Giáo án Ngữ văn 12 tiết 97+ 98: Người trong bao (A.p. sêkhốp)

Tiết 97-98 văn
Người trong bao
 A.P. Sêkhốp
A. Mục tiêu bài dạy.
Giúp HS: 
Kiến thức
Hiểu được giá trị tư tưởng của tác phẩm: Phê phán sâu sắc lối sống trong bao hèn nhát, ích kỷ và hủ lậu của một bộ phận trí thức Nga cuối thế kỉ XIX. 
Nắm được những thành công về nghệ thuật tác phẩm và nghệ thuật truyện ngắn Sêkhốp nói chung: Nghệ thuật xây dung nhân vất điển hình, nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật sáng tạo biểu tượng.
Kĩ năng:
Củng cố và rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật
Rèn luyện kĩ năng khái quát chủ dề truyện
Thái độ
TháI độ khinh ghét, đấu tranh với lối sống thu mình trong bao
Hình thành đạo đức và lối sống trung thực, tự tin , lành mạnh, chan hoà với mọi người vì lí tưởng sống cao đẹp
B. Phương pháp, phương tiện dạy học
1. Phương pháp tổ chức dạy học
- Phương pháp đọc sáng tạo
- Phương pháp phát vấn
- Phương pháp thảo luận.
2.Phương tiện dạy học
- Giáo án, SGK
- Tài liệu tham khảo: Truyện ngắn Sêkhôp, tìm hiểu Sêkhôp, Tạp chí văn học tuổi trẻ số 157,tháng 2/2008
C. Nội dung, tiến trình dạy học
1.ổn định, tổ chức lớp (1 ph)
2.Tiến trình dạy học
Câu hỏi kiểm tra bài cũ
GV hỏi: Đọc thuộc lòng bài thơ số 28 của Tago và phân tích khổ cuối để thấy được triết lí nhân văn là gì?
Củng cố kiến thức cũ
GV nêu lại nội dung tư tưởng chính của bài thơ:Tôi yêu em, một bài- Tôi yêu em thấm đượm nỗi buồn của một mối tình đơn phương, nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu và vị tha. 
Bài học sống : Bài thơ đúng là lời bộc bạch của một mối tình đơn phương. Nhưng nó không chỉ có thế. Bất cứ ai đã đọc bài thơ và chịu khó suy ngẫm đều có thể rút ra những quan niệm đúng đắn về tình yêu và thái độ ứng xử văn hoá trong tình yêu.
3.Bài mới
Nội dung, kiến thức
cần đạt
Hoạt động của
GV và HS
I. Tiểu dẫn
1.Tác giả
a. Cuộc đời
- An-tôn-pap- lô vich Sêkhôp(1860-1904), nhà văn Nga nổi tiếng cuối thế kỉ XIXsinh ra trong 1 gia đình nông nô nhưng đã vươn lên không ngừng để trở thành một con người chân chính sống trong tự do.
- Năm 1884 ông đỗ tốt nghiệp bác sĩ y khoa trở thành bác sĩ ở nông thôn. Đây là điều kiện để ông tiếp xúc với mọi tầng lớp trong xã hội.
I. Tiểu dẫn
1.Tác giả
-GV yêu cầu HS tóm tắt phần tiểu dẫn: về cuộc đời, sự nghiệp Sêkhôp
-1 HS trả lời
b. Sự nghiệp.
-Sê khốp viết truyện ngắn từ năm 1880.
- Các tác phẩm chính:
- Truyện ngắn Sê- khốp có hình thức giản dị, ngắn gọn, nội dung phong phú, đậm chất hài hước song cũng rất trữ tình và có sức truyền cảm lớn.
+ Trong sự nghiệp sáng tác của mình, Sê-khốp đã để lại khoảng trên 500 truyện ngắn, trong đó có các tác phẩm đặc sắc như : Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6, Người trong bao,... Ông cũng là tác giả của nhiều vở kịch có giá trị như : Hải âu, Cậu Va-ni-a, Ba chị em, Vườn anh đào,...
+ Đặc điểm nổi bật của phong cách nghệ thuật Sê-khốp là sự giản dị, thâm trầm, hàm súc. Cốt truyện trong những tác phẩm của ông thường đơn giản, ít các yếu tố gay cấn. Sê-khốp rất chú ý lựa chọn các chi tiết nghệ thuật để khắc hoạ nhân vật, tô đậm chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
GV nêu một số truyện ngắn tiêu biểu, có thể kể nội dung 1 số truyện có nội dung tư tưởng phê phán chế độ xã hội Nga đương thời.
Toàn bộ truyện ngắn của Sêkhôp là một triệu chứng của căn bệnh xã hội.Căn bệnh đó là thói dung tục, bệnh tầm thường, thiển cận, ti tiện thấm sâu vào nhân cách, tâm lí, hành vi con người, huỷ hoại con người biến họ thành nô lệ.Sự nô lệ này thể hiện ở nỗi sợ hãI thường trực: anh gầy anh béo, sự ti tiện, khúm núm của con người , hay sự chai lì trong cuộc sống, thụ động, an phận: nỗi đau
2.Tác phẩm “Người trong bao”
Sáng tác năm 1898, khi nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen. Bối cảnh rộng của truyện là bầu không khí chuyên chế u ám, nặng nề của nước Nga vào cuối thế kỉ XIX.
2.Tác phẩm “Nguời trong bao”
- Hoàn cảnh: xã hội Nga đang trong bầu không khí chuyên chế, bảo thủ nặng nề, đẻ ra lắm kiểu người kì quái
- Nội dung: kể về cuộc đời 1 con người mắc chứng bệnh sợ hãI, bạc nhược đến thảm hại.Lối sống tầm thường, hèn nhát ấy ảnh hưởng đến xã hội Nga cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX
-Mục đích viết: Hãy tìm mọi cách thoát khỏi cuộc sống trong bao, vươn tới cuộc sống lành mạnh, có ý nghĩa cao dẹp
II.Đọc và tóm tắt tác phẩm
Tóm tắt:
- Cuộc nghỉ đêm sau chuyến đi săn muộn tại làng Mi-rô-nô-xít-xkôi-ê của bác sĩ I-van I-va-nứt và Bu-rơ-kin, Bu-rơ-kin kể chuyện về Bê-li-cốp.
- Chuyện về Bê-li-cốp
+ Chân dung, thói quen
+Câu chuyện tình yêu” với Va-ren-ca
+Cuộc nói chuyện với Cô-va-len-cô
+Cái chết của Bê-li-cốp
- I-va-nứt kết luận : “Không thể sống mãi như thế được
ã Đọc và tóm tắt tác phẩm
- Yêu cầu : Giọng đọc chậm, hơi buồn, thoáng chút mỉa mai, châm biếm khi khắc hoạ chân dung Bê-li-cốp. 
III. Phân tích văn bản
1.Nhân vật Bêlicôp – người trong bao
a. Ngoại hình, thói quen, sinh hoạt, suy nghĩ.
* Ngoại hình
- Đầy ấn tượng: luôn đi giày cao su, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông, đeo kính râm, lỗ tai nhét bôngmặt luôn giấu sau chiếc cổ áo bành tô bẻ đứng lên, ngồi trên xe bao giờ cũng kéo mui lênà Con người này lúc nào cũng có khát vọng mãnh liệt là thu minh trong một cái vỏ, tạo cho mình một thứ bao có thể ngăn cách bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng bên ngoài.
- GV dẫn dắt 
- GV hỏi: nhân vật Bêlicôp được miêu tả như thế nào qua chân dung, thói quen sinh hoạt?
GV gọi mỗi HS 1 ý kiến
- HS đọc văn bản và trả lời
GV bình: tất cả mọi thứ Bêlicôp đều để trong bao: chân trong bao, tay trong bao, đôI mắt để nhìn đời cung để trong bao, cả đầu, toàn thân trim kín bằng baoNgười đọc cảm they hắn bị chìm lấp đi trong lớp lớp những cái bao khác nhau, từ những cáI bao to đến những cái bao nhỏ tạo ra một bức chân dung kỳ dị, khác thường
*Thói quen, sinh hoạt
Kì quặc: đi hết nhà này đến nhà khác chỉ kéo ghế ngồi quan sát rồi lại ra về. Đó là cách mà Bê- li- cốp cho là tốt nhất để duy trì mối quan hệ với đồng nghiệpà làm mọi người sợ bởi ẩn chứa một điều bí mật trong đó.
- Sinh hoạt: ở nhà: mặc áo khoác ngoài, đội mũ, đóng cửa, cài then.. Buồng ngủ: như cáI hộp, khi ngủ luôn chùm kín mít đầu
Không chi toàn thân hắn được bao boc trong bao mà những vật bất li thân cũng vậy, thói quen sinh hoạt hàng ngày khép kín, nó như một vcáI bao vô hình khiến Bêlicôp càng cách biệt cuộc sống.Chính thói quen ấy, lối sống ấy giữa cuộc sống, giữa môi trường xã hội nó càng trở nên kỳ dị,khó hiểu, trái khoáy.
* Suy nghĩ
-Suy nghĩ hắn cũng giấu trong bao:
Đối với hắn chỉ có những chỉ thị, thông tư, những bài báo cấm đoán điều này, điều nọ mới là những thứ rõ ràng
GV dẫn: không chỉ là những cái bao thực bao lấy chân dung Bêlicôp, mà còn một cái bao vô hình khác nữa tiềm ẩn ở suy nghĩ của hắn, đó là gì?
- GV bình: quan điểm sống của hắn là sống theo thông tư, chỉ thị một cách máy móc, gioá điều, rập khuôn như cáI máy vô hồn.
Không những thế nỗi sợ hãi luôn thường trực trong tâm trí hắn: từ cách ăn mặc ra đường, ở nhà, kể cả khi đI ngủ cũng thế “ đI ngủ rrồi, nằm trong chăn mà y còn chưa yên tâm, vẫn còn they rờn rợn, sau đó suet đêm hắn nằm mơ toàn chuyện khủng khiếp”.Hắn sợ hãi không chỉ trong ý nghĩ mà ở ngay cả tiềm thức nỗi sợ hãi còn giày vò.Đến chuyện hôn nhân, hắn thích Va-ren-ca nhưng hắn cứ lần nữa, đắn đo, suy tính.Bu-rơ-khin nhận thấy “ dự định lấy vợ ảnh hưởng xấu đến hắn, hắn gầy guộc, xanh xao và hình như càng tụt sâu vào cái vỏ ốc của hắn.Vì đắn đo mãI mà dự định lấy vợ bị hoãn mặc dù mọi người cứ vun vào, dù Va-ren-ca đã chấp thuận
4.Củng cố.
a.Tóm lược kiến thức trọng tâm.
- Tóm tắt truyện
- Hình tượng B. thể hiện qua cách ăn mặc kỳ dị, thói quen khác thường và lối suy nghĩ nhút nhát, sợ sệt “ nhỡ xảy ra chuyện gì?...Đó là loại người ích kỷ, cô độc,máy móc, giáo điều
b.Bài tập về nhà: Đọc văn bản tác phẩm kỹ
c.Yêu cầu cần chuẩn bị cho tiết sau.Soạn bài : Người trong bao (tiết 2)
Tiết 98 văn
Người trong bao 
 (tiết 2) 
A.P. Sêkhốp
C. Nội dung, tiến trình dạy học
1.ổn định, tổ chức lớp (1 ph)
2.Kiểm tra bài cũ.
Câu hỏi kiểm tra bài cũ
Hình tượng nhân vật Bêlicôp được vẽ lên qua chân dung, thói quen sinh hoạt thế nào?Từ đó kháI quát lên thành 1 kiểu người
Củng cố kiến thức
Hình tượng thể hiện qua cách ăn mặc kỳ dị, thói quen khác thường và lối suy nghĩ nhút nhát, sợ sệt “ nhỡ xảy ra chuyện gì?...
-Đó là loại người ích kỷ, cô độc,máy móc, giáo điều
3.Bài mới
Nội dung, kiến thức
cần đạt
Hoạt động của
GV và HS 
b. Tính cách Bê-li-cốp: người trong bao.
+ Cuộc sống luôn thu mình trong bao, khép kín, đơn độc, cô độc, xa lánh mọi người.
+ Luôn thỏa mãn với lối sống cổ lỗ kì quái của mình. y cho rằng sống như thế mới là 1 công dân Nga tốt. luôn cảm thấy hạnh phúc, sung sướng về lối sống ấy
+ Luôn luôn sợ hãi, thường xuyên lo âu.
+ Muốn dạy đời bằng những chỉ thị của cấp trên, luôn đem cấp trên và chính quyền làm bình phong cho hắn.
Những phân tích vừa nêu cho em biết được điều gì về tính cách của Bê-li-cốp.
c.ảnh hưởng của lối sống trong bao 
- Lối sống ấy khống chế cả trường học, thành phố trong vòng 15 năm trời: mọi người sợ làm quen, sợ gửi thư cho nhau
à Lối sống ấy điển hình cho một bộ phận trí thức Nga đương thời cuối thế kỷ XIX, đã và đang tồn tại
GV hỏi: em hãy kháI quát lên lối sống của kiểu người như Bêlicôp và lối sống ấy ảnh hưởng như thế nào đến mọi người xung quanh?
GV bình: Hình ảnh Bêlicôp bị bao bọc bởi cái bao kỳ dị, là con người gàn dở, nhút nhát.Nhưng hắn lại còn làm cho cả thành phố, cả trường đều sợ hắn.Hắn làm cho hiệu trưởng, giáo viên đều sợ.Họ không dám tổ chức tiệc tùng linh đình, họ không dám nói to, không dám gửi thư, sợ làm quen, sợ đọc sách, giúp đỡ người nghèo, sợ học chữ
Tại sao lại vậy? Xuất phát từ lối sống của hắn: cách duy trì mối quan hệ với đồng nghiệp là là đến chơI, không nói gì cả, “mắt nhìn xung quanh như tìm kiếm vật gì”, có chuyện gì không hợp với chỉ thị, thông tư , những bài báo cấm đoán này nọ” hắn sẵn sành đem chuyện đó báo với hiệu trưởng, thanh tra. Như thế hắn đã khống chế cả thành phố
Bêlicôp là con đẻ điển hình của chế độ phong kiến đang trên đường tư bản hoá ở Nga cuối TKXIX.Kiểu người này chỉ có thể chấn chỉnh hoặc thay đổi tận gốc cùng cả xã hội với một cuộc cách mạng văn hóc tư tưởng
2. Nhân vật Bêlicôp trong cuộc đối thoại với Cô-va-len-cô
- Hắn không chịu nổi việc Cô-va-len-cô mặc áo thêu ra ngoài đường, đi ra phố tay cầm sách này, sách nọ và nhất là việc đi xe đạp
- Thái độ: sợ phát kinh, mắt hoa lên, đứng như bị chôn chân sau đó “thảng thốt đến nỗi không muốn đi chơi nữa”
- Kinh ngạc trước thái độ phản kháng của Cô-va-len-cô
- Nói lại với ông hiệu trưởng tất cả câu chuyện
àBảo thủ, “giãi bày tâm sự “thực chất là lên mặt dạy đời .Hắn sợ cái mới, sợ chính quyền, run sợ trước quyền lực
GV hỏi: nhân vật Bêlicôp hiện lên qua cuộc đối thoại với Cô-va-len-cô như thế nào? Bêlicôp “giãi bày tâm sự “nhưng thực chất là gì?
GV bình: Thời đó chuyện đi xe đạp là khá mới mẻ mà đặc biệt lại là phụ nữ.Bêlicôp cho đó là điều không chấp nhạn được “không hợp với tư thế của một nàh giáo dục thiếu niên”.Kịch tính của câu chuyện là ở chỗ Cô-va-len-cô không im lặng mà thẳng thắn nói ý kiến của mình.Điều đó khiến Bêlicôp ngạc nhiên, vì hắn từ trước vẫn tự tin về cách sống mẫu mực của mình.
3. Cái chết của Bêlicôp
- Là cái chết tất yếuà với cách sống của y dẫn đến cái chết như thế là lô-gic.
- Thái độ tình cảm của mọi người đối với Bê-li-cốp: khi y còn sống thì căm ghét, ám ảnh; khi ý chết cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái.
- Nhưng chưa được bao lâu cuộc sống lại diễn ra như cũ: nặng nề, mệt nhọc, vô vị, tù túng.à nhân vật điển hình, một lối sống theo kiểu Bê- li- cốp.
GV hỏi: Có những nguyên nhân gì dẫn đến cái chết của Bêlicôp?
HS TL theo phần chuẩn bị
GV định hướng: có phải Bêlicôp chết do ngã đau, do cách xử sự thô bạo của Cô-va-len-cô? Truyện viết: “cầu thang khá cao nhưng hắn đã lăn xuống một cách bình an vô sự”, các bao bố trên người hắn vẫn nguyên vẹn: giày cao su lộc cộc đập vào gỗ nhưng không rơi khỏi chân, cặp kính còn nguyên vẹn.Như vậy là lí do nào?
GV bình: Nhà văn miêu tả cáI chết của Bêlicôp: “Ba ngày sau, hắn nằm trong màn đắp chăn kín và im lặngvà một tháng sau Bêlicôp chết”Nguyên nhân trực tiếp là tiếng cười của Va-len-ca, tiếng cười ấy làm cho trong khoảng thời gian một tháng hắn nằm suy nghĩ bao nhiêu chuyện “nhỡ lại có chuyện gì xảy ra”, có thể lại trở thành trò cười cho thiên hạ, đến tai ngài hiệu trưởng, thanh tra..Hắn nằm trên giưưòng cứ như thế gặm nhấm nỗi sợ hãi trong vòng 1 tháng và chết.
-GV hỏi:Cái chết không chỉ là cái chết của nhân vật mà còn là một chi tiết nghệ thuật, em đánh giá thế nào về nhận định này?
GV bình: Cái chết của nhân vật thể hiện một quy luật xã hội tất yếu.Tuy nhiên sau cáI chết ấy vài ngày cuộc sống lại trở lại như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vịVà người ta nhận ra một thực tế là Bêlicôp đã chầu âm phủ nhưng hiện còn bao nhiêu người trong bao, trong tương lai cũng còn bao nhiêu người như vậy, sẽ ảnh hưởng đến bầu không khí văn hoá, đạo đức trong lành nước Nga
Ngưòi nghe câu chuyện còn dẫn ra đầy rẫy những dẫn chứng nhức nhối của kiểu người ấy: họ viết những giấy tờ vô dụng, đánh bài, đánh bạcrồi những mụ đàn bà vô công rồi nghề, những kẻ xui nguyên, giục bị, những mụ đàn bà nhà rỗi, ngu si.., chúng ta nói và nghe đủ mọi tchuyện nhảm nhí, vô nghĩa - đó chẳng phảI là một thứ bao sao”.Cái chết của Bêlicôp không chấm dứt được lối sống ấy.Chỉ khi nào con nguời ta thức tỉnh “không thể sống mãI như thế được” và quyết tâm chôn chặt cái bao ấy thì mới có thể chấm dứt.
GV liên hệ cuộc sông ngày nay : vẫn còn tồn tại kiểu người trong bao.Muốn xoá bỏ nó con người trứoc hết phảI xác định đúng đắn mục đích sống, có ý chí quyết tâm thực hiện mục đích ấy,
4.Nghệ thuật tác phẩm
-Ngôi kể: 
- Giọng kể: 
- Nghệ thuạt xây dung nhân vật điển hình:
- Sử dụng chi tiết đối lập giữa các kiểu người, kiểu tính cách trái ngược nhau
- Nghệ thuật xây dựng biểu tượng: “cái bao” 
GV hỏi: truyện có những nét nghệ thuật đắc sắc gì?( về ngôi kể, giọng kể, xây dựng nhân vật,biểu tượng..)
-GV gọi 1 vài HS TL
Ngôi kể: có 2 người kể chuyện:Tác giả Và Bu-rơ-khin đồng nghiệp của Bê-li-cốp.
- Giọng kể: mỉa mai, châm biếm mà điềm tĩnh, trầm buồn, bề ngoài khách quan, bình thản, bên trong là tâm trạng bức xúc, trăn trở
- Nghệ thuạt xây dung nhân vật điển hình:Bêlicôp sinh động nhưng vẫn mang đặc trưng của một kiểu người, 1 lối sống trong bao
- Sử dụng chi tiết đối lập giữa các kiểu người, kiểu tính cách trái ngược nhau
- Nghệ thuật xây dựng biểu tượng:
+ biểu tượng “cái bao” với nghĩa đen là vật dụng để đựng, bao, gói
àHình ảnh “cái bao”, biểu tượng kiểu người, 1 lối sống thu mình, ích kỷ, bảo thủ, trì trệ
à ý nghĩ “ nhỡ xảy ra chuyện gì”, là cái bao vô hình, biểu tượng của sự bạc nhược, luôn trốn tránh thực tế
- nghệ thuật kết thúc truyện là phát ngôn trực tiếp của tác giả qua 1 câu cảm thán “không thể sống mãI như thế được”
III. Tổng kết.
Ghi nhớ
III. Tổng kết.
 - GV nêu câu hỏi tổng kết : Anh (chị) hãy nêu những nét khái quát nhất về kiểu nhân vật “người trong bao”. Từ chân dung Bê-li-cốp, tác giả muốn nhắn gửi điều gì tới người đọc ?
- HS trả lời và đọc phần Ghi nhớ trong SGK.
4.Củng cố.
a.Tóm lược kiến thức trọng tâm.
GV nhắc lại chủ đề tư tưởng tác phẩm: phê phán lối sống luôn thu mình trong bao, không dám hành đông, đấu tranh, nói lên tiếng nói của mình, luôn rúm ró trước quyền lực mà Bêlicôp là điển hình.
- Gv nêu câu hỏi TNKQ:Y nào nói không đúng tác dụng của việc lặp lại 12 lần chi tiết “cái bao” trong tác phẩm”:
 a.Cho thấy Bêlicôp luôn tạo ra những cáI bao để bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng bên ngoài
 b. Nhấn mạnh khát vọng mãnh liệt được thu mình trong vỏ của Bêlicôp
 c. Nhấn mạnh việc Bêlicôp luôn ngợi ca quá khứ, ngợi ca những cáI không có thật và hay che giấu nhữn ý nghĩ của mình
 d. Cho thấy Bêlicôp luôn yêu quý và giữ gìn cẩn then những đò đạc cuả mình
b.Bài tập về nhà:
Phân tích nhân vật Bê-li-côp
c.Yêu cầu cần chuẩn bị cho tiết sau.
- Soạn bài : Luyện tập thao tác lập luận bình luận.