Giáo án Ngữ văn 12 tiết 79+ 80: Số phận con người (trích) - M.Sôlôkhốp

SỐ PHẬN CON NGƯỜI (Trích) 
79-80------------------------------------------------------------------------------------------ M.Sôlôkhốp
A. Mục tiêu bài học: Giúp HS:
- Hiểu rõ tính cách Nga kiên cường, nhân hậu. 
- Nắm được nghệ thuật kể chuyện, khắc họa tính cách & sử dụng chi tiết của Sôlô khốp. 
- Suy ngẫm về số phận con người để có thể có sự vươn lên và sự thông cảm 
B. Phương tiện dạy học: SGK, SGV, thiết kế bài dạy.
C. Phương pháp: Trao đổi, thảo luận, trả lời câu hỏi, làm bài LT.
D. Tiến trình tổ chức: 
1. Kiểm tra bài cũ: 
2. Bài mới:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
*Hoạt động 1: HD HS tìm hiểu phần tiểu dẫn.
- Cho HS đọc SGK, phần TD
- HD HS tìm những nét chính về cuộc đời, sự nghiệp của Sô- lô- khốp.
- Nêu tầm vóc, vị trí của TP. Vị trí đoạn trích trong TP.
-Tóm tắt tp, xác định vị trí đoạn trích
- Một HS đọc, cả lớp theo dõi
- Một HS nêu những ý nổi bật về c/đ, sự nghiệp Sô-lô-khốp, các HS khác bổ sung
- Một HS phát biểu, các HS khác bổ sung
- Dựa vào SGK để tóm tắt, & xác định vị trí đoạn trích
I.Tìm hiểu chung:
 1. Tác giả: Sô-lô-khốp (1905 – 1984) là nhà văn lỗi lạc của nước Nga, nổi tiếng thế giới thế kỷ XX, từng đoạt giải Nô-ben về văn học. 
 - Những nét chính về thân thế.
 - Sự nghiệp. 
 2.Tác phẩm: Số phận con người in lần đầu ở Liên Xô trên 2 số báo Sự thật ra ngày 31.12.1956 và 1.1.1957. Tác phẩm là 1 thành tựu xuất sắc đánh dấu bước phát triển của văn học Xô viết. Sô-lô-khốp là nhà văn Xô viết đầu tiên dám phản ánh chân thực, không che giấu những mất mát, đau thương của con người sau chiến tranh, nói rõ cái giá đắt của sự chiến thắng. Ông còn khám phá, ngợi ca tính cách Nga của 1 người lính Xô viết bình thường.
 - Tóm tắt tác phẩm (SGK).
 3.Vị trí đoạn trích : Đoạn trích là phần cuối, kết thúc câu chuyện.
*Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh đọc hiểu đoạn trích 
- Cho hs đọc 3 dòng đầu của đoạn trích.
-Yêu cầu hs cho biết những cảm nhận của mình về những nỗi đau mà nhân vật Xô-cô-lốp phải chịu đựng?
- HD HS tìm hiểu số phận nhân vật Va-ni-a.
- HD HS tìm hiểu những éo le trắc trở của người lính trong cuộc sống bình thường sau chiến tranh.
* Từ đó giúp HS rút ra ý nghĩa khái quát 
- HD HS tìm hiểu những phẩm chất Nga tốt đẹp ở người lính.
- Cho hs tranh luận về câu trả lời của Xô-cô-lốp khi Va-ni-a hỏi về chiếc áo bành tô da và những câu hỏi khác sau đó 
- Điểm nhìn của tác giả có trùng khớp với điểm nhìn của nhân vật không ? 
- Em hãy cho biết suy nghĩ của mình về đoạn trữ tình ngoại đề ở cuối truyện .
- Hd tìm hiểu nghệ thuật
Hãy tóm tắt những nét đặc sắc về nghệ thuật của đoạn trích . 
- Một hs đọc 3 dòng đầu của đoạn trích, các hs khác theo dõi
- Mỗi hs phát biểu cảm nhận của riêng mình. Thử so sánh để hiểu nhân vật được sâu sắc hơn
 - Dựa vào sgk, tìm những chi tiết miêu tả nỗi đau thương mất mát củaVa-ni-a.
 - Phát biểu suy nghĩ về công việc của người lính và cảm nhận về câu chuyện đụng con bò.
Khái quát ý nghĩa tiêu biểu của sự miêu tả.
- Phát biểu suy nghĩ về quyết định của Xô-cô-lốp nhận Va-ni-a làm con nuôi mà không hề đắn đo. 
 - Nói rõ tâm trạng của cả 2 nhân vật sau quyết định đó. 
HS trả lời câu hỏi : Thử suy nghĩ tình huống nếu Xô-cô-lốp trả lời thành thật câu hỏi của đứa trẻ thì điều gì sẽ xảy ra?
Đọc những dòng trữ tình ngoại đề cuối của đoạn trích để thấy được sự trùng khớp giữa điểm nhìn của nhân vật và tác giả, cùng thái độ của nhà văn đối với nhân vật.
HS nhắc lại những điểm nghệ thuật làm nổi bật giá trị nội dung 
II.Đọc hiểu văn bản:
 1.Số phận con người: 
 - Mất mát tưởng như vượt quá sức chịu đựng của con người mà Xô-cô-lốp đang phải gánh chịu : Người con trai , “ niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng ’’ của anh , đã hy sinh đúng vào ngày chiến thắng . 
 Vậy là chiến tranh kết thúc, người lính Xô viết trở về với cuộc đời thường trong sự cô độc 
 à Xô-cô-lốp rơi vào tâm trạng đau đớn tột cùng 
 - Và tai họa đâu chỉ giáng xuống gia đình An-đrây Xô-cô-lốp. Thảm cảnh của gia đình bé Va-ni-a cũng không thua kém.
 - Sau chiến tranh , anh sống cuộc sống của một người lao động bình thường với tất cả những nỗi eo sèo của nó. Anh lái xe tải để kiếm sống. Câu chuyện đụng phải con bò và bị tước bằng lái của Xô-cô-lốp thêm một lần nữa cho thấy những éo le, trắc trở mà con người phải chịu đựng 
 Sô-lô-khốp là một nhà văn hiện thực nghiêm khắc. Ông miêu tả cuộc đời đúng như nó hiện có, không tô vẽ, cũng không giảm nhẹ những khó khăn mà con người phải vượt qua.
 * Nhà văn cho thấy những đau thương mất mát của Xô-cô-lốp, Va-ni-a không phải là cá biệt mà khá tiêu biểu cho những gì nhân dân Nga đã phải chịu đựng trong chiến tranh và sau chiến tranh. 
 2.Tính cách Nga: 
 Đoạn trích không chỉ nói lên “số phận con người” mà còn làm nổi bật những phẩm chất tốt đẹp ở họ. Đó là những phẩm chất của người lính Nga Xô-cô-lốp : 
 - Số phận đau khổ dễ dàng vùi dập, khiến con người có thể bị “chìm nghỉm” , rơi vào ngõ cụt . Tuy nhiên, chính tấm lòng nhân hậu đã vực anh đứng dậy. Việc Xô-cô-lốp quyết định ngay lập tức nhận Va-ni-a làm con nuôi đã nói lên điều đó. Quyết định nhân hậu khiến anh nhận được niềm vui thật bất ngờ. 
 àTấm lòng nhân ái đã giúp con người vượt lên nỗi cô đơn , đồng thời xoa dịu nỗi đau của con người .
 Xô-cô-lốp tận tình săn sóc Va-ni-a. Tg khéo nhấn mạnh sự vụng về của anh để làm nổi bật tình thương bộc trực, mộc mạc của anh.
 - Xô-cô-lốp còn là một người kiên cường cứng cỏi, anh nuốt thầm giọt lệ, nén chặt nỗi đau, chịu đựng một mình để đứa trẻ có được niềm vui , niềm hạnh phúc . 
 Trước những câu hỏi ngây thơ của đứa bé , anh đã có những lời nói dối đáng trân trọng , vì không muốn làm u ám tâm hồn ngây thơ của đứa bé . 
 Lời tâm sự thành thật của Xô-cô-lốp cũng nói rõ điều đó “Ban ngày bao giờ cũng cố trấn tĩnh được, ko hở ra 1 tiếng thở dài”, dù “ban đêm thức giấc thì gối đẫm nước mắt”.
 Điểm nhìn của nhân vật và tg hoàn toàn trùng khớp “Cái chính ở đây là phải biết kịp thời quay mặt đi. Cái chính ở đây là đừng làm tổn thương trái tim em bé, đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh”. Đó là 1 lời nhắc nhở chúng ta phải tổ chức cuộc sống như thế nào để trẻ em được sống sung sướng, hạnh phúc, phải chăm sóc cho bao đứa bé bất hạnh vì chiến tranh.
 - Đoạn trữ tình ngoại đề ở cuối truyện dự báo vô vàn những khó khăn, trở ngại mà 2 bố con Xô-cô-lốp phải vượt qua trên con đường vươn tới tương lai hạnh phúc. Đoạn văn còn thể hiện lòng khâm phục và tin tưởng của tg ở tính cách Nga kiên cường
 3.Nghệ thuật : 
 - Cách kể chuyện : truyện lồng trong truyện à thật
 - Trữ tình ngoại đề : tạo sự đồng cảm 
 - Khắc hoạ chân dung nhân vật 
 - Chọn lọc các chi tiết 
*Hoạt động 3: : Hướng dẫn hs tổng kết
- Gọi 1 HS đọc phần ghi nhớ.
- Đọc phần ghi nhớ trong sgk trang 124.
III.Tổng kết:
 1.Truyện đã góp 1 tiếng nói lên án chiến tranh bạo tàn, bày tỏ sự cảm thông, ngưỡng mộ đ/v con người.
 2.Tg còn thể hiện tài nghệ của mình qua cách kể chuyện, tả cảnh, chọn chi tiết, vẽ chân dung, theo dõi tâm trạng nhân vật. Tình cảm của tg không chỉ thể hiện gián tiếp mà còn trực tiếp qua đoạn trữ tình ngoại đề cuối truyện.
	4. Củng cố - dặn dò: Soạn bài "Ông già và biển cả"
	5. Rút kinh nghiệm, bổ sung