Giáo án Ngữ văn 12 nâng cao tiết 33+ 34: Đàn ghi ta của Lor-Ca - Thanh Thảo

 Ngày soạn: 5/10/2009 
 Tuần 9: Từ tiết 33à39 Tiết 33-34, Văn học
 ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA .Thanh Thảo
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 
1.Kiến thức: Giúp học sinh: Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Gar-xi-a Lor- ca 
 - Thấy được sự đồng cảm, thương tiếc sâu sắc và cảm nhận nét đặc sắc về NT của bài thơ: kết cấu, nhạc tính, hình ảnh thơ 
2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng đọc- hiểu cảm thụ thơ hiện đại
3. Thái độ: Có ý thức đồng cảm và yêu mến những nhân cách cao đẹp trong việc đấu tranh 
 bảo vệ tự do, dân chủ cho nhân loại.
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
 - Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo- Thiết kế bài dạy 
III. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
 - Kết hợp các phương pháp phát vấn, diễn giảng, đàm thoại, bình luận
IV. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC
 1.Kiểm tra bài cũ: 
 Học thuộc lòng bài thơ Sóng - Cảm nhận của em về hình tượng Sóng trong bài thơ?.
 2.Bài Mới: 
 GV dẫn lời vào bài: Tây Ban Nha, đất nước nổi tiếng Tây Âu với những chiếc cối xay gió cổ truyền, tiểu thuyết hiệp sĩ Đôn ki hô tê vĩ đại với lễ hội đấu bò truyền thống. Nhưng TBN còn là quê hương của cây đàn Ghita với những bản nhạc, bài ca bốc lửa hoặc du dương gắn liền tên tuổi của nhà thơ-nhạc sĩ Gar-xi-a Lor- ca mà cái chết của ông (1936) đã trở thành một trong những sự kiện bi thảm trong lịch sử TBN hiện đại. Nhớ về sự kiện này, nhà thơ Thanh Thảo viết một bài thơ khá độc đáo: Đàn Ghi ta của Lorca.
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
 NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ1:HD HS tìm hiểu chung về tác giả-tác phẩm
 - GV yêu cầu 1 Hs đọc Tiểu dẫn (sgk).
 +Hãy trình bày những nét chính về nhà thơ Thanh Thảo; Những tác phẩm tiêu biểu và đặc điểm của thơ Thanh Thảo ?
 + Nét nổi bật trong thơ Thanh Thảo là gì ?
-GV: Bổ sung các kiến thức về Lor-ca; về trào lưu văn học siêu thực; và tượng trưng là trào lưu nghệ thuật ra đời ở PTây những năm 20 của TKXXkhác biệt ở việc thể hiện vai trò cái “tôi”- không còn địa vị độc tôn, lu mờ. Gắn liền cái tôi chưa biết với khát vọng tạo lập mối quan hệ tương giao giữa con người nhất thời với con người muôn thuở để cảm nhận và thể hiện.
+ Hãy tìm bố cục bài thơ ?
+Theo em qua bài thơ nhà thơ muốn thể hiện điều gì ? 
 HĐ2:HD HS đọc - hiểu văn bản
+ Tựa đề bài thơ và lời đề từ “ khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” gợi lên trong em điều gì ?
 + Hình ảnh người nghệ sĩ được miêu tả, khắc họa qua những chi tiết, hình ảnh nghệ thuật nào ?( 6 câu đầu )
 + Em có suy nghĩ gì khi bắt gặp h/ả “Áo choàng đỏ gắt”, “ tiếng đàn ghi ta?”
 ( tiếng đàn: nhạc cụ đặc trưng của người Tây Ban Nha, biểu tượng cho sự cách tân nghệ thuật )
+ Các h/ả “đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao, li la” giúp ta liên tưởng đến điều gì?
-GV dẫn dắt chuyển ý: Từ bối cảnh chính trị và nghệ thuật TBN lúc bấy giờà số phận bi thương của Lor-ca.
 +Tác giả đã tái hiện cái chết oan khuất của Lor-ca qua các h/ả, chi tiết nào?( Câu 7-18)
.
 + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành độngĐược thể hiện với nhiều cung bậc, trạng thái cảm xúc khác nhau
- HS đọc 4 câu thơ: Không ai chôn.cỏ mọc hoang
 + Em hiểu như thế nào về các câu thơ trên ?
 + Em hiểu như thế nào về các hình ảnh: Giọt nước mắt vầng trăng, đường chỉ tay, dòng sông, lá bùa..
- Tiếng lòng tri âm sâu sắc của tác giả đối với thiên tài Lorca.
HĐ3:HD HS tổng kết: về nội dung và nghệ thuật
I. Đọc - hiểu khái quát
 1/ Tác giả
- Sinh năm 1946, quê Quảng Ngãi; Tham gia và trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ
- Sau 1975 tham gia hoạt động lĩnh vực văn nghệ và báo chí .
- Dùng tâm huýêt cho việc khám phá đổi mới thơ Việt. 
- Thơ ông là sự trăn trở, suy tư trước các vấn đề xã hội và thời đại à mang đậm chất triết luận mạch suy cảm trữ tình hướng tới vẻ đẹp nhân cách.
 2/ Tác Phẩm
 * Hoàn cảnh sáng tác
- Rút trong tập “Khối vuông Ru – bích”. ( 1985 )
- Thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
 *Bố cục bài thơ
 - Câu 1 – 6: Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN.
 - Câu 7- 18: Lor-ca với cái chết oan khuất và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.
 - Câu 19- 22: Niềm xót thương Lor-ca.
 - Câu 23- 31: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.
 * Chủ đề
 - Khắc hoạ cuộc đời nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất. 
 - Thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả đối với Lor-ca. 
II. Đọc - hiểu văn bản
 1/ Ý nghĩa tựa đề và lời đề từ 
- Đàn ghi ta à một phần của đất nước Tây Ban Nha.
- Đàn ghi ta gắn bó với người nghệ sĩ Lor-ca
- Tình yêu say đắm của Lorca với nghệ thuật, với đất nước Tây Ban Nha.
 + Là biểu tượng cho con đường nghệ thuật của tác giả
 + Là khát vọng cao cả mà Lorca nguyện phấn đấu suốt đời.
- “ Hãy chôn tôi với cây đàn” à ước nguyện cao đẹp của người nghệ sĩ chân chính.
2/ Hình tượng người nghệ sĩ Lorca 
 a, Người nghệ sĩ tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật
- Tiếng đàn - bọt nước à Cách so sánh, ẩn dụ
 â â 
 cách tân nghệ thuật mong manh, nhưng không đễ gì tiêu diệt
 - Áo choàng đỏ gắt
 + Gợi lên hình ảnh đấu trường bò tótà hoạt động văn hóa, bản sắc văn hoá TBN
 + H/ả Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân chủ trước nền chính trị TBN độc tài lúc bấy giờ.
 - Hình ảnh: “Vầng trăng”, “yên ngựa”, “cô gái Di-gan”, âm thanh nốt nhạc “lila” àliên tưởng đến hoa li-la (hoa tử đinh hương) góp phần khắc họa không gian, bản sắc Tây Ban Nha
 - Đi lang thang; vầng trăng chếnh choáng; yên ngựa mỏi mòn; hát nghêu ngao; li la:
 + Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do.
 + Sự cô đơn của Lor-ca trước thời cuộc chính trị, trước nghệ thuật TBN già cỗi.
ó Nổi bậc trên cái “phông” văn hóa đó, Hình tượng Lorca-Kị sĩ, một nghệ sĩ dân gian đơn độc trong cuộc chiến đấu vì tự do và đổi mới nghệ thuật.
 b, Cái chết oan khuất của Lorca
 - Hình ảnh: + Hát nghêu ngao à yêu đời vô tư
 + Áo choàng bê bết đỏà hoán dụ hiện thực khốc liệt về cái chết của Lorca.
 * Nghệ thuật: đối lập ( giữa khát vọng và hiện thực phũ phàng ) ( giữa tiếng hát yêu đời, giữa tình yêu cái đẹp và hành động tàn ác
à Tinh thần tự do, tình yêu của nghệ sĩ trước sự tàn bạo, dã man của phát xít.
 * Nâu: trầm tĩnh, nghĩ suy
 + Tiếng ghi ta: * Lá xanh: thiết tha, hy vọng
 * Tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi
 â * Ròng ròng, máu chảy: sự đau thương bi phẫn ( nhân hóa )
 Tượng trưng cho cuộc đời và nghệ thuật của Lorca
à Nghệ thuật so sánh, chuyển đổi cảm giác: ếng ghi ta vỡ thành màu sắc, hình khối
Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể. 
3/ Nỗi xót thương và sự suy tư về cuộc giã từ của Lor-ca
- Hình ảnh 
 + Tiếng đàn à ( so sánh ) cỏ mọc hoang ó Sự bất tử của cái đẹp ( Cái đẹp có sức sống và lưu truyền mãi mãi như cỏ mọc hoang )
 * Giọt nước mắt của vầng trăng
 * Giọt nước mắt như vầng trăng
 + Giọt nước mắt vầng trăng: * Giọt nước mắt khóc vầng trăng
 * Vầng trăng là giọt nước 
 * Vần trăng nơi đáy giếng ( Sự bất tử của cái đẹp )
à Sử dụng những hình ảnh lạ, độc đáo, diễn tả sự xót thương tiếc nuối và khẳng định sự bất diệt củ tâm hồn Lorca 
- Hình ảnh: * đường chỉ tay: định mệnh nghiệt ngã, cõi chết, siêu thoát
 * dòng sông rộng: Cái vô hạn của trời đất, vũ trụ.
 à Hiểu và chấp nhận số phận
- Hành động: *cưỡi trên chiếc ghi ta
 * bơi sang sông
 * ném lá bùa, ném trái tim
 à có ý nghĩa tượng trưng cho sự giã từ, giải thoát, một sự lựa chọn. 
 4/ Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Bài thơ giàu nhạc tính “thi trung hữu nhạc”- ( Chuỗi âm thanh luyến láy đầu và cuối ) ; láy từ, điệp từ, mô phỏng âm thanh các nốt đàn ghi ta
- Sử dụng h/ả, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
 Tổng kết
- Hình tượng Lorca - một hình tượng bi tráng về người nghệ sĩ đa tài, tự do cô đơn dũng cảm; một cái chết oan khuất, một tâm hồn bất diệt
- Với thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc, không viết hoa thể hiện cảm xúc liền hơi liền mạch như chính cuộc sống...Sử dụng h/ả, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung
 3. Củng cố và dặn dò: 
 - Nỗi đau xót trước cái chết của thiên tài Lorca, một nghệ sĩ khát khao tự do, khát vọng đổi mới nghệ thuật
 - Bài tập SGK, Soạn Đọc thêm