Giáo án Ngữ văn 12 tiết 75: Thực hành về hàm ý (t2)

Ngày soạn 15/2/2009 Tiết 75
Bài: THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý (T2)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Giúp Học sinh:
1. Kiến thức: Qua luyện tập thực hành, HS củng cố và nâng cao những kiến thức cơ bản về hàm ý, cách tạo hàm ý, tác dụng của hàm ý trong giao tiếp ngôn ngữ.
2. Kĩ năng: Biết lĩnh hội và phân tích được hàm ý (trong văn bản nghệ thuật và trong giao tiếp hàng ngày). Biết dùng câu có hàm ý khi cần thiết,
3. Thái độ: Học đi đôi với hành, lí thuyết kết hợp với thực tế; không ngừng nâng cao kĩ năng giao tiếp
II. CHUẨN BỊ:
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Đọc SGK, SGV, TLTK, soạn giáo án .
- Phương án tổ chức lớp học, nhóm học: phát vấn, đàm thoại, thảo luận nhóm
2. Chuẩn bị của học sinh:
 Đọc SGK, TLTK để củng cố kiến thức cũ và chuẩn bị bài học 
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định tình hình lớp (1phút): Ổn định trật tự, điểm danh học sinh trong lớp 
2. Kiểm tra bài cũ (4ph): Nêu khái niệm hàm ý và các cách tạo hàm ý trong giao tiếp
3. Giảng bài mới: 38 phút
- Tạo tâm thế tiếp thu bài mới.
- Giới thiệu bài: 
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
Thời lượng
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH
NỘI DUNG
30ph
Hoạt động 1: Tổ chức thực hành
Bài tập 1: 
- Yêu cầu HS đọc đoạn trích và phân tích theo các câu hỏi (SGK)
? Lời bác Phô gái thực hiện hành động van xin, cầu khẩn ông lí và đáp lại bằng hành động nói như thế nào?
? Lời đáp của ông Lí có hàm ý gì?
- Làm việc cá nhân, --- 1HS đọc đoạn trích
-Thảo luận, phát biểu 
- Phát biểu ý kiến.
I-Tổ chức thực hành
Bài tập 1: 
a) Trong lượt lời mở đầu cuộc thoại, bác Phô gái khẩn thiết van xin song lời đáp của ông lí mang sắc thái mỉa mai, giễu cợt (ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà của các chị). Nếu là cách đáp tường minh phù hợp thì phải là lời chấp nhận sự van xin hoặc từ chối, phủ định sự van xin.
b) Lời của ông Lí nhằm từ chối lời van xin một cách gián tiếp. Đồng thời bộc lộ quyền uy, biểu lộ thái độ mỉa mai, giễu cợt cách suy nghĩ kiểu đàn bà ® Tính hàm súc của câu có hàm ý
Đáp án D
Bài tập 2: 
- Yêu cầu HS đọc và phân tích đoạn trích (SGK):
? Câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?
? Câu nhắc khéo ở lượt lời thứ hai của Từ thực chất có hàm ý nói với Hộ điều gì?
? Nêu tác dụng của cách nói trên?
- Thảo luận nhóm, 
- Đại diện các nhóm phát biểu.
N1: a,
N2: b
N3: c
Bài tập 2:
a) Câu hỏi đầu tiên của Từ: “Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba tây rồi mình nhỉ?”. Không phải chỉ hỏi về thời gian mà thực chất, thông qua đó Từ muốn nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền. (Hàng tháng cứ vào kì đầu tháng thì chồng Từ đều đi nhận tiền nhuận bút ).
b) Câu “nhắc khéo” thứ hai: “Hèn nào mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến...”. Từ không nói trực tiếp đến việc trả tiền nhà. Từ muốn nhắc Hộ đi nhận tiền về để trả các khoản nợ (Chủ ý vi phạm phương châm cách thức)
c) Tác dụng cách nói của Từ:
- Từ thông qua câu hỏi bóng gió về ngày tháng nhằm nhắc khéo đến một sự việc khác có liên quan (người thu tiền nhà)... Cách nói đó tránh được ấn tượng nặng nề, làm dịu đi không khí căng thẳng trong gia đình.
Bài tập 3: 
? Hãy nêu ra lớp nghĩa tường minh và hàm ý của bài thơ Sóng
? Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý thì có tác dụng và hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
- Đọc lại bài thơ, suy nghĩ, phát biểu
Bài tập 3: Lớp nghĩa tường minh và hàm ý của bài thơ Sóng
- Lớp nghĩa tường minh: Cảm nhận và miêu tả hiện tượng sóng biển với những đặc điểm, trạng thái của nó.
- Lớp nghĩa hàm ý: Vẻ đẹp tâm hồn của người thiếu nữ đang yêu: đắm say, nồng nàn, tin yêu
- Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ tạo nên tính hàm súc, đa nghĩa, biểu đạt cảm xúc, tư tưởng của tác giả một cách tinh tế, sâu sắc.
Bài tập 5: 
? Hãy chọn cách trả lời có hàm ý trong câu hỏi: “Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
- Thảo luận và đưa ra phương án đúng.
Bài tập 5: Cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
+ Ai mà chẳng thích? 
+ Hàng chất lượng cao đấy! 
+ Xưa cũ như trái đất rồi!
+Ví đem vào tập đoạn trường
Thì treo giải nhất chi nhường cho ai?
8ph
Hoạt động 2: Tổ chức tổng kết- Củng cố
Bài tập 4: 
-Yêu cầu HS đọc bài tập 4, thảo luận và đưa ra đáp án đúng
? Trong những ngữ cảnh thích hợp, cách nói có hàm ý đem lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?
- Yêu cầu 1 HS nhắc lại tác dụng của cách nói có hàm ý
- Thảo luận, chọn phương án trả lời đúng (Đáp án D)
- Vận dụng ý A, B,C để trả lới
II. Tổng kết
Trong những ngữ cảnh thích hợp, cách nói có hàm ý đem lại các tác dụng: 
- Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh 
- Thể hiện được sự tế nhị, khéo léo trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp và tính lịch sự trong giao tiếp 
- Tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện; người nói không phải chịu trách nhiệm về hàm ý 
4. Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo: 2 phút
- Nhận xét chung tiết học
- Tiết sau: Soạn bài THUỐC của Lỗ Tấn
RÚT KINH NGHIỆM VÀ BỔ SUNG