Giáo án Ngữ văn 12 tiết 80+ 81 Đọc văn: Số phận con người

 Ngày soạn: 9/3/2009 
Tiết 80-81, Đọc văn: 
 SỐ PHẬN CON NGƯỜI
 I.MỤC TIấU CẦN ĐẠT: Giỳp học sinh:
- Hiểu rõ tính cách Nga kiên cường, nhân hậu. Nắm được nghệ thuật kể chuyện, khắc hoạ tính cách và sử dụng chi tiết của Sô-lô-khốp.
- Cùng suy ngẫm về số phận con người: Số phận mỗi người thường không phẳng phiu mà đầy éo le, trắc trở. Con người phải có đủ bản lĩnh và lòng nhân hậu để làm chủ số phận của mình, vượt lên sự cô đơn, mất mát, đau thương. 
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
 - Sỏch giỏo khoa, sỏch giỏo viờn, thiết kế bài giảng, 
 III. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
 - Tổ chức cho HS đàm thoại, phỏt vấn, thuyết trỡnh kết hợp thao tỏc quy nạp
 IV. TIẾN TRèNH BÀI HỌC
 1.Kiểm tra bài cũ: Túm tắt truyện Thuốc, í nghĩa nhan đề thuốc, Hỡnh tượng nhõn vật Hạ Du? í nghĩa hỡnh ảnh con đường mũn.
 2.Bài Mới: 
GV dẫn dắt vào bài: Sụ-lụ-khốp, một nhà văn lỗi lạc tiờu biểu của nền văn học Nga Xụ Viết thế kỉ XX, từng đạt giải Nobel văn học 1965. Cuộc đời của ụng gắn bú mỏu thịt với con người và cảnh vật quờ hương sụng Đụng trong những những bước chuyển mỡnh đau đớn và phức tạp của lịch sử. Tỏc phẩm của ụng thẫm đẫm hơi thở và linh hồn của quờ hương. Số phận con người, một tỏc phẩm cú cỏi nhỡn sõu sắc, đa chiều của tỏc giả về con người trong và sau chiến tranh với những vinh quang và mất mỏt.
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
 NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu chung về tỏc giả, tỏc phẩm.
 HS đọc Tiểu dẫn (SGK) tóm tắt những nét chính về tác giả Sô-lô-khốp.
 Sụ-lụ-khốp cú một sú phận vinh quang và cay đắng
+ Dựa vào tiểu dẫn hóy nờu hoàn cảnh sỏng tỏc và vị trớ của truyện ngắn Số phận con người trong nền văn học Nga Xụ Viết ?
Hoạt động 2: Tổ chức đọc- hiểu văn bản
 GV định hướng để HS phõn tớch, tỡm hiểu nhõn vật Andrõy.
 + Phân tích hoàn cảnh và tâm trạng An-đrây Sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a. 
 ( niềm hy vọng, tin yờu cuối cựng của Xụ là đứa con trai học giỏi toỏn, đại uý phỏo binh cựng anh tiến vào Bộc- lin )
 Tai hoạ của chiến tranh khụng chỉ giỏng xuống đầu Xụ-cụ-lụp, cũn biết bao số phận ( 25 triệu người chết), bộ Va-ni-a cũng cú hoàn ảnh tương tự: “bố chết ở mặt trận”- “ Mẹ bị bom chết trờn tàu hoả khi mẹ con chỏu đang đi tàu”, “khụng bà con thõn thuộc” “bạ đõu ngủ đấy.
 + Qua nhõn vật Andrõy, tỏc giả muốn thể hiện vấn đề gỡ ?
+ An-đrây đã nhận bé Va-ri-a làm con như thế nào? Điều gì đã khiến anh có quyết định nhanh chóng như vậy?
 + Lũng nhõn hậu của An-drõy được biểu hiện như thế nào ?
+ Nhận bộ Va-ni-a làm con, tõm trạng của An-Drõy như thế nào ?
 + Nỗi lũng và cuộc sống của An-drõy khi nhận bộ Va-ni-a làm con nuụi như thế nào ? Nú cú tỏc động ra sao đến cuộc sống của anh ?
 ( khú khăn trong đời thường, chiờm bao,ỏm ảnh và nỗi đau khụng nguụi )
+ Theo cỏc em, qua đoạn trớch, tỏc giả nghĩ gỡ về số phận con người ?
+ Cốt truyện được xõy dựng như thế nào? Điểm nhỡn của người kể chuyện cú giống điểm nhỡn của nhõn vật khụng ?
 ( cỏch núi năng, tõm tớnh, giọng điệu của tỏc giả và An-drõy )
 + Thỏi độ của người kể chuyện, ý nghĩa lời trữ tỡnh ngoại đề ở cuối truyện ?
HĐ3. Hướng dẫn HS tổng kết
Yờu cầu HS khỏi quỏt lại nột chớnh về nội dung và nghệ thuật.
I. Tỡm hiểu chung
 1/ Tỏc giả
- M.A. Sụ-lụ-khốp là nhà văn Xô-viết lỗi lạc, được vinh dự nhận giải thường Nobel về văn học năm 1965.
- ễng sinh ra và lớn lờn ở vựng sụng Đụng nước Nga, cuốc sống của ụng gắn bú mỏu thịt với con người và cảnh vật quờ hương trong những bước chuyển mỡnh đau đớn của lịch sử.Vỡ thế tỏc phẩm của ụng thẫm đẫm hơi thở và linh hồn của vựng sụng Đụng.
- Là nhà văn xuất thân từ nông dân lao động, Sô-lô-khốp am hiểu và đồng cảm sâu sắc với những con người trên mảnh đất quê hương
- Là một người từng tham gia cuộc chiến vệ quốc vĩ đại, ụng thấu hiểu được vinh quang và nỗi đau khổ của số phận con người trong chiến tranh cũng như sau cuộc chiến đú.
 à Đặc điểm nổi bật trong chủ nghĩa nhân đạo của Sô-lô-khốp là việc quan tâm, trăn trở về số phận của đất nước, của dân tộc, nhân dân cũng như về số phận cá nhân con người.
 2/ Tỏc phẩm
- Truyện ngắn số phận con người ra mắt lần đầu tiờn ở Liờn Xụ trờn hai số bỏo Sự thật số ra ngày 31-12-1956 và ngày 1-1-1957. í đồ sỏng tỏc của tỏc giả được ấp ủ trong vũng 10 năm, vỡ thế chỉ trong 1 tuần lễ ụng đó viết xong.
- Là một hiện tượng văn học cú tầm cỡ thế giới, thời đại; Số phận con người cũn là cột mốc đỏnh dấu sự phỏt triển văn học Nga thế kỉ XX. Truyện có một dung lượng tư tưởng lớn khiến cho có người liệt nó vào loại tiểu thuyết anh hùng ca.
II. Đọc - hiểu văn bản
1/ Nhõn vật An-đrõy Xụ-cụ-lụp
Hoàn cảnh và tõm trạng nhõn vật Xụ-cụ-lụp sau chiến tranh.
 - Trong chiến tranh: Xụ-cụ-lốp chịu nhiều đau thương, cay đắng: hai lần bị thương, bị bắt làm tự binh của Đức, Vợ và hai con gỏi chết vỡ bom của phỏt xớt, cửa nhà tan nỏt “chỉ cũn là một hố bom”, ngày chiến thắng cũng là ngày nghe tin đứa con trai yờu quý A-na-tụ-li tử trận
- Sau chiến tranh Xụ-cụ-lụp đối diện nổi đau cựng cực của sự mất mỏt “chôn niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng trên đất người, đất Đức”, “Trong người có cái gì đó vỡ tung ra” trở thành “người mất hôn”. à về với đời thường là người lao động bỡnh thường, mượn chộn rượu để giải sầu.( cụ đơn, trắc trở )
 - Xô-cô-lốp không cầm được nước mắt trước hình ảnh cậu bé Va-ni-a. Nỗi đau không thể diễn tả thành lời, chỉ có thể diễn tả bằng những giọt nước mắt
à Biểu dương, ngợi ca khí phách anh hùng của nhân dân, Sô-lô-khốp cũng không ngần ngại nói lên cái giá rất đắt của chiến thắng, những đau khổ tột cùng của con người do chiến tranh gây nên.
 b) An-drõy nhận gặp bộ Va-ni-a
- Giữa lúc đang lâm vào tâm trạng buồn đau, bế tắc, An-đrây đã gặp bé Va-ri-a. Tác giả tả việc Xô-cô-lốp nhận Va-ri-a làm con nuôi rất sâu sắc và cảm động:
 + Khi nhìn thấy Va-ri-a từ xa: “Thằng bé rách bươn xơ mướp.... cặp mắt thì cứ như nhiều ngôi sao sáng sau trận mưa đêm” rồi “thích đến nỗi bắt đầu thấy nhớ nó”. à chi tiết chọn lọc diễn tả sự xút thương và lũng yờu mến của An-drõy với đứa bộ.
 - Và khi hiểu rõ tình trạng của Va-ni-a hiện tại, anh xỳc động, tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm đã thức tỉnh Xô-cô-lốp. Lòng thương xót dâng lên thành những giọt nước mắt nóng hổi. Anh quyết định nhận Va-ni-a làm con.
 - Nổi vui mừng của bộ Va-ni-a: Va-ni-a chồm lên ôm hôn anh, ríu rít líu lo vang cả buồng lái
 - Với lòng nhân hậu, Xô-cô-lốp tìm mọi cách bù đắp tình cảm cho Va-ri-a, chăm súc, ấp ủ như đứa con ruột của mỡnh. An-drõy cú được niềm vui bất ngờ, vượt qua nổi cụ đơn
 à Hai trỏi tim cụ đơn lạnh giỏ nương tựa vào nhau cựng sưởi ấm tõm hồn nhau “Nú ỏp sỏt vào người tụi, toàn thõn cứ run lờn như ngọn cỏ trước giú. Cũn mắt tụi thỡ cứ mờ đi, cả người cũng run lờn, hai bàn tay lẩy bẩy” à chỉ cú tỡnh thương mới chữa lành vết thương, nhờ tỡnh thương hai tõm hồn cụi cỳt mới vượt qua sự cụ đơn.
- Cũn nhiều khú khăn trong cuộc sống: phải lo kiếm kế sinh nhai, phiờu bạt khắp nơi, nổi đau khụng dứt: “ Nỗi đau buồn khụng cho tụi ở lõu mói một chỗ được”, sự ỏm ảnh về nổi bất hạnh, sự dằn vặt về kớ ức cứ đeo đuổi khụng thể hàn gắn vết thương .à Bi kịch sõu sắc trong số phận của Xụ-cụ-lụp. Đú cũng là tớnh chất số phận con người sau chiến tranh
à Khỏm phỏ ca ngợi tớnh cỏch Nga: con người cú ý chớ kiờn cường- sự cứng rắn và mền dịu của tõm hồn, kiờn cường và lũng nhõn ỏi
à Gúp tiếng núi lờn ỏn “bóo tố chiến tranh”, nỗi đau của con người trước và sau chiến tranh, trỏch nhiẹm của lịch sử trước mỗi cỏ nhõn.
 2/ Nột đặc sắc về nghệ thuật
- Cốt truyện: truyện xõy dựng theo lối truyện lồng trong truyện. Ở đõy cú hai người kể chuyện: Ngụi thứ nhất-nhõn vật tụi, An-drõy, người thứ hai là tỏc giả, người thuật cõu chuyện của Xụ-cụ-lụp. Tỏc giả đangs tạo ra hỡnh thức tự sự độc đỏo, xen kẻ nhịp nhàng giọng điệu của người kể chuyện ( tỏc giả và nhõn vật chớnh) 
 - Tỏc giả bày tỏ sự thụng cảm đặc biệt với nhõn vật: khõm phục, tin tưởng, xỳc động trước số phận con người “ Với một nỗi buồn thấm thớa, tụi nhỡn theo hai bố con” . Nhà văn khụng tụ hồng hiện thực
- Đoạn trữ tỡnh ngoại đề cuối truyện: là một yếu tố ngoài cốt truyện, cú thể lượt bỏ được song rất đặc biệt: nú là sự giải bày cảm xỳc, ấn tượng chủ quan của nhà văn trước ngững gỡ nhà văn phơi bày một cỏch khỏch quan trước bạn đọc.à thể hiện rừ quan điểm nghệ thuật của nhà văn: Nghệ sĩ khụng thể lạnh lựng khi sỏng tạoKhi viết mỏu núng nhà văn phải sụi lờn”
 Tổng kết
1/ - Tớnh cỏch, tõm hồn Nga, biểu tượng con người thế kỉ XX.
 - Suy nghĩ của nhà văn về số phận con người, tin tưởng và yờu thương, đồng cảm nghị lực con người
2/ - Nghệ thuật: truyện xõy dựng theo lối truyện lồng trong truyện
 - Sỏng tạo nhiều tỡnh huống nghệ thuật, nhiều chi tiết chõn thực trong khỏm phỏ chiều sõu tớnh cỏch nhõn vật.
 3. Củng cố và dặn dũ:
 - Tớnh cỏch, tõm hồn Nga; Số phận con người với tỡnh yờu con người bao la.
 - Nghệ thuật đặc sắc qua số phận con người, Bài tập 1-2 tr124
 - Chuẩn bị trả bài số 6, Soạn : ễng già và biển cả____Hờ-Minh-Uờ