biện pháp nghệ thuật ấy nhằm biểu đạt nội dung gì ? 
GVH: Em thích nhất những câu thơ nào ? Lý giải vì sao em yêu thích nó ?
GVH: Bằng cảm nhận riêng của bản thân, em khai thác giá trị đặc sắc trong 4 câu thơ cuối của bài thơ ? 
 (Người giảng dạy nhấn mạnh giá trị to lớn của tác phẩm thơ ĐẤT NƯỚC trong nền văn chương dân tộc) 
 Trình bày những nét cơ bản về tác giả NĐT.
 Bám vào 7 câu đầu thơ đầu, suy nghĩ, trả lời. 
Lần tìm cái hay trong từng khổ thơ, chỉ ra các biện pháp nghệ thuật thơ đặc sắc. Nghệ thuật ấy đã thể hiện nội dung cần thiết nhất. 
Do cảm nhận cá nhân, học sinh trình bày một cách thuyết phục nhất.
Đọc – suy nghĩ trả lời câu hỏi. 
 Chú tâm, lắng nghe. 
 I/ TÌM HIẺU CHUNG : 
 1/Tác giả : 
 2/ Xuất xứ - Bố cục : 
 + Phần 1 (7 câu) : Tâm trạng – nỗi luyến nhớ về mùa thu & Hà Nội. 
 + Phần 2 (8 câuà câu 21) Cảm xúc về mùa thu, suy nghĩ về đất nước, con người VN. 
 + Phần 3 (còn lại) Nhận thức tình yêu quê hương – đất nước. ý thức căm thù và quật khởi quật cường. 
 II/ NỘI DUNG CHÍNH 
 1, 7 câu đầu : (Thu Hà Nội)
- Thi liệu: mát trong, gió, hương cốm...
=> mùa thu đặc trưng HN
 “Người ra đi / đầu không ngoảnh lại => thể hiện ý chí quyết tâm. 
 2, 14 câu tiếp theo : (Thu chiến khu)
 - Câu thơ 5 chữ “mùa thu nay khác rồi”
 - Lời thơ ngắn gọn, chắc khoẻ nhằm khẳng định sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người. 
 - Chú ý các biện pháp nghệ thuật tu từ, ngôn ngữ thơ. 
 + Đứng – vui – nghe : niềm vui, sự hân hoan phơi phới. 
 + Nghệ thuật nhân hoa, lối nói ẩn du
 + Sự phối hợp thanh trắc thanh bằng
=>Bức tranh thu đẹp, lóng lánh niềm vui sướng, tự hào.
 + Cụm từ “Nước chúng ta” – trang nghiêm, trang trọng. 
 + Lặp từ “Những” – hình ảnh đất nước trù phú, mênh mông. 
 + Tự láy “đêm đêm”, “rì rầm” – sự liên tưởng về mỗi quan hệ giữa hiện tại và quá khứ. 
 3, Những câu thơ còn lại : 
 a/ Đất nước trong đau thương : 
 - Cánh đồng quê – chảy máu. 
 - Dây thép gai – đâm nát trời chiều. 
 - Bát cơm chan đầy nước mắt. 
 - Đứa đè cổ – đứa lột da. 
 b/ Đất nước quật khởi :
- Sức mạnh quật khởi:
+ Yêu nước.
+ Căm thù.
+ Lạc quan CM.
 - Hình ảnh quật khởi: (khổ cuối )
 + Hình thức thể hiện : thơ 6 chữ cô đúc, rắc rỏi. 
 + Bút pháp nhân hoá, kết hợp với sự linh hoạt, nhuần nhị trong việc đưa thành ngữ “tức nước vỡ bờ” vào thơ.
=> Tạo nên vẻ đẹp hào hùng, tráng lệ về con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Đoạn thơ đã khái quát được sức vươn dậy thần kỳ của dântộc Việt Nam chúng ta. 
 Tóm lại, ĐẤT NƯỚC là một tác phẩm thơ gây một ấn tượng mạnh nhờ vào chất chính luận – trữ tình hoà quyện tự nhiên, uyển chuyển. 
 Tác phẩm đã khắc chạm thành công một tượng đài kỳ vỹ bằng thơ về con người Việt Nam. Tổ quốc Việt Nam. 
	4. Củng cố -Dặn dò : 
	- “Đất nước”, một đóng góp đáng nể của Nguyễn Đình Thi cho nền thi ca dân tộc. 
	- Tiết sau thực hành luyện tập về luật thơ (áp dụng lý thuyết đã học, SGK trang 101 – 107 và tiến hành luyện tập) 
	5. Rút kinh nghiệm - bổ sung:........
LUYỆN TẬP VỀ LUẬT THƠ
30----------------------------------------------------------------------------------------------------------
A. Mục tiêu cần đạt: 
	- Phân biệt được thơ hiện đại và truyền thống qua việc phân tích thi luật
B. Phương tiện thực hiện:
	- Sách giáo khoa, sách GV và bản thiết kế.
C. Tiến hành tiết dạy: 
	1. Ốn định lớp:
	2. Kiểm tra bài cũ:
	3. Giới thiệu bài mới - bài mới:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
*Hoạt động 1:Hd hs thực hiện bài tập SGK
- Chia nhóm và phần bài tập cho mỗi nhóm
- Gọi HS lên bảng, Củng cố, hoàn thiện
- Luyện tập theo nhóm và trình bày trước lớp.
- Lớp bổ sung
I. Bài tập ở SGK 
1. Bài tập 1
a, Cách gieo vần: Giống: vần chân. 
 Khác: 1 vần độc vận và nhiều vần.
B, Ngắt nhịp: khác: không sử dụng nhịp 2/3.
C, Hài thanh: khác: so sánh:
Bài Mặt trăng Bài Sóng
 B T T B T	 B B T B B
2. Bài tập 2
Câu thơ đầu từ nhịp điệu quên thuộc 4/3 của thơ thất ngôn bát cú giờ đã là nhịp 2/5. Đồng thời trong câu đầu toàn thanh bằng, câu thứ ba có luôn ba thanh trắc rất gắt “có tiếng sóng”. Câu thứ tư trừ từ “mắt” còn lại toàn thanh bằng.
Ý nghĩa diễn tả
3. Bài tập 3
T B B T/ T B Bv
B T B B/ T T Bv
T T B B/ B T T
B B B T T/ B Bv
4. Bài tập 4
- Có vần chân (độc vận), các câu đều bẩy tiếng
- Cách ngắt nhịp 4/3 như thơ Đuờng
- Hài thanh: Theo mô hình: GV mô phỏng.
*Hoạt động 2:Hd hs thực hiện bài tập mở rộng
- GV trình chiếu(nếu có) các bài tập.Yêu cầu hs thực hiện
- Củng cố, hoàn thiện.
-Trả lời theo các nhân.
- Lớp bổ sung 
- Gợi ý: 
Bài 1: 
A, Nhịp ngắt của câu 8 lẽ ra là 2/2/2/2 bây giờ là 3/5.
B, Hài thanh ở câu 6 không đúng luật: tiếng 2-4-6 lẽ ra là
 B T B bây giờ là T B B.
C, Lẽ ra hiệp vần giữa tiếng 6 câu 6 với tiếng 6 câu 8và nhịp 2/2/2/2 bây giờ là 4/4
II. Bài tập mở rộng 
Bài tập 1: Phát hiện những câu thơ sau có gì biến đổi so với luật thơ mà em đã học?
a. “Bắt phong trần phải phong trần
 Cho thanh cao mới được phần thanh cao”
 (Nguyễn Du)
b. “Ta với mình, mình với ta
 Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh”
 (Tố Hữu)
c. “Núi cao chi lắm núi ơi
Núi che mặt trời chẳng thấy người thương”
 (Ca dao)
Bài tập2: Xác định thể thơ luật bằng hay luật trắc của hai bài thơ sau:
a. “Tương tư” (Nguyễn Bính)
b. “Bạn đến chơi nhà” (Nguyễn Khuyến)
4.Củng cố - dặn dò:
- Vận dụng những kiến thức đã học để đọc - hiểu các tác phẩm thơ
- Chuẩn bị bài mới: Việt Bắc (Tố Hữu)
	+ Học thuộc lòng đoạn trích
	+ Soạn bài theo câu hỏi ở SGK.
 5. Rút kinh nghiệm - bổ sung: