Giáo án Ngữ văn 12 Đọc văn: Đàn ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo

Đọc văn :
 ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
-Thanh Thảo-
 I/Mục tiêu bài học: Giúp HS:
 - Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Lor- ca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ.
 - Cảm nhận vẻ đẹp độc đáo trong hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại: kết cấu, nhạc tính, hình ảnh thơ giàu chất tượng trưng
 II/Phương pháp: Đọc diễn cảm, Kết hợp phát vấn, giảng bình, thảo luận nhóm.
 III/Phương tiện: Sgk, Sgv, tài liệu tham khảo, bảng phụ ( giáo án điện tử)
 IV/Tiến trình dạy học:
 - Ổn định lớp.
 - KT bài cũ.
 - Bài mới:
Hoạt động của Gv
Hoạt động của HS
Nội dung kiến thức
HĐ1:HD Hs tìm hiểu Tiểu dẫn (sgk).
- GV yêu cầu 1 Hs đọc Tiểu dẫn (sgk).
- GV: Hãy trình bày những nét chính về nhà thơ Thanh Thảo; Những tác phẩm tiêu biểu và đặc điểm của thơ Thanh Thảo.
-GV: Bổ sung các kiến thức về Lor-ca; về trào lưu văn học siêu thực; về trào lưu văn học tượng trưng
-GV: Gọi 1 Hs đọc bài thơ.
-GV: Cho hs xác định bố cục. 
-GV: Nhận xét cách chia bố cục của hs và điều chỉnh, bổ sung.
-GV: Theo em qua bài thơ nhà thơ muốn nói lên điều gì? ( Câu hỏi tìm chủ đề) 
- Hs đọc Tỉểu dẫn.
- Hs dựa vào Sgk trả lời.
- Hs theo dõi, ghi chép.
-Hs đọc bài thơ.(lưu ý cách đọc xúc cảm, luyến láy...như cung bậc đàn ghi ta)
- Hs chia bố cục và lý giải về cách chia bố cục đó.
-Hs tự ghi chép các ý chính.
-Hs dựa vào định hướng ở bố cục để trả lời. 
I/ Giới thiệu chung:
1/ Tác giả: (Sgk)
2/ Sự nghiệp:
a/ Tác phẩm: (Sgk)
b/ Đặc điểm thơ:
- Là sự lên tiếng của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
- Thể hiện sự cách tân thơ Việt: đào sâu cái tôi nội cảm; cách biểu đạt mới với câu thơ tự do, xoá bỏ ràng buộc khuôn sáo bằng nhịp điệu, cách gieo vần
3/Bài thơ:
a/ Xuất xứ:
- Rút trong tập “Khối vuông Ru – bích”.
- Thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
b/ Bố cục: Gồm 4 phần:
* Câu 1 – 6: Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN.
* Câu 7- 18: Lor-ca với cái chết oan khuất và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.
* Câu 19- 22: Niềm xót thương Lor-ca.
* Câu 23- 31: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.
c/ Chủ đề: 
- Khắc hoạ cuộc đời nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất. 
- Thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả đối với Lor-ca. 
HĐ2: HD Hs tìm hiểu bài thơ:
- GV: đọc lại 18 dòng thơ đầu.
-GV: Em có suy nghĩ gì khi bắt gặp h/ả “Áo choàng đỏ gắt”, “ tiếng đàn ghi ta?”
-GV:Các h/ả “đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao, li la” giúp ta liên tưởng đến điều gì?
-GV dẫn dắt chuyển ý: Từ bối cảnh chính trị và nghệ thuật TBN lúc bấy giờà số phận bi thương của Lor-ca.
-GV:Tác giả đã tái hiện cái chết oan khuất của Lor-ca qua các h/ả, chi tiết nào?
-GV: Cảm nhận của em về các bpnt được tác giả sử dụng trong bài thơ? 
(ý nghĩa của các bpnt đó?)
GV: Nhận xét, giảng giải bổ sung và cho hs ghi vở những nét cơ bản.
(Tránh sự áp đặt cách hiểu cho hs, tôn trọng ý kiến hs)
-Hs lắng nghe, nhập cảm.
-Hs nêu cảm nhận.
-Hs lý giải, phân tích các h/ả.
-Hs theo dõi, nêu cảm nhận chung về hình tượng Lor-ca trên cơ sở định hướng của GV.
-Hs dựa vào văn bản, tìm các h/ả, chi tiết liên quan.
-Hs liệt kê các bpnt, thảo luận nhanh giữa các thành viên trong bàn về ý nghĩa của các bpnt và trình bày trước lớp. 
(Khuyến khích những cách hiểu riêng).
-Hs theo dõi, ghi chép.
II/ Đọc - hiểu văn bản:
1/ Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca:
 a/ Lor-ca, một con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật TBN:
- Áo choàng đỏ:
+ Gợi bản sắc văn hoá TBN.
+ H/ả Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân chủ trước nền chính trị TBN độc tài lúc bấy giờ.
- Tiếng đàn:
+ Ghi ta: nhạc cụ của người TBN.
+ Tài năng nghệ thuật của Lor-ca với khát vọng cách tân nghệ thuật
- Đi lang thang; vầng trăng chếnh choáng; yên ngựa mỏi mòn; hát nghêu ngao; li la:
+ Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do.
+ Sự cô đơn của Lor-ca trước thời cuộc chính trị, trước nghệ thuật TBN già cỗi.
b/ Lor-ca và cái chết oan khuất:
- Hình ảnh:
+ Áo choàng bê bết đỏ – Gợi cảnh tượng khủng khiếp về cái chết của Lor-ca.
+ Tiếng ghi ta:
 . nâu: trầm tĩnh, nghĩ suy.
 . xanh: thiết tha, hy vọng.
 . tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi.
 . ròng ròng máu chảy: sự đau đớn, nghẹn ngào.
=> Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể.
- Biện pháp nghệ thuật:
+ Đối lập: 
Hát nghêu ngao >< áo choàng bê bết đỏ
 khát vọng >< hiện thực phũ phàng (giữa tiếng hát yêu đời vô tư , giữa tình yêu cái Đẹp và hành động tàn ác, dã man).
+ Nhân hoá: Tiếng ghi ta máu chảy.
+ Hoán dụ: Áo choàng, tiếng ghi ta àLor-ca.
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành động
* Với việc sử dụng bpnt tài tình, tác giả đã khắc hoạ thật ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ Lor-ca.
-GV: Đọc phần thơ còn lại.
-GV: Theo em, Lor-ca muốn nhắn gửi thông điệp gì qua câu nói “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”?
-GV: Cho hs nêu cảm nhận 4 câu thơ “Không ai chôn cỏ mọc hoang”.
-GV: Yêu cầu hs giải mã các h/ả “giọt nước mắt , đường chỉ tay, dòng sông, lá bùa, chiếc ghi ta màu bạc”.
-GV:Định hướng cách hiểu.
-Hs theo dõi sgk
-Hs thảo luận nhóm và nêu cảm nhận.
- Hs dựa vào văn bản, suy nghĩ, trả lời. (Khuyến khích những cách hiểu riêng).
-Hs theo dõi, ghi chép.
2/ Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor-ca:
- Lời Lor-ca (đề từ): “Khi tôi chết cây đàn.”
+ Niềm đam mê nghệ thuật.
+ Hãy biết quên nghệ thuật của Lor-ca để tìm hướng đi mới.
- “Không ai chôn cất cỏ mọc hoang”
+ Nghệ thuật của Lor-ca (cái Đẹp): có sức sống và lưu truyền mãi mãi như “cỏ mọc hoang”.
+ Phải chăng không ai dám vượt qua cái cũ, thần tượng để làm nên nghệ thuật mới.
- Giọt nước mắt trong đáy giếng:
+ Vầng trăng nơi đáy giếngàsự bất tử của cái Đẹp.
- Đường chỉ tay: ẩn dụ về định mệnh nghiệt ngã.
-... dòng sông, ghi ta màu bạc...à gợi cõi chết, siêu thoát.
- Các hành động: ném lá bùa, ném trái tim: có ý nghĩa tượng trưng cho một sự giã từ, một sự lựa chọn.
* Tiếng lòng tri âm sâu sắc đối với người nghệ sĩ, thiên tài Lor-ca.
-GV: Tiếng “Li la- li la- li la” trong bài thơ có ý nghĩa gì?
-GV: định hướng.
-Hs tìm hiểu yếu tố âm nhạc trong bài thơ. Nêu ý nghĩa?
-Hs ghi chép.
3/Yếu tố âm nhạc trong bài thơ:
- Chuỗi âm thanh “Li la- li la- li la” luyến láy ở đầu và cuối như khúc dạo đầu và kết thúc bản nhạc. 
- Sự kính trọng và tri âm Lor-ca- nghệ sĩ thiên tài.
HĐ3: HD hs tổng kết, dặn dò.
-GV: Yêu cầu hs tự tổng kết bài học về phương diện nội dung và nghệ thuật.
-GV: Nhận xét, định hướng ý chính.
-Hs dựa vào nội dung tìm hiểu văn bản để tổng kết.
-Hs ghi lại những nét chính.
III/ Tổng kết:
1/ Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Sử dụng h/ả, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
- Kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc.
2/ Nội dung:
 Tác giả bày tỏ nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết oan khuất của thiên tài Lor-ca- một nghệ sĩ khát khao tự do, dân chủ, luôn mong muốn cách tân nghệ thuật.
-Dặn Dò : Yêu cầu hs học thuộc lòng bài thơ. Làm bài tập và chuẩn bị bài mới
 .......................................................................................................