Giáo án Ngữ văn 12 tiết 74: Một người Hà Nội - Nguyễn Khải

MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
74----------------------------------------------------------------------------------------------Nguyễn Khải
A. Mục tiêu cần đạt:
- HS cảm nhận được vẻ đẹp và chiều sâu văn hoá của người Hà Nội qua hình tượng nhân vật bà Hiền.
- HS nắm được một số nét cơ bản trong nghệ thuật văn xuôi của Nguyễn Khải: cách kể chuyện, giọng văn, chất triết lý...
B. Phương tiện thực hiện:
 SGK, SGV, Thiết kế bài giảng
C.Phương pháp: 
Đọc diễn cảm, phát vấn, thảo luận.
Các hình thức trực quan như xem phim, ảnh tư liệu về Hà Nội
D. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp:
2. Bài cũ:
3.Bài mới: ( Lời giới thiệu vào bài)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
*Hoạt động 1 : H.dẫn HS tìm Tiểu dẫn.
- Nêu những nét chính về Nguyễn Khải?
- Hãy kể tên những tác phẩm tiêu biểu của ông.
- Tại sao Nguyễn Khải đặt tên cho tác phẩm là “Một người Hà Nội”?
*Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc văn bản, chú thích, tìm hiểu văn bản.
- Nhân vật trung tâm của tác phẩm là ai?
- Nhân vật này được thể hiện qua cái nhìn của ai? 
- Giới thiệu vài nét về cô Hiền. 
- Nếp sống của cô Hiền thể hiện ở những mặt nào? Tìm chi tiết và nhận xét?
- Cách dạy con của cô Hiền có gì đáng lưu ý?
- Trước những biến động của thời cuộc, nếp sống cô Hiền có thay đổi không? ® Vậy cô Hiền là người như thế nào?
(GV giảng giải về hoàn cảnh đất nước những năm trước 1955, thời chống Pháp)
- Vì sao bà Hiền vẫn ở lại Hà Nội khi nhiều người đã tản cư?
Từ đó cho thấy điều gì về nhân vật cô Hiền?
(GV diễn giảng về không khí ở Hà Nội sau hòa bình lập lại)
- Thái độ của cô Hiền trước niềm vui chiến thắng và cách cư xử của người chung quanh? Qua đó cho thấy cô Hiền là người như thế nào?
-Trong hoàn cảnh cả nước ra trận, thái độ của cô Hiền như thế nào khi các con tình nguyện ra chiến trường? Điều đó thể hiện qua những câu nói nào?
-Ta phát hiện ra điều gì trong nhân cách cô Hiền? 
- Qua những gì vừa tìm hiểu, hãy cho biết vì sao tác giả gọi cô Hiền là “một người Hà Nội”? 
- Theo em người Hà Nội phải có phong thái và cốt cách như thế nào?
- Em có nhận xét gì về nhân vật người kể chuyện trong tác phẩm?
- Tác phẩm đã có những thành công nào về mặt nghệ thuật?
*Hoạt động 3: Hướng dẫn HS luyện tập
HS đọc Tiểu dẫn, trả lời.
HS nêu tên tác phẩm.
- HS trả lời theo cách cảm nhận riêng của mình.
HS đọc văn bản và phần chú thích.
- HS trả lời.
- HS trả lời (nhân vật cô Hiền được thể hiện qua sự khám phá của nhân vật “tôi”).
- HS trả lời: cách ăn ở, quản lý gia đình...
. Chọn bạn trăm năm là một ông giáo tiểu học hiền lành, chăm chỉ...
. Nghĩ đến việc nuôi dạy con chu đáo khác cách nghĩ của người cùng thời. 
- “chúng mày là người Hà Nội”
- HS trả lời (không thay đổi : kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ, sau 1975)
- HS trả lời (chỉ vì bà không thể rời xa Hà Nội) 
HS trả lời (không hài lòng trước ngôn ngữ ồn ào, xô bồ; nhận xét “vui hơi nhiều, nói cũng hơi nhiều”
- HS trả lời:bằng lòng cho con ra trận, “Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự hy sinh của bạn bè...”
HS khái quát
- Người Hà Nội phải có phong thái, cốt cách: từ lối sống, cách nghĩ, cách nhìn nhận, cách ứng xử đều phải có chuẩn, cái quan trọng là phải luôn giữ gìn văn hóa đất kinh kì.
- HS trả lời (điểm nhìn, cách kể , giọng điệu, ngôn ngữ)
Nghệ thuật trần thuật, xây dựng nhân vật, cách tổ chức cốt truyện, chi tiết nghệ thuật...
- HS chia làm 4 nhóm, 2 nhóm thảo luận 1 câu.
 1. Cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn là biểu hiện của văn hóa Hà thành và cũng là biểu tượng của truyện ( cây si nghiêng đổ " cây si sống lại...)
 2. “Hạt bụi vàng...” là hình ảnh đặt sắc thể hiện sự khái quát nghệ thuật cao... Nói lên phẩm chất phong phú củanhân vật
I. Tìm hiểu chung:
 1. Tác giả (1930-2008):
- Nhà văn được rèn luyện, trưởng thành trong quân ngũ.
- Một trong những cây bút hàng đầu của văn xuôi VN từ sau cách mạng tháng 8/1945.
- Nhà văn luôn xông xáo, bám sát thời sự, khả năng phát hiện vấn đề, phân tích tâm lý sâu sắc.
- Tác phẩm tiêu biểu (SGK)
 2. Tác phẩm “Một người Hà Nội”:
 a) Hoàn cảnh ra đời:
- 1960, gắn với công cuộc đổi mới của đất nước, đổi mới của văn học.
 b) Xuất xứ:
- Rút từ tập truyện “Hà Nội trong mắt tôi” (NXB Hà Nội 1995).
 c) Nhan đề: thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm.
- Là sự trình bày cảm nhận, cách nhìn, quan niệm về người Hà Nội của nhà văn.
- Định hướng tư tưởng của tác phẩm.
II. Đọc - hiểu:
 1. Hình tượng nhân vật cô Hiền:
a) Lai lịch: gốc Hà Nội, có nhan sắc, thông minh, gia đình nề nếp, yêu văn chương.
 b) Nếp sống:
- Hôn nhân: Nghiêm túc, thực tế
- Sinh con: Có ý thức trách nhiệm.
- Quản lý gia đình: Chủ động, tự tin trong vai trò của người mẹ, người vợ.
- Dạy con: Chú ý đến “văn hóa của người Hà Nội”
- Cách sinh hoạt: không thay đổi trước biến động của thời cuộc.
* Cô Hiền là người bản lĩnh, thức thời, khôn ngoan và sắc sảo.
 c) Cách ứng xử trước thời cuộc:
- Trước 1955: Ở lại Hà Nội.
" Có tình yêu Hà Nội, gắn bó với Hà Nội.
- Sau năm 1955: Nhận ra niềm vui hơi quá mức và có phần thỏa mãn của con người sau chiến thắng.
" Trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo
- Trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ: tôn trọng danh dự của con, bằng lòng cho con ra trận.
" Là người giàu lòng tự trọng, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng. 
* Cô Hiền là người luôn có ý thức giữ gìn nền nếp gia phong, truyền thống của đất kinh kì, là một nhân cách sống biết tự trọng.
 2. Nhân vật người kể chuyện:
- Yêu Hà Nội, hiểu Hà Nội, say mê nét đẹp văn hóa của người Hà Nội.
- Có cái nhìn lịch lãm, sâu sắc.
- Cách kể chuyện vừa thân tình vừa hóm hỉnh nhưng vẫn khẳng định được giá trị của kinh nghiệm cá nhân.
- Giọng kể: Chiêm nghiệm- triết lý.
- Ngôn ngữ: vừa giản dị vừa giàu ngụ ý và triết lý.
 3. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật trần thuật:
 + Đặt một sự việc, một hiện tượng trước nhiều cách đánh giá.
 + Kể bằng đối thoại, bằng phân tích, bình luận.
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Khắc họa tính cách nhân vật qua lời kể và đối thoại.
- Chi tiết nghệ thuật đặc sắc: Hình ảnh cây si cổ thụ, hạt bụi vàng...
III- Luyện tập: 
 1. Hình ảnh cây si ở cuối truyện gợi cho em suy nghĩ gì?
 2. Vì sao tác giả gọi cô Hiền là “hạt bụi vàng của Hà Nội”?
4. Củng cố - Dặn dò: Về nhà, làm bài tập nâng cao vào vở. Soạn bài:"Thực hành về hàm ý"
	5. Rút kinh nghiệm, bổ sung: