Giáo án Ngữ văn 12 nâng cao tiết 73, 74 - Đọc văn: Vợ chồng A Phủ (Trích) Tô Hoài

Tiết 73, 74 - Đọc văn:
VỢ CHỒNG A PHỦ
(Trích)
 Tô Hoài
A - MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
 Giúp HS:
- Hiểu được giá trị nhân đạo của tác phẩm thể hiện qua sự lên án tội ác của bọn thống trị và khẳng định sức sống ngoan cường, khát vọng tự do tiềm tàng ở người dân lao động.
- Phân tích được nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, nghệ thuật tạo tình huống truyện, miêu tả sinh hoạt, phong tục và tâm lí nhân vật trong đoạn trích.
- Rèn luyện kĩ năng phân tích tác phẩm truyện, chủ yếu là phân tích nhân vật và các chi tiết nghệ thuật quan trọng. 
B - TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
HĐ CỦA GV VÀ HS
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả
Dựa vào phần Tiểu dẫn SGK, em hãy nêu những nét chính về tác giả Tô Hoài ?
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ
Tác phẩm nằm trong tập truyện nào ?
Tác phẩm gồm mấy phần ? Đoạn trích nằm ở phần nào ?
b. Tóm tắt phần đầu
Em hãy tóm tắt đoạn trích bằng một đoạn văn ngắn ?
(Tóm tắt theo nhân vật)
II - ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Hình tượng nhân vật Mị
a. Cách giới thiệu
Mị xuất hiện ngay ở những dòng đầu tiên của truyện ngắn. Em hình dung và cảm nhận được điều gì về nhân vật trong đoạn văn mở đầu tác phẩm ?
b. Mị là một cô gái có phẩm chất tốt đẹp 
Em hãy tìm những chi tiết chứng tỏ Mị là một cô gái có phẩm chất tốt đẹp ?
- Nhan sắc và tài năng
- Lao động
- Yêu đời, yêu tự do
- Hiếu thảo với cha mẹ
GV chốt:
Mị là một hình tượng đẹp về người thiếu nữ Tây Bắc. Ở Mị toát lên cái đẹp vừa tự nhiên, giản dị vừa phóng khoáng, thẳm sâu như thiên nhiên núi rừng. Cô có nhan sắc và tâm hồn, yêu đời, chăm chỉ và hiếu thảo. Tóm lại, cô có đủ phẩm chất để đáng được sống cuộc đời hạnh phúc.
b. Mị bị đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần
Vì sao Mị lại trở thành con dâu gạt nợ nhà thống lí ?
GV bình:
Bề ngoài thì Mị là con dâu nhưng bên trong lại là một thứ gán nợ, bắt nợ. Nếu chỉ là con nợ thay cho bố mẹ thì Mị hoàn toàn có thể hi vọng vào một ngày nào đó sẽ giải thoát sau khi trả hết nợ nhưng Mị lại là con dâu, bị cướp về và cúng trình ma ở nhà thống lí. Đến hết đời, dù món nợ ấy có được trả thì Mị cũng sẽ không bao giờ được giải thoát, được trở về cuộc sống tự do. Đây chính là bi kịch của cuộc đời Mị. 
Khi bị biến thành “con dâu gạt nợ” thì Mị đã bị đày đọa khổ cực như thế nào ?
GV chốt:
Qua những chi tiết trên, nhà văn không chỉ gián tiếp tố cáo sự áp bức bóc lột của bọn địa chủ phong kiến miền núi mà còn nói lên một sự thật: dưới ách thống trị của cường quyền bạo lực và thần quyền hủ tục, người dân lao động miền núi Tây Bắc bị chà đạp một cách tàn nhẫn về tinh thần đến mức tê liệt cảm giác về sự sống, mất dần ý niệm về cuộc đời, từ những con người có lòng ham sống mãnh liệt trở thành những người sống như đã chết, vô thức như những đồ vật trong nhà. Một sự hủy diệt sự sống của con người thật đáng sợ. 
c. Sức sống tiềm tàng và mãnh mẽ của Mị
* Trong đêm tình mùa xuân
Ngoại cảnh đã tác động như thế nào đến cuộc đời tăm tối của Mị ?
GV chốt:
Những biểu hiện của ngoại cảnh ấy không thể không tác động đến Mị, nhất là tiếng sáo. Bởi ngày trước Mị thổi sáo giỏi, bao nhiêu người mê, ngày đêm đi theo Mị. Tiếng sáo gọi bạn tình, tiếng sáo rủ bạn đi chơi chính là tiếng ca của hạnh phúc, là biểu tượng của tình yêu đôi lứa. Nó đã xuyên qua hàng rào giá lạnh bên ngoài để vọng vào miền sâu thẳm trong tâm hồn Mị, đánh thức sức sống vẫn tiềm ẩn trong cõi lòng của cô. 
Phân tích diễn biến tâm lí và hành động của Mị ? (chú ý nêu ý nghĩa của từng hành động của Mị)
GV chốt:
Tuy bị đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần nhưng Mị vẫn không hoàn toàn mất đi bản chất người tốt đẹp. Khát vọng sống, niềm khát khao hạnh phúc vẫn tiềm ẩn trong sâu thẳm tâm hồn Mị. Những tác động của ngoại cảnh là không nhỏ nhưng cái sức mạnh bên trong, không thể nào vùi dập được mới là điều quyết định sức sống của Mị, của mỗi cá nhân. 
* Trong đêm cứu A Phủ
GV gợi dẫn:
Có thể thấy đêm tình mùa xuân ở Hồng Ngài đã giúp ta nhận ra những bí ẩn của cuộc đời và con người nói chung. Tuy nhiên, tất cả vẫn chưa dừng lại ở đó. Đây dường như mới chỉ là bước chuẩn bị cho những hành động phản kháng mạnh mẽ và táo bạo hơn diễn ra tiếp theo. 
Em hãy phân tích diễn biến tâm trạng và hành động của Mị trong đoạn văn Mị cứu A Phủ để chứng minh cho điều trên ?
GV bình:
Đây là hệ quả tất yếu sau những gì đã diễn ra ở Mị. Từ đêm tình mùa xuân ở Hồng Ngài đến đêm cứu A Phủ là một hành trình tìm lại chính mình và tự giải thoát mình khỏi nhưng xiềng gông của cả cường quyền bạo lực và thần quyền lạc hậu. Đó cũng là sự khẳng định ý nghĩa của cuộc sống và khát khao tự do cháy bỏng của người dân lao động Tây Bắc. 
2. Hình tượng nhân vật A Phủ
a. Sự xuất hiện
A Phủ xuất hiện lần đầu tiên trong hoàn cảnh nào ?
GV chốt:
Cũng như Mị, A Phủ được tác giả giới thiệu bằng sự xuất hiện đột ngột, gây chú ý cho người đọc, rồi mới kể về lai lịch của anh. A Phủ xuất hiện trong cuộc đối đầu với A Sử thật hiên ngang và trận đòn đánh mới áp đảo và hả hê làm sao. 
b. Thân phận và tính cách
Thân phận và tính cách của A Phủ được Tô Hoài thể hiện như thế nào ?
c. Cảnh phạt vạ và xử kiện 
Cảnh phạt vạ và xử kiện được diễn ra như thế nào ? Qua đó, Tô Hoài muốn nói lên điều gì ?
GV chốt:
Việc A Phủ bị bắt làm người ở trừ nợ càng làm tăng thêm sức tố cáo của tác phẩm: một chàng trai khỏe mạnh, gan góc, vốn không nợ nần gì nhà Pá Tra, lại lao động giỏi, sống tự do, vậy mà cuối cùng cũng không thoát khỏi ách áp bức của chúa đất, phải rơi vào thân phân nộ lệ suốt đời trong nhà thống lí Pá Tra. Hơn thế nữa, cho đến cả đời con, đời cháu cũng vậy, bao giờ trả hết món nợ thì thôi. 
d. Cuộc chạy trốn tìm tự do và hạnh phúc
Trong thân phân con nợ, A Phủ đã làm những việc gì ?
Khi làm mất bò, thái độ của anh như thế nào ?
Khi bị trói đứng vào cột, A Phủ có thái độ như thế nào ?
Khi được Mị cắt dây cởi trói thì A Phủ có thái độ như thế nào ?
3. Giá trị tác phẩm
a. Giá trị hiện thực
Em hãy nêu giá trị hiện thực của truyện ngắn này ?
b. Giá trị nhân đạo
Qua số phận của hai nhân vật Mị và A Phủ, em hãy nêu giá trị nhân đạo của tác phẩm.
c. Giá trị nghệ thuật
Em hãy nêu những đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm ?
III - TỔNG KẾT
GV định hướng, chốt lại những vấn đề căn bản
GV thuyết giảng nâng cao:
Vợ chồng A Phủ và cả tập Truyện Tây Bắc là một thành công có tính khai phá của Tô Hoài về đề tài miền núi trong nền văn học mới. Đời sống và con người miền núi đi vào tác phẩm với những nét bản chất, bằng tình cảm yêu mến và cái nhìn nhân đạo tích cực, quan điểm giai cấp rõ ràng. 
Tuy vậy, cũng mới chỉ là những bước đầu tiên nên không tránh khỏi cái nhìn đơn giản: chưa khám phá được những tầng sâu khác của đời sống miền núi với sự chồng chéo của nhiều tầng lớp lịch sử, văn hóa và các quan hệ phức tạp mà chỉ bằng quan điểm giai cấp thì chưa thể thấu hiểu được. 
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả
- Trước Cách mạng, Tô Hoài tập trung vào hai mảng đề tài chính là truyện về loài vật và cuộc sống lam lũ, khổ cực của những người dân ngoại ô. 
- Ông thuộc số những nhà văn có vốn sống đa dạng, có hiểu biểu sâu sắc về phong tục, tập quán ở nhiều vùng khác nhau của đất nước.
- Ông có lối trần thuật hóm hỉnh sinh động, ngôn ngữ giàu chất tạo hình và nhà văn đặc biệt thành công qua những trang miêu tả thiên nhiên và phong tục. 
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ và bố cục
- Vợ chồng A Phủ là một trong ba tác phẩm in trong tập Truyện Tây Bắc. Tác phẩm là kết quả của chuyến đi thực tế dài 8 tháng cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc năm 1952. 
- Tác phẩm gồm hai phần: phần đầu viết về cuộc đời của Mị và A Phủ ở Hồng Ngài, phần sau viết về cuộc sống nên vợ nên chồng, tham gia cách mạng của hai người ở Phiềng Sa. Đoạn trích được học là phần đầu của truyện. 
b. Tóm tắt phần đầu
Mị là một cô gái trẻ đẹp người dân tộc Mông. Cô bị bắt làm vợ A Sử - con trai thống lí Pá Tra để trừ nợ cho một món nợ truyền kiếp của gia đình. Lúc đầu, suốt mấy tháng trời, đêm nào Mị cũng khóc. Mị định ăn lá ngón tự tử nhưng vì thương cha nên Mị không thể chết. Mị đành sống tiếp những ngày tủi cực trong nhà thống lí. Mị làm việc quần quật khổ hơn trâu ngựa và lúc nào cũng lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. Mùa xuân đến, nghe tiếng sáo gọi bạn tình thiết tha, Mị nhớ lại mình còn trẻ và muốn đi chơi nhưng A Sử bắt gặp và trói đứng Mị trong buồng tối.
A Phủ là một chàng trai nghèo mồ côi, khỏe mạnh, lao động giỏi. Vì đánh A Sử nên A Phủ bị bắt, bị đánh đập, phạt vạ rồi trở thành đầy tớ không công cho nhà thống lí. A Phủ đi chăn bò ngoài bìa rừng, một lần bị hổ vồ mất một con bò nên bị thống lí trói đứng góc nhà. Lúc đầu, nhìn cảnh tượng ấy, Mị thản nhiên nhưng rồi lòng thương người cùng sự đồng cảm trỗi dậy, Mị cắt dây cởi trói cho A Phủ rồi theo A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài. 
II - ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Hình tượng nhân vật Mị
a. Cách giới thiệu
- Mở đầu là hình ảnh một cô gái âm thầm, lẻ loi, sống như gắn vào những vật vô tri, vô giác: Ai ở xa về, có việc vào nhà thống lí Pá Tra thường trông thấy có một cô gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa.
- Một cô con dâu nhà thống lí quyền thế, giàu sang nhiều nương, nhiều bạc, nhiều thuốc phiện nhất làng nhưng lúc nào cũng cúi mặt và mặt buồn rười rượi. 
ª Hình ảnh Mị hoàn toàn tương phản với gia đình mà Mị đang ở. Nó báo hiệu một cuộc đời không bằng phẳng, một số phận nhiều đau khổ. 
b. Mị là một cô gái có phẩm chất tốt đẹp
- Mị là cô gái trẻ đẹp (Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị) và có tài thổi sáo (Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị). Có nhan sắc và tài năng như vậy  ... ay nặng lãi của bọn địa chủ, phong kiến ở miền núi trước Cách mạng. Chính cách cho vay đó đã biến bao nhiêu người nghèo suốt đời bị lệ thuộc vào những kẻ giàu có, mà Mị chỉ là một trong những nạn nhân đau khổ đó. 
- Đời con dâu gạt nợ của Mị ở nhà thống lí là một quãng đời thê thảm, tủi cực, sống mà như đã chết:
+ Mị phải làm những công việc khổ cực cứ nối tiếp nhau triền miên: Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, đến mùa thì đi nương bẻ bắp. 
+ Mị dường như tê liệt cả lòng yêu đời, yêu sống lẫn tinh thần phản kháng. Cô ở lâu trong cái khổ nên quen rồi, không có ý niệm gì về sự khổ. 
+ Thân phận của Mị không bằng con trâu ngựa trong nhà: Con ngựa, con trâu làm còn có lúc, đêm nó còn được đứng gãi chân, đứng nhai cỏ, đàn bà con gái nhà này thì vùi vào làm việc cả ngày cả đêm.
+ Mị sống âm thầm như một cái bóng: Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. 
+ Căn buồng Mị ở giống như cái ngục thất giam cầm một tù nhân đã mất ý niệm về thời gian sống, mất hết cảm giác về cuộc sống của mình và thân phận mình: Cái buồng Mị nằm, kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng. 
c. Sức sống tiềm tàng và mãnh mẽ của Mị
* Trong đêm tình mùa xuân
- Mùa xuân về ở Hồng Ngài đã có những tác động tích cực đối với cuộc đời tăm tối và giá lạnh của Mị:
+ Khung cảnh mùa xuân vui tươi, tràn đầy sức sống và màu sắc: trong các làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ [] Đám trẻ đợi Tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà.
+ Tiếp đó là tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi, tiếng sáo gọi bạn tình vọng vào tâm hồn Mị.
+ Bữa cơm Tết cúng ma đón năm mới rộn rã tiếng chiêng đánh ầm ĩ và bữa rượu tiếp ngay bữa cơm bên bếp lửa.
- Diễn biến tâm lí và hành động của Mị:
+ Đầu tiên, Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi. Sau bao nhiêu ngày câm lặng thì cô đã cất tiếng, dù đó chỉ là những lời thì thầm. Điều này đã đánh dấu bước trở lại của người con gái yêu đời, yêu sống ngày nào.
+ Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ừng ực từng bát. Cách uống rượu này thật khác thường, Mị uống như để quên đi cái phần đời cay đắng vừa qua, để sống lại mạnh mẽ cái phần đời tươi trẻ đã có. 
+ Tiếp theo, Mị cảm thấy mình còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi. Rõ ràng, lòng ham sống trong Mị đã trỗi dậy, khát vọng sống đã bừng tỉnh. Mị ý thức rõ quyền sống, quyền được đi chơi ngày Tết của mình như bao người phụ nữ có chồng khác.
+ Chợt nhiên Mị nghĩ: Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa. Đây chính là biểu hiện của sự phản kháng với hoàn cảnh, của sự xung đột gay gắt giữa một bên là khát vọng chân chính đã thức tỉnh với một bên là thực tại đáng chán vẫn đang hiện hữu.
+ Tiếng sáo từ chỗ vang đâu đây thì nay đang rập rờn trong đầu Mị. Tiếng sáo ấy đã thôi thúc khát vọng đi chơi càng mãnh liệt hơn. Trước đó, Mị đã đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng thì nay tiếng sáo đã hối thúc Mị quấn tóc lại và với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách để đi chơi. Vậy là những chuyển động mạnh mẽ trong tâm hồn Mị đã dẫn đến những hành động nối tiếp nhau.
+ Giữa lúc đó thì A Sử vào và trói Mị vào cột. Hành động này của A Sử chỉ trói buộc thân xác Mị còn cô vẫn cảm thấy nồng nàn hơi rượu và nhất là cô vẫn thả hồn theo tiếng sáo gọi bạn tình. 
* Trong đêm cứu A Phủ
- Ban đầu, trước cảnh A Phủ bị trói, Mị hoàn toàn dửng dưng, cô vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay vì đây là cảnh trói người đến chết ở nhà thống lí đã là chuyện bình thường. Vả lại, có lẽ ở lâu trong cái khổ, Mị quen khổ rồi nên cái khổ của người khác cũng thế thôi.
- Sau đó, Mị đồng cảm: khi nhìn thấy dòng nước mắt chảy xuống hai hõm má đã xám lại ở A Phủ thì Mị nhớ đến năm trước Mị cũng phải trói đứng thế kia. 
- Thương mình, thương người, Mị càng nhận rõ tội ác của cha con thống lí: Chúng nó thật độc ác. Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết.
- Cuối cùng, sức mạnh của tình thương người cùng với niềm khát khao tự do trỗi dậy đã khiến Mị vượt qua nỗi sợ hãi để quyết định hành động táo bạo: cắt dây cởi trói cho A Phủ và theo chàng trốn khỏi Hồng Ngài. 
Tóm lại, với bút pháp hiện thực sắc sảo, nghệ thuật phân tích tâm lí tinh tế, Tô Hoài đã khắc họa thành công nhân vật Mị. Cuộc đời đau khổ, tủi cực của Mị có ý nghĩa tiêu biểu cho kiếp sống khốn khổ của người dân miền núi dưới ách thống trị của các thế lực phong kiến và thực dân. Nhưng có áp bức thì sẽ có đấu tranh, nhân vật Mị chính là điển hình sinh động cho sức sống tiềm tàng, sức vươn lên mạnh mẽ của con người từ trong hoàn cảnh tăm tối hướng tới ánh sáng của nhân phẩm và tự do. 
2. Hình tượng nhân vật A Phủ
a. Sự xuất hiện
A Phủ xuất hiện trong cuộc đánh nhau của trai làng bên với bọn A Sử: Một người to lớn chạy vụt ra vung tay ném con quay rất to vào mặt A Sử. Con quay gỗ ngát lăng vào giữa mặt. Nó vừa kịp bưng tay lên, A Phủ đã xộc tới, nắm cái vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo, đánh tới tấp. Hàng loạt các động từ chỉ hành động nhanh, mạnh, dồn dập thể hiện một tính cách mạnh mẽ, gan góc, một khát vọng tự do được bộc lộ quyết liệt. 
b. Thân phận và tính cách
- A Phủ là một thanh niên nghèo, cha mẹ chết trong trận dịch đậu mùa. Anh không có ruộng, có bạc, suốt đời làm thuê, phép làng và tục lệ cưới xin ngặt đến nỗi chàng không thể nào lấy vợ nổi. 
- Cuộc sống khổ cực đã hun đúc ở A Phủ sự ham chuộng tự do, một sức sống mạnh mẽ, một tài năng lao động đáng quý: biết đúc lưỡi cày, đục cuốc, lại cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo.
- A Phủ là đứa con của núi rừng, tự do, hồn nhiên và chất phác. 
c. Cảnh phạt vạ và xử kiện 
- Thống lí tự định mức phạt vạ, cho vay tiền nộp vạ - đây thực chất là cách bắt A Phủ về làm nô lệ cho mình.
- Cuộc xử kiện diễn ra trong cảnh khói thuốc phiện tuôn ra các lỗ cửa sổ tun hút xanh như khói bếp và người thì đánh, người thì quỳ lạy, kể kể, chửi bới. Xong một lượt đánh, kể, chửi, lại hút [] Cứ như thế, suốt chiều, suốt đêm. Còn A Phủ gan góc thì quỳ chịu đòn, chỉ im như cái tượng đá. 
ª Cảnh xử kiện A Phủ của bọn chức trong làng đã cho ta thấy một bức tranh cụ thể, sinh động, giàu sức tố cáo về một tập tục là hiện thân của ách áp chế kiểu trung cổ ở miền núi. 
- Vì hủ tục và pháp luật nằm trong tay bọn chúa đất nên kết quả là A Phủ trở thành con ở trừ nợ đời đời kiếp kiếp cho nhà thống lí Pá Tra. 
d. Cuộc chạy trốn tìm tự do và hạnh phúc
- Trong thân phận con nợ, A Phủ vẫn sống mạnh mẽ vì bản chất anh là người lao động: cày nương, cuốc nương, săn bò tót, bẫy hỗ, chăn ngựa, anh đều làm phăng phăng. 
- Khi đi chăn bò, A Phủ để hổ bắt mất một con. Khi về nhà, anh vẫn rất thật thà và bộc trực xin Pá Tra cho mượn súng đi bắn hổ. Nhưng thống lí không nghe mà còn trói A Phủ vào cọc bằng hai cuộn dây mây. 
- Suốt mấy ngày đêm bị trói đứng vào cọc chờ chết, người con trai gan góc, đầy sức vóc ấy cũng đã phải tuyệt vọng: một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại. 
- Khi được Mị cắt dây cởi trói thì A Phủ đã quật sức vùng lên chạy. Sau đó Mị nói: A Phủ cho tôi đi ở đây thì chết mất. A Phủ không thể bỏ rơi người đàn bà vừa cứu mình, anh nói đi với tôi như để đền ơn đáp nghĩa, để cứu lấy người con dâu gạt nợ đau khổ, tuyệt vọng. 
Tóm lại, A Phủ là một chàng trai nghèo khổ nhưng bên trong lại chứa đựng sức mạnh tráng sĩ và vẻ đẹp trẻ trung. Thế lực phong kiến ở miền núi cao, tay sai của thực dân Pháp, không thể chà đạp được con người đầy khát vọng, tiềm lực này. Con người ấy đã tự giải phóng và đến với vùng trời tự do, giải phóng để làm chủ cuộc đời mình. 
3. Giá trị tác phẩm
a. Giá trị hiện thực
- Truyện miêu tả chân thực số phận nô lệ cực khổ của người dân lao động nghèo Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn cường quyền phong kiến miền núi.
- Truyện phơi bày bản chất tàn bạo của giai cấp phong kiến thống trị ở miền núi.
b. Giá trị nhân đạo
- Tác phẩm tố cáo ách áp bức, bóc lột, sự thống trị nặng nề của bọn phong kiến thực dân đối với người lao động nghèo miền núi.
- Truyện thể hiện sự thương xót, cảm thông số phận nô lệ cay đắng, tủi nhục của người dân nghèo miền núi. 
- Tác phẩm đã phát hiện và miêu tả sức sống tiềm ẩn, niềm khát khao tự do, hạnh phúc và khả năng vươn lên tự giải phóng của người lao động bằng niềm trân trọng, khích lệ. 
c. Giá trị nghệ thuật
- Bố cục hấp dẫn bởi các tình huống chặt chẽ, hợp lí.
- Khắc họa nhân vật sinh động, tâm lí và tính cách diễn biến hợp logic, rất thật, rất sống, nhất là nhân vật Mị.
- Ngôn ngữ giàu chất thơ, đậm phong vị miền núi, phù hợp với con người, cảnh vật Tây Bắc (như đoạn văn tả đêm tình mùa xuân).
- Giọng trần thuật ăn nhập với tư tưởng của truyện và nội dung từng đoạn. Nhịp kể chậm, giọng trầm lắng đầy sự cảm thông, yêu mến. 
III - TỔNG KẾT
Qua việc miêu tả cuộc đời, số phận của Mị và A Phủ, nhà văn đã làm sống lại quãng đời tăm tối, cơ cực của người dân miền núi dưới ách thống trị dã man của bọn chúa đất phong kiến, đồng thời khẳng định sức sống tiềm tàng, mãnh liệt không gì hủy diệt được của những kiếp người nô lệ, khẳng định chỉ có sự vùng dậy của chính họ, được ánh sáng cách mạng soi đường sẽ dẫn tới cuộc đời tươi sáng. Đó chính là giá trị hiện thực sâu sắc, giá trị nhân đạo lớn lao, tiến bộ của truyện ngắn Vợ chồng A Phủ. Những giá trị này đã giúp cho tác phẩm của Tô Hoài đứng vững vàng trước thử thách của thời gian và được nhiều thế hệ bạn đọc yêu thích.