Giáo án Ngữ văn 12 tiết 61 và 62: Vợ nhặt - Kim Lân

VỢ NHẶT
61-62------------------------------------------------------------------------------------------------Kim Lân
A- Mục tiêu bài học:Giúp HS
- Hiểu được tình cảnh thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
- Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những người lao động nghèo khổ ngay trên bờ vực thẳm của cái chết.
 - Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật:sáng tạo tình huống,gợi không khí,miêu tả tâm lí,dựng đối thoại.	
B- Phương tiện thực hiện: 
 -SGK , SGV, Thiết kế bài học
C- Phương pháp dạy học:
 - GV tổ chức dạy học theo phương pháp: nêu vấn đề ,phát vấn,đàm thoại kết hợp với diễn giảng và thảo luận nhóm.
D- Tiến trình tổ chức dạy học 
1. Ổn định lớp
2. Kiểm ra bài cũ:
3. Giới thiệu bài mới: Nạn đói năm 1945 đã làm xúc động nhiều văn nghệ sĩ.Nhà văn Nguyên Hồng viết Địa ngục, Tô Hoài viết Mười năm...Kim Lân đóng góp vào đề tài trên một truyện ngắn xuất sắc "Vợ nhặt".Truyện ngắn"Vợ nhặt" đã thể hiện thành công hình tượng những con người Việt Nam lương thiện trong tai hoạ đói kém khủng khiếp do thực dân, phát xít gây ra.Nhưng họ đã cưu mang đùm bọc nhau và hi vọng trông chờ vào sức mạnh giải phóng dân tộc của cuộc cách mạng do giai cấp công -nông lãnh đạo.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
*Hoạt động 1: H.dẫn hs tìm hiểu Tiểu dẫn
-GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn SGK
-Dựa vào Tiểu dấn SGK,em hãy nêu những nét chính về tác giả Kim Lân?
-Em hãy trình bày xuất xứ truyện ngắn Vợ nhặt
HS đọc Tiểu dẫn SGK 
HS dựa vào Tiểu dẫn SGK và những hiểu biết của bản thân để trình bày.
I.Tìm hiểu chung 
1.Tác giả Kim Lân(1920-2007)
-Tên khai sinh:NguyễnVăn Tài
Quê:làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Tiên Sơn,Tỉnh Bắc Ninh.
-Tác phẩm chính: Nên vợ nên chồng(1955), Con chó xấu xí(1962)
-Thế giới nghệ thuật của ông thường là khung cảnh nông thôn, hình tượng người nông dân.
- Là nhà văn một lòng một dạ đi về với "đất", với "người" với "thuần hậu nguyên thủy" của cuộc sống nông thôn.
-Nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2001.
2. Tác phẩm
+Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân in trong tập truyện "Con chó xấu xí"(1962)
-Tiền thân của truyện ngắn này là tiểu thuyết"Xóm ngụ cư" được viết ngay sau Cách mạng tháng Tám nhưng dang dở và bị mất bản thảo. Sau khi hoà bình lập lại(1954),Kim Lân dựa vào một phần cốt truyện cũ để viết truyện ngắn này.
*Hoạt động 2: H.dẫn hs tìm hiểu ý nghĩa nhan đề 
+Dựa vào nội dung truyện, hãy giải thích nhan đề Vợ nhặt?
-GV nhận xét và nhấn mạnh một số ý cơ bản
- 2HS đọc văn bản
-HS thảo luận và trình bày
II. Đọc -hiểu văn bản
1. Ý nghĩa nhan đề "Vợ nhặt"
- Nhan đề Vợ nhặt thâu tóm giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm. 
- Từ nhan đề, ta thấy thân phận con người bị rẻ rúng như cái rơm, cái rác có thể nhặt ở bất kì đâu,bất kì lúc nào. Người ta hỏi vợ, cưới vợ còn ở đây Tràng nhặt vợ. 
- Đây thực chất là sự khốn cùng của hoàn cảnh.
*Hoạt động 3: H.dẫn hs tìm hiểu nghệ thuật xây dựng tình huống truyện như thế nào?
+Em hãy cho biết tình huống truyện đó có những ý nghĩa gì?
GV gợi ý: giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tình huống truyện?
- HS làm việc cá nhân
HS làm việc cá nhân
2. Tình huống truyện
-Tràng là một chàng trai sống ở xóm ngụ cư nghèo mà lại xấu xí, dở hơi,tưởng không thể nào lấy được vợ.Thế mà Tràng nhặt được vợ bằng mấy câu bông đùa"tầm phơ tầm phào",nhờ mấy bát bánh đúc.
-Tình huống truyện diễn ra trong một khoảnh khắc đặc biệt:nạn đói khủng khiếp năm 1945 đang đe dọa cuộc sống từng con người trong mỗi gia đình,mỗi làng xóm
-Tình huống Tràng nhặt được vợ đã làm cho mọi người vô cùng ngạc nhiên:
+Trẻ con xóm ngụ cư ngạc nhiên
+Người lớn cũng ngạc nhiên
+Mẹ của Tràng cũng ngạc nhiên
 +Bản thân Tràng cũng không ngờ được,cứ ngỡ ngàng như không phải.Một tình huống éo le,giàu kịch tính,rất độc đáo.
-Giá trị hiện thực: tố cáo tội ác của thực dân Pháp,phát xít qua bức tranh xám xịt về thảm cảnh chết đói.
-Giá trị nhân đạo:Tình nhân ái cưu mang đùm bọc lẫn nhau,khát vọng hướng tới cuộc sống và hạnh phúc.Điều mà Kim Lân muốn nói là trong bối cảnh bi thảm,giá trị nhân bản không mất đi,con người vẫn muốn cứ được là con người.
*Hoạt động 4: H.dẫn hs tìm hiểu các nhân vật t
+ Cảm nhận của em về nhân vật Tràng và người vợ nhặt?
HS làm việc cá nhân
3. Tìm hiểu các nhân vật
a. Tràng và người vợ nhặt
* Bị cái đói dồn vào thảm cảnh
-Tràng
+ Đi từng bước mệt mỏi,cái đầu trọc chúi về đằng trước...
+Cảm nhận của em về diễn biến tâm trạng nhân vật bà cụ Tứ- mẹ Tràng.
-GV nhận xét và chốt lại những ý cơ bản.
*Hoạt động 5: H.dẫn hs tìm hiểu nghệ thuật của tác phẩm
+Em hãy nhận xét về nghệ thuật viết truyện của Kim Lân : Cách kể chuyện,cách dựng cảnh,đối thoại, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật,ngôn ngữ...
- GV diễn giảng thêm cho HS
 -GV hướng dẫn học sinh tổng kết hai mặt: Nội dung và nghệ thuật.
HS phát biểu tự do,tranh luận.
 - Ngạc nhiên
 - Lo âu,thương cảm, tủi thân.
 -Hi vọng tin tưởng của tương lai.
HS thảo luận và trả lời theo những gợi ý,định hướng của GV
HS suy nghĩ và phát biểu tổng kết
+Không có tiền cưới vợ. Ngày vui vợ chồng phải ăn cám
-Người vợ nhặt:
+Rách rưới,tả tơi gầy sọp,trên khuôn mặt lưỡi cày chỉ còn thấy hai con mắt.
+Không có nổi cái tên,không duy trì nổi lòng tự trọng để phải theo không Tràng chỉ sau bốn bát bánh đúc.
*Có khát khao nương tựa, khát khao muốn được gắn bó vào cuộc đời của người khác để được tồn tại,để sống,để cho cuộc đời mỗi người trở nên có ý nghĩa hơn.
- Tràng:
+ Lúc đầu:Chỉ đùa và trên đường đưa người vợ nhặt về tâm hồn tràn đầy tình nghĩa,quên luôn cả mùa đói.
+Sáng hôm sau:Cảm nhận rõ hạnh phúc"Thấm thía cảm động"của mái ấm gia đình.
- Người vợ nhặt:
+Lúc đầu:Chỉ định gắn với Tràng để tồn tại qua mùa đói.
+Sáng hôm sau:Cuộc sống gia đình thay đổi thị, biến thành "người đàn bà hiền hậu,đúng mực,không có vẻ gì chao chát chỏng lỏng"
*Tràng và người vợ nhặt có sự hi vọng,tin tưởng vào tương lai:
-Tràng nghĩ đến chuyện tu sửa nhà cửa,chuyện sinh con ,đẻ cái,chuyện lo lắng cho vợ con sau này,chuyện đám người phá kho thóc Nhật và hình ảnh lá cờ đỏ tượng trưng cho Việt Minh.
- Người vợ nhặt cùng mẹ chồng quét tước,thu dọn nhà cửa,sân vườn mong mang lại một sinh khí mới.Nói đến chuyện các vùng khác không còn đóng thuế,phá kho thóc Nhật,chuyện Việt Minh.
b. Diễn biến tâm trạng bà Cụ Tứ:
* Ngạc nhiên:
-Đứng sững lại hấp háy cặp mắt cho đỡ nhoèn, quay nhìn Tràng không hiểu(thấy người đàn bà bên Tràng)
-Băn khoăn ngồi xuống giường khi nghe người đàn bà chào.
*Lo âu,thương cảm,tủi thân:
- Cúi đầu,kẽ mắt rĩ xuống hai dòng nước mắt(buồn vì không lo nổi đám cưới cho con,sợ con và dâu"có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không".)
-Nghẹn lời, nước mắt "cứ chảy xuống ròng ròng"
*Hi vọng tin tưởng ở tương lai
-Nói đến chuyện nuôi gà,chuyện sẽ có một đàn gà nay mai.Nói đến triết lí"ai giàu ba họ ai khó ba đời" để động viên con và dâu về một viễn cảnh thoát đói nghèo.
-Thu dọn,quét tước nhà cửa,sân vườn mong mang lại một sinh khí mới.
4. Nghệ thuật
-Cách kể chuyện tự nhiên,lôi cuốn,hấp dẫn.
-Nghệ thuật tạo tình huống đầy sáng tạo
-Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế,sâu sắc
-Ngôn ngữ nhuần nhị ,tự nhiên
III. Tổng kết
-Truyện ngắn "Vợ nhặt"thể hiện được thảm cảnh của nhân dân ta trong nạn đói năm 1945. Đặc biệt tác phẩm thể hiện được tấm lòng nhân ái, sức sống kì diệu của con người ngay bên bờ vực thẳm của cái chết vẫn hướng về sự sống và khát khao tổ ấm gia đình.
-"Vợ nhặt" tạo được một tình huống truyện độc đáo,cách kể chuyện hấp dẫn, miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế.
	4. Củng cố, dặn dò: Chuẩn bị bài "Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn văn xuôi"
	5. Rút kinh nghiệm, bổ sung: