Giáo án Ngữ văn 12 tiết 84 - 87: Diễn đạt trong văn nghị luận

DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
Tuần: 30
Tiết: 84 - 87
A. Kết quả cần đạt:
Về kiến thức: BiÕt c¸ch tr¸nh lçi vÒ dïng tõ, viÕt c©u, sö dông giäng ®iÖu kh«ng phï hîp víi chuÈn mùc ng«n tõ cña bµi v¨n nghÞ luËn.
Về kĩ năng: N©ng cao kÜ n¨ng vËn dông nh÷ng c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau ®Ó tr×nh bµy vÊn ®Ò mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o.
Giáo dục tư tưởng: 
B. Chuẩn bị:
Giáo viên: Đọc kĩ SGK, xác định trọng tâm kiến thức, soạn giáo án cho phù hợp đối tượng học sinh từng lớp, làm ĐDDH.
 + Phương pháp: Thảo luận nhóm
Học sinh: Đọc kĩ SGK, soạn bài trước ở nhà
C. Nội dung, tiến trình giờ dạy: 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:
 1. Ổn định lớp:
 2. Kiểm tra bài cũ:
Hoạt động 2: 
Giới thiệu vào bài.
Hoạt động 3:
Hướng dẫn HS tìm hiểu
B­íc 1: GV cho HS t×m hiÓu vÝ dô (1) (2) trong SGK vµ lµm râ c¸c néi dung:
- Cïng tr×nh bµy mét néi dung c¬ b¶n gièng nhau nh­ng c¸ch dïng tõ ng÷ cña hai ®o¹n kh¸c nhau nh­ thÕ nµo? H·y chØ râ ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong c¸ch dïng tõ cña mçi ®o¹n.
- Cho HS chØ ra nh÷ng tõ ng÷ dïng kh«ng phï hîp. Yªu cÇu HS söa l¹i nh÷ng tõ ng÷ nµy.
B­íc 2: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.
B­íc 3: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 3 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.
B­íc 4: GV h­íng dÉn HS tæng hîp l¹i vÊn ®Ò ®i ®Õn kÕt luËn yªu cÇu sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn.
B­íc 1: GV cho HS t×m hiÓu vÝ dô (1) (2) trong SGK vµ lµm râ c¸c néi dung theo yªu cÇu trong SGK.
B­íc 2: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.
B­íc 3: GV h­íng dÉn HS tr¶ lêi c©u hái tæng hîp. (Nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý vÒ giäng ®iÖu)
Hoạt động 4: Củng cố
Hoạt động 5: Dặn dò	
Lớp trưởng báo cáo sĩ số
I. C¸ch sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn 
 - §©y lµ hai ®o¹n v¨n nghÞ luËn cïng viÕt vÒ mét chñ ®Ò, cïng viÕt vÒ mét néi dung. Tuy nhiªn mçi ®o¹n l¹i cã c¸ch dïng tõ ng÷ kh¸c nhau.
 - Nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña ®o¹n v¨n (1) lµ dïng tõ thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng phï hîp vãi ®èi t­îng ®­îc nãi tíi. §ã lµ nh÷ng tõ ng÷: nhµn rçi, ch¼ng thÝch lµm th¬, vÎ ®Ñp lung linh. 
 - ë ®o¹n v¨n (2) còng cßn m¾c mét sè lçi vÒ dïng tõ. Tuy nhiªn, ë ®o¹n v¨n nµy ®· biÕt c¸ch trÝch l¹i c¸c tõ ng÷ ®­îc dïng ®Ó nã chÝnh x¸c c¸i thÇn trong con ng­êi B¸c vµ th¬ B¸c cña c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ th¬ kh¸c lµm cho v¨n cã h×nh ¶nh sinh ®éng, giµu tÝnh thuyÕt phôc.
 - C¸c tõ ng÷: linh hån Huy CËn; nçi h¾t hiu trong câi trêi; h¬i giã nhí th­¬ng; mét tiÕng ®Þch buån; s¸o Thiªn Thai; ®iÖu ¸i t×nh; lêi li tao...®­îc sö dông ®Òu thuéc lÜnh vùc tinh thÇn, mang nÐt nghÜ chung: u sÇu, lÆng lÏ rÊt phï hîp víi t©m tr¹ng Huy CËn trong tËp Löa thiªng.
 - C¸c tõ ng÷ giµu tÝnh gîi c¶m (®×u hiu, ngËm ngïi dµi, than van, c¶m th­¬ng) cïng víi lèi x­ng h« ®Æc biÖt (chµng) vµ hµng lo¹t c¸c thµnh phÇn chøc n¨ng nªu bËt sù ®ång ®iÖu gi÷a ng­êi viÕt (Xu©n DiÖu) víi nhµ th¬ Huy CËn. 
 - Bµi tËp yªu cÇu söa ch÷a lçi dïng tõ trong ®o¹n v¨n:
 + C¸c tõ ng÷ s¸o rçng, kh«ng phï hîp víi ®èi t­îng: KÞch t¸c gia vÜ ®¹i, kiÖt t¸c,... 
 + Dïng tõ kh«ng phï hîp víi phong c¸ch v¨n b¶n chÝnh luËn: viÕt nh­ nãi, qu¸ nhiÒu tõ ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t: ng­êi ta ai mµ ch¼ng, ch¼ng lµ g× c¶, ph¸t bÖnh.
II/ C¸ch sö dông vµ kÕt hîp c¸c kiÓu c©u trong v¨n nghÞ luËn
KÕt cÊu phÇn nµy còng t­¬ng tù nh­ phÇn mét: ba bµi tËp tù luËn vµ mét c©u hái tæng hîp. Do ®ã c¸ch tiÕn hµnh còng t­¬ng tù nh­ ë phÇn trªn.
III. X¸c ®Þnh giäng ®iÖu phï hîp trong v¨n nghÞ luËn. 
1. C¸ch sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn
 - §èi t­îng b×nh luËn vµ néi dung cô thÓ cña hai ®o¹n v¨n kh¸c nhau.
 + §o¹n v¨n cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn th¸i ®é c¨m thï tr­íc téi ¸c cña thùc d©n Ph¸p. Th¸i ®é nµy ®­îc thÓ hiÖn qua c¸ch x­ng h«, sö dông c¸c c©u ng¾n, cã kÕt cÊu có ph¸p t­¬ng tù nh­ nhau.
 + §o¹n v¨n cña NguyÔn Minh VÜ ®­îc diÔn ®¹t theo kiÓu nªu ph¶n ®Ò: nªu ý kiÕn ®èi lËp råi ngay lËp tøc b¸c bá vµ nªu ý kiÕn cña m×nh. C¸ch hµnh v¨n nh­ vËy t¹o kh«ng khÝ ®èi tho¹i, trao ®æi ®ång thêi còng kh¼ng ®Þnh sù tr¶ lêi døt kho¸t cña t¸c gi¶. C¸ch x­ng h« ë ®©y còng kh¸c. §ã lµ c¸ch x­ng h« th©n mËt (anh).
 - Sù kh¸c biÖt giäng ®iÖu ®Çu tiªn lµ do ®èi t­îng b×nh luËn, quan hÖ gi÷a ng­êi viÕt víi néi dung b×nh luËn kh¸c nhau. Sau ®ã, vÒ ph­¬ng diÖn ng«n ng÷, c¸ch dïng tõ ng÷, c¸ch sö dông kÕt hîp c¸c kiÓu c©u... còng t¹o nªn sù kh¸c nhau ®ã. 
 - §o¹n trÝch (1) sö dông c©u kh¼ng ®Þnh døt kho¸t, c©u h« hµo, thóc giôc; kÕt hîp nhiÒu kiÓu c©u, sö dông kÕt hîp c©u ng¾n, c©u dµi mét c¸ch hîp lÝ. Giäng v¨n thÓ hiÖn sù h« hµo, thóc giôc ®Çy nhiÖt huyÕt.
 - §o¹n trÝch (2) sö dông nhiÒu tõ ng÷ gîi c¶m xóc, nhiÒu thµnh phÇn ®ång chøc n¨ng, thµnh phÇn biÖt lËp, t¹o giäng v¨n giµu c¶m xóc. 
 Giäng ®iÖu c¬ b¶n cña lêi v¨n nghÞ luËn lµ trang träng, nghiªm tóc nh­ng ë c¸c phÇn trong bµi v¨ncã thÓ thay ®æi sao cho phï hîp víi néi dung cô thÓ.