Giáo án Ngữ văn 12 tiết 84: Hồn trương ba, da hàng thịt - Lưu Quang Vũ

Tuần 30
Tiết 84	Ngày dạy: 29-03-2011
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
	Lưu Quang Vũ
I.MỤC TIÊU :
1 Kiến thức: - Cảm nhận được bi kịch của con ngườikhi bị đặt vào nghịch cảnh phải sống nhờ, sống tạm trái tự nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo, dung tục.
- Thấy được những đặc sắc của kịch Lưu Quang Vũ qua đoạn trích cụ thể. 
 2. Kĩ năng: Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
Rèn kĩ năng tự nhận thức, tư duy sáng tạo
3. Thái độ: - C¶m nhËn ®­ỵc vỴ ®Đp t©m hån cđa nh÷ng ng­êi lao ®éng trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i sù dung tơc, b¶o vƯ quyỊn ®­ỵc sèng trän vĐn, hµi hßa gi÷a thĨ x¸c vµ t©m hån, vËt chÊt vµ tinh thÇn cïng kh¸t väng hoµn thiƯn nh©n c¸ch.
II. TRỌNG TÂM:
1. Kiến thức: - Những ràng buộc mang tính tương khắc giữ thể xác và linh hồn trong một nghịch cảnh trớ trêu: Linh hồn nhân hậu, thanh cao phải sống nhờ, sống tạm một cách trái tự nhiên trong một thân xáx phàm tục, thô lỗ.
- Cuộc đấu tranh giữa linh hồn và thể xác để bảo vệ những phẩm tính cao quý, để có một cuộc sống thực sự có ý nghĩa, xứng đáng với con người.
- Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu, tính hiện đại và giá trị truyền thống, chất trữ tình đằm thắm bay bổng và sự phê phán quyết liệt, mạnh mẽ.
2. Kĩ năng: Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
III. CHUẨN BỊ :
1. GV: Giáo án, SGK,SGV, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng
2. HS: Đọc sgk và nắm nội dung cơ bản, định hướng tìm hiểu các câu hỏi theo các câu hỏi của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
 	kiểm tra sĩ số:
12A2	12B4	 
2. Kiểm tra bài cũ : - Nªu nh÷ng ý chÝnh vỊ cuộc đời Hª-minh-uª?Kể tên tác phẩm tiêu biểu.
- Em hiểu như thế nào về nguyên lý Tảng băng trôi?
3. Bài mới:
Vào bài: Chúng ta được học một số thể loại như thơ, truyện ngắn với tác giả và tác phẩm tiêu biểu. Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu một thể loại khác, đó là kịch với tác giả Lưu Quang Vũ và vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt.
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung
 GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiĨu dÉn (SGK) 
-GV:Nªu nh÷ng ý chÝnh vỊ t¸c gi¶ L­u Quang Vị ?
GV nhËn xÐt ®ång thêi më réng mét sè vÊn ®Ị.
-GV: HS nªu hoàn cảnh sáng tác, vÞ trÝ cđa ®o¹n trÝch häc, và tóm tắt vë kÞch Hån Tr­¬ng Ba da hµng thÞt ?
- GV: Nêu chủ đề của đoạn trích và vở kịch?
-GV ph©n vai vµ h­íng dÉn ®äc. HS ®äc theo vai. 
* §äc thĨ hiƯn tÝnh c¸ch, t©m tr¹ng cđa mçi nh©n vËt vµ xung ®ét kÞch.
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản
GV tỉ chøc cho HS t×m hiĨu phÇn ®Çu cđa ®o¹n trÝch theo mét sè c©u hái:
-GV:Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt diễn ra như thế nào?
-GV:Đọc một số lơiø thoại giữa hồn và xác.
-GV:Qua ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a hån Tr­¬ng Ba vµ x¸c hµng thÞt, t×m hµm ý mµ nhµ viÕt kÞch muèn gưi g¾m.
I. T×m hiĨu chung
1. T¸c gi¶
L­u Quang Vị (1948- 1988) quª gèc ë §µ N½ng, sinh t¹i Phĩ Thä trong mét gia ®×nh trÝ thøc.
L­u Quang Vị lµ mét nghƯ sÜ ®a tµi: lµm th¬, vÏ tranh, viÕt truyƯn, viÕt tiĨu luËn, nh­ng thµnh c«ng nhÊt lµ kÞch. ¤ng được coi là một hiện tượng đặc biệt của sân khấu, mét trong nh÷ng nhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cđa nỊn v¨n häc nghƯ thuËt ViƯt Nam hiƯn ®¹i
L­u Quang Vị ®­ỵc tỈng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vỊ v¨n häc nghƯ thuËt n¨m 2000.
Tác phẩm tiêu biểu: SGK
2. Vë kÞch Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt
a. Hoàn cảnh sáng tác:
- Hồn Trương Ba, da hàng thịt là một trong những vở kịch gây được nhiều tiếng vang nhất của Lưu Quang Vũ.Từ cốt truyện dân gian, nhà văn xây dựng một vở kịch hiện đại chứa đựng nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng và triết lí nhân sinh sâu sắc.
 - §o¹n được học trÝch từ c¶nh VII. §©y cịng lµ ®o¹n kÕt cđa vë kÞch, diễn tả sự đau khổ , dằn vặt và quyết định cuối cùng vô cùng cao thượng của hồn Trương Ba.
b. Tóm tắt:SGK
c. Chủ đề:
Qua đoạn trích và vở kịch, tác giả muốn khẳng định: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn, hài hòa giữa thể xác và tâm hồn còn quý giá hơn. Con người phải luôn luôn đấu tranh với nghịch cảnh, chống lại sự tầm thường, dung tục để hoàn thiện nhân cách.
II. §äc- hiĨu v¨n b¶n
1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt:
Hồn Trương Ba đưa xác anh hàng thịt về nhà mình. Người ta phê phán Trương Ba đổi tính, đổi nết. Hồn Trương Ba rất đau khổ.
- Mở đầu đoạn trích là lời độc thoại “ Khơng. Khơng ta khơng muốn sống như thế này mãi. ..cái thân thể kềnh càng thơ lỗ ta bắt đầu sợ mi. Ta muốn rời xa mi tức khắc”. Hồn bức bối đau khổ vì mình khơng cịn là Trương Ba ngày xưa nữa và cĩ ước nguyện khắc khoải thốt khỏi thân xác ghê tởm. 
- Trong thân xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba lâm vào hoàn cảnh vô cùng trớ trêu. Tâm hồn cao khiết, một con người có học thức, giỏi cờ và thích chăm cây cối. Nhưng thể xác anh hàng thịt thì cứ phì nộn ra, luôn luôn đòi hỏi những ham muốn tầm thường, dung tục. Vậy là nhiều khi, dù không muốn nhưng hồn Trương Ba vẫn phải làm những điều trái hẳn với lương tâm của mình để thỏa mãn những đòi hỏi của cái xác ấy.
- Trong cuộc đối thoại với xác anh hàng thịt : 
+ Xác đã nêu ra những sự thật: cĩ lần hồn đã rung động trước vợ anh ta, xao xuyến trước những mĩn ăn mà trước đây hồn cho là “ phàm”, tát con trai vì nĩng giận Xác khi thì cưịi nhạo, khi thì mỉa mai, chỉ trích, châm chọc. Lời thoại của xác dài thể hiện thái độ hả hê . 
 + Hồn đuối lí, xấu hổ cảm thấy ti tiện, ngụy biện. Lời thoại của hồn vì vậy ngắn, nhát gừng .
-> Hồn Trương Ba có cuộc sống đđáng hổ thẹn khi phải sống với phần thể xác dung tục và bị sự dung tục đđồng hóa.
 * Lời cảnh báo của tác giả: Khi con người phải sống trong dung tục thì sớm hay muộn những phẩm chất tốt đđẹp cũng sẽ bị cái dung tục ngự trị, lấn át và tàn phá.Vì thế, phải đấu tranh để loại bỏ những dung tục, giả tạođđể cuộc sống trở nên tươi sáng hơn, đẹp đẽ và nhân văn hơn.
4. Củng cố, luyện tập:
Qua ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a hån Tr­¬ng Ba vµ x¸c hµng thÞt, nhµ viÕt kÞch muèn gưi g¾m vấn đề gì?
Khi con người phải sống trong dung tục thì sớm hay muộn những phẩm chất tốt đđẹp cũng sẽ bị cái dung tục ngự trị, lấn át và tàn phá.Vì thế, phải đấu tranh để loại bỏ những dung tục, giả tạođđể cuộc sống trở nên tươi sáng hơn, đẹp đẽ và nhân văn hơn.
5. Hướng dẫn tự học:
- Đối với bài học ở tiết này: - Nêu vài nét về Lưu Quang Vũ? Chủ đề của tác phẩm?
 Lời cảnh báo của tác giả như thế nào? 
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: 
Chuẩn bị bài: “Hồn Trương Ba da hàng thịt”(tt)
- Ý nghĩa cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với người thân, với Đế Thích?
- Cảm nhận về đoạn kết của vở kịch? Nêu vài nét về nghệ thuật? Ý nghĩa văn bản?
 Oân kiến thức:Vợ nhặt của Kim Lân. Những nét cơ bản của nhân vật Tràng ( có dẫn chứng)
V. Rút kinh nghiệm:
Tuần 30
Tiết 85	Ngày dạy: 29-03-2011
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT(tt)
	Lưu Quang Vũ
I.MỤC TIÊU :
1 Kiến thức: - Cảm nhận được bi kịch của con ngườikhi bị đặt vào nghịch cảnh phải sống nhờ, sống tạm trái tự nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo, dung tục.
- Thấy được những đặc sắc của kịch Lưu Quang Vũ qua đoạn trích cụ thể. 
 2. Kĩ năng: Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
Rèn kĩ năng tự nhận thức, tư duy sáng tạo
3. Thái độ: - C¶m nhËn ®­ỵc vỴ ®Đp t©m hån cđa nh÷ng ng­êi lao ®éng trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i sù dung tơc, b¶o vƯ quyỊn ®­ỵc sèng trän vĐn, hµi hßa gi÷a thĨ x¸c vµ t©m hån, vËt chÊt vµ tinh thÇn cïng kh¸t väng hoµn thiƯn nh©n c¸ch.
II. TRỌNG TÂM:
1. Kiến thức: - Những ràng buộc mang tính tương khắc giữ thể xác và linh hồn trong một nghịch cảnh trớ trêu: Linh hồn nhân hậu, thanh cao phải sống nhờ, sống tạm một cách trái tự nhiên trong một thân xáx phàm tục, thô lỗ.
- Cuộc đấu tranh giữa linh hồn và thể xác để bảo vệ những phẩm tính cao quý, để có một cuộc sống thực sự có ý nghĩa, xứng đáng với con người.
- Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu, tính hiện đại và giá trị truyền thống, chất trữ tình đằm thắm bay bổng và sự phê phán quyết liệt, mạnh mẽ.
2. Kĩ năng: Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
III. CHUẨN BỊ :
1. GV: Giáo án, SGK,SGV, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng
2. HS: Đọc sgk và nắm nội dung cơ bản, định hướng tìm hiểu các câu hỏi theo các câu hỏi của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
 	kiểm tra sĩ số:
12A2	12B4	 
2. Kiểm tra bài cũ : - Nêu hoàn cảnh sáng tác, tóm tắt, chủ đề của vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt.
- Cuộc đối thoại giữa hồn và xác anh hàng thịt cho ta biết bi kịch gì của nhân vật Trương Ba?
3. Bài mới:
Vào bài: Chúng ta được học một số thể loại như thơ, truyện ngắn với tác giả và tác phẩm tiêu biểu. Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu một thể loại khác, đó là kịch với tác giả Lưu Quang Vũ và vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt.
Ho¹t ®éng cđa gv & hs
Néi dung cÇn ®¹t
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản
-GV:Nêu những mâu thuẫn, xung đột trong con người Trương Ba và thái độ của nhân vật trước hoàn cảnh đó?
-GV:Những nghịch lí, mâu thuẫn trên dẫn đến một hệ lụy tất yếu như thế nào?
-GV: Thái độ của những người thân trong gia đình đối với Trương Ba như thế nào?
-GV: Nêu một số dẫn chứng minh họa.
-GV:Hồn Trương Ba trong cuộc trị chuyện với Đế Thích như thế nào?
-GV:Chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống?
-GV:Những đặc sắc về nghệ thuật vở kịch? Ý nghĩa của văn bản?
-C¶m nhËn kh¸i qu¸t cđa anh chÞ sau khi ®äc- hiĨu ®o¹n trÝch
2. Màn dối thoại giữa Hồn Trương Ba với người thân
	Vợ cho rằng chồng mình khơng cịn là Trương Ba ngày xưa “Ơng đâu cịn là ơng Trương Ba làm vườn ngày xưa”. Vợ buồn và địi bỏ đi, vì bà muốn thốt khỏi tình cảnh vợ chồng như thế. Cháu gái của Trương Ba thì khơng chấp nhận người ơng hiện tại: vụng về, thơ lỗ, phũ phàng“ Tơi đâu phải là cháu ơngƠng nội tơi chết rồiƠng xấu lắm, ác lắm ! Cút đi ! Lão đồ tể”.
	Người con dâu thương bố chồng trong cảnh trớ trêu, đau đớn :“ Mỗi ngày thầy một khác đi, mất mát dần” người con dâu tuyệt vọng “làm sao giữ được thầy hiền lành tốt bụng như xưa”.
	Mọi người bỏ đi, hồn cịn lại trơ trọi, đau khổ, tuyệt vọng lên đỉnh điểm và trong hồn đã chua chát cay đáng: “ Mày đã thắng thế rồi đấy cái thân xác khơng phải của ta ạ” Và hồn quyết tâm đấu tranh với thân xác“ Lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình ?”
->+ Trong thân xác anh hàng thịt, Hồn Trương Ba dù không muốn vẫn phải làm những điều trái với tư tưởng của mình đđể thỏa mãn đòi hỏi của thể xác.
 + Những người thân trong gia đđình người thì xa lánh, sợ hải, thậm chí ghét bỏ, ghê tởm (cái Gái); người lại buồn bã, đau khổ(vợ Trương Ba) ;... song, tất cả đđều không giúp gì được và Hồn Trương Ba lại rơi vào hụt hẫng, côđơn. Vì thế, Hồn Trương Ba phải lựa chọn một thái đđộ dứt khoát.
3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích	
- Hồn Trương Ba không chấp nhận cảnh sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo. Ông muốn được sống theo đúng bản chất của mình: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”.
 - Đế Thích khuyên Hồn Trương Ba nên chấp nhận. Hồn Trương Ba kiên quyết chối từ và kêu gọi Đế Thích sửa sai bằng việc làm cho Cu Tị sống lại.
 Qua màn đối thoại, ta thấy vẻ đẹp tâm hồn của con người trong cuộc đấu tranh chống lại sự dung tục, giả tạo, bảo vệ quyền đđược sống toàn vẹn, tự nhiên. Đó chính là chất thơ trong kịch của Lưu Quang Vũ.
-Kết thúc vở kịch, Hồn Trương Ba chấp nhận cái chết, một cái chết làm sáng bừng lên nhân cách đđẹp đđẽ của Trương Ba, thể hiện sự chiến thắng cái thiện, cái đẹp và sự sốngđđích thực.
 4. Nghệ thuật
- Sáng tạo lại cốt truyện dân gian.
- Nghệ thuật dựng cảnh, dựng đối thoại, độc thoại nội tâm.
- Hành động của nhân vật phù hợp với hoàn cảnh, tính cách, góp phần phát triển tình huống truyện...
 5. Ýnghĩa văn bản
 Một trong những điều quí giá nhất của con người làđđược sống là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình có và theo đđuổi. Sự sống chỉ sự thật có ý nghĩa khi con người đđược sống trong sự hài hòa tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn. 
4. Củng cố, luyện tập:
Những đặc sắc về nghệ thuật vở kịch? Ý nghĩa của văn bản?
 *Nghệ thuật:
- Sáng tạo lại cốt truyện dân gian.
- Nghệ thuật dựng cảnh, dựng đối thoại, độc thoại nội tâm.
- Hành động của nhân vật phù hợp với hoàn cảnh, tính cách, góp phần phát triển tình huống truyện...
* Ýnghĩa văn bản:
 Một trong những điều quí giá nhất của con người làđđược sống là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình có và theo đđuổi. Sự sống chỉ sự thật có ý nghĩa khi con người đđược sống trong sự hài hòa tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn. 
5. Hướng dẫn tự học:
- Đối với bài học ở tiết này: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với người thân, với Đế Thích?Những đặc sắc về nghệ thuật vở kịch? Ý nghĩa của văn bản?
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: 
+Chuẩn bị bài: Diễn đạt trong văn nghị luận (tt).
Trả lời câu hỏi sách giáo khoa
 Tự chọn: Rèn kĩ năng mở bài, kết bài trong văn nghị luận . Thực hành mở bài, kết bài với một đề tự chọn.
Oân kiến thức:Vợ nhặt của Kim Lân. Những nét cơ bản của nhân vật người vợ nhặt ( dẫn chứng)
V. Rút kinh nghiệm: