Giáo án Ngữ văn 12 tiết 75: Đọc văn Thực hành hàm ý (t2)

Ngày soạn:25/2/2011 Lớp dạy :12/6,8
Tiết
ĐỌC VĂN
75
THỰC HÀNH HÀM Ý(t2)
I.Mục tiêu bài học 
1.Về kiến thức:
 - Củng cố và nâng cao những kiến thức về hàm ý, về cách thức tạo lập và lĩnh hội hàm ý.
2. Về kĩ năng:
 - Biết lĩnh hội và phân tích được hàm ý (trong văn bản nghệ thuật và trong giao tiếp hằng ngày). 
3.Về tư duy và thái độ: 
 - Biết dùng câu có hàm ý khi cần thiết.
II. Chuẩn bị của GV và HS 
 1.Chuẩn bị của GV: SGK, SG, bài soạn, tài liệu tham khảo
 2.Chuẩn bị của HS: Vở soạn, sgk
III.Phương pháp dạy học
- GV tổ chức giờ dạy học kết hợp câu hỏi phát vấn, nêu vấn đề, thuyết giảng 
- Cho HS thảo luận nhóm.
IV.Tiến trình bài dạy 
1.Ổn định lớp. 
2.Kiểm tra bài cũ.
3.Giới thiệu bài mới :
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
 Hoạt động 1: Tổ chức cho HS thực hành 
Tìm hiểu Bài tập 1: 
 GV: Yêu cầu HS đọc đoạn trích và phân tích theo các câu hỏi (SGK)
 GV: Lời bác Phô gái thực hiện hành động van xin, cầu khẩn và ông lí đáp lại bằng hành động nói như thế nào?
GV: Lời đáp của ông Lí có hàm ý gì?
Tìm hiểu Bài tập 2: 
GV: Câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?
 GV: Câu nhắc khéo ở lượt lời thứ hai của Từ thực chất có hàm ý nói với Hộ điều gì?
 GV: Cách nói của Từ có tác dụng gì?
Tìm hiểu Bài tập 3: 
GV: Phân tích hàm ý trong câu trả lời thứ nhất của anh chàng mua kính?
 GV: Phân tích hàm ý trong câu trả lời thứ hai của anh chàng?
Tìm hiểu Bài tập 4: 
GV: Chỉ ra lớp nghĩa tường minh của bài thơ Sóng?
GV: Chỉ ra lớp nghĩa hàm ý của bài thơ Sóng?
 GV: Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý thì có tác dụng và hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Tìm hiểu Bài tập 5: 
 GV: Chọn cách trả lời có hàm ý trong câu hỏi: “Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
Hoạt động 2: Tổ chức tổng kết
Hoaït ñoäng 1:
 (HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái trªn)
Học sinh thảo luận theo nhóm ghi ra giấy nháp và cử người lên trình bày hoặc bổ sung khi cần thiết 
 Học sinh đọc đoạn 
trích rồi phân tích theo các câu hỏi.
Học sinh đọc đoạn 
trích rồi phân tích theo các câu hỏi.
+ HS thảo luận và phát biểu
Học sinh đọc đoạn 
trích rồi phân tích theo các câu hỏi.
I. THỰC HÀNH
1. Bài tập 1
a) Trong lượt lời mở đầu cuộc thoại, bác Phô gái van xin “Thầy tha cho nhà con, đừng bắt nhà con đi xem đá bóng nữa”. 
Lời đáp của ông lí mang sắc thái mỉa mai, giễu cợt (ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà của các chị). 
à Nếu là cách đáp tường minh phù hợp thì phải là lời chấp nhận sự van xin hoặc từ chối, phủ định sự van xin.
b) Lời của ông Lí không đáp ứng trực tiếp hành động van xin của bác Phô mà từ chối một cách gián tiếp. 
Đồng thời mang sắc thái biểu cảm: bộc lộ quyền uy, thể hiện sự từ chối lời van xin, biểu lộ thái độ mỉa mai, giễu cợt cách suy nghĩ kiểu đàn bà.
à Tính hàm súc của câu có hàm ý
2. Bài tập 2
a) Câu hỏi đầu tiên của Từ: 
“Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba đây rồi mình nhỉ?”. 
à Không phải chỉ hỏi về thời gian mà thực chất, thông qua đó Từ muốn nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền. (Hàng tháng cứ vào kì đầu tháng thì chồng Từ đều đi nhận tiền nhuận bút ).
b) Câu “nhắc khéo” thứ hai: 
“Hèn nào mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến...”. 
à Từ không nói trực tiếp đến việc trả tiền nhà. Từ muốn nhắc Hộ đi nhận tiền về để trả các khoản nợ (Chủ ý vi phạm phương châm cách thức)
c) Tác dụng cách nói của Từ:
- Từ thể hiện ý muốn của mình thông qua câu hỏi bóng gió về ngày tháng, nhắc khéo đến một sự việc khác có liên quan (người thu tiền nhà)... 
- Cách nói nhẹ nhàng, xa xôi những vẫn đạt được mục đích. Nó tránh được ấn tượng nặng nề, làm dịu đi không khí căng thẳng trong quan hệ vợ chồng khi lâm vào hoàn cảnh khó khăn.
3. Bài tập 3
a) Câu trả lời thứ nhất của anh chàng mua kính: 
“Kính tốt thì đọc được chữ rồi” 
à chứng tỏ anh ta quan niệm kính tốt thì phải giúp cho con người đọc được chữ. Từ đó suy ra, kính không giúp con người đọc được chữ là kính xấu. Anh ta chê mọi cặp kính của nhà hàng là kính xấu. Anh ta chê mọi cặp kính của nhà hàng vì không có cặp kính nào giúp anh ta đọc được chữ.
b) Câu trả lời thứ hai: 
“Biết chữ thì đã không cần mua kính”. 
à Câu trả lời giúp người đọc xác định được anh ta là người không biết chữ (vì không biết chữ nên mới cần mua kính). Cách trả lời vừa đáp ứng được câu hỏi, vừa giúp anh ta giữ được thể hiện.
4. Bài tập 4
- Lớp nghĩa tường minh: Cảm nhận và miêu tả hiện tượng sóng biển với những đặc điểm, trạng thái của nó.
- Lớp nghĩa hàm ý: Vẻ đẹp tâm hồn của người thiếu nữ đang yêu: đắm say, nồng nàn, tin yêu
- Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ tạo nên tính hàm súc, đa nghĩa, biểu đạt cảm xúc, tư tưởng của tác giả một cách tinh tế, sâu sắc.
5. Bài tập 5
Cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
- Ai mà chẳng thích? 
- Hàng chất lượng cao đấy! 
- Xưa cũ như trái đất rồi!
- Ví đem vào tập đoạn trường
Thì treo giải nhất chi nhường cho ai?
II. TỔNG KẾT
Tác dụng và hiệu quả của cách nói có hàm ý: 
Tuỳ thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp, hàm ý có thể mang lại:
- Tính hàm súc cho lời nói: lời nói ngắn gọn mà chất chứa nhiều nội dung, ý nghĩa
- Hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc với người nghe
- Sự vô can, không phải chịu trách nhiệm của người nói về hàm ý (vì hàm ý là do người nghe suy ra)
- Tính lịch sự và thể diện tốt đẹp trong giao tiếp bằng ngôn ngữ
4. Củng cố và hướng dẫn học ở nhà
 a.Củng cố
- Ra baøi taäp veà nhaø: v Tìm 2 dẫn chứng trong văn học có sử dụng hàm ý.
v Tự đặt một đoạn hội thoại có sử dụng hàm ý
 b.Hướng dẫn học ở nhà
- Thuốc – Lỗ Tấn
5. Rút kinh nghiệm