Giáo án Ngữ văn 12 chi tiết: Việt Bắc - Tố Hữu

ViÖt B¾c
 Tè H÷u	
A. Môc tiªu bµi häc:
- C¶m nhËn ®­îc mét thêi k× c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn gian khæ mµ anh hïng, nhÊt lµ nghÜa t×nh g¾n bã th¾m thiÕt cña nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn víi ViÖt B¾c, víi nh©n d©n, ®Êt n­íc; qua ®ã thÊy râ: tõ t×nh c¶m thñy chung truyÒn thèng cña d©n téc, Tè H÷u ®· n©ng lªn thµnh mét t×nh c¶m míi, in ®Ëm nÐt thêi ®¹i, ®ã lµ ©n t×nh c¸ch m¹ng - mét céi nguån søc m¹nh quan träng t¹o nªn th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn.
- N¾m v÷ng ph­¬ng thøc diÔn t¶ vµ t¸c dông cña bµi th¬: néi dung tr÷ t×nh chÝnh trÞ ®­îc thÓ hiÖn b»ng mét h×nh thøc nghÖ thuËt ®Ëm ®µ tÝnh d©n téc, cã søc t¸c ®éng s©u xa, lµm dµo d¹t thªm t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc trong t©m hån mçi ng­êi ViÖt Nam.
B. Néi dung bµi häc: 
I. TiÓu dÉn:
1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c:
 ViÖt B¾c lµ quª h­¬ng cña c¸ch m¹ng, lµ c¨n cø ®Þa v÷ng ch¾c cña cuéc kh¸ng chiÕn, n¬i ®· che chë, ®ïm bäc §¶ng, ChÝnh phñ trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn gian khæ.
 Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, hiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬ vÒ §«ng D­¬ng ®­îc kÝ kÕt ( th¸ng 7 - 1954 ), hßa b×nh trë l¹i, miÒn B¾c n­íc ta ®­îc gi¶i phãng. Mét trang sö míi cña ®Êt n­íc vµ mét giai ®o¹n míi cña c¸ch m¹ng ®­îc më ra. 
 Th¸ng 10 - 1954, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ rêi chiÕn khu ViÖt B¾c trë vÒ Hµ Néi. Nh©n sù kiÖn thêi sù cã tÝnh lÞch sö Êy, Tè H÷u s¸ng t¸c bµi th¬ ViÖt B¾c ®Ó «n l¹i mét thêi k× kh¸ng chiÕn gian khæ mµ hµo hïng, thÓ hiÖn nghÜa t×nh s©u nÆng cña nh÷ng con ng­êi kh¸ng chiÕn ®èi víi nh©n d©n ViÖt B¾c, víi quª h­¬ng C¸ch m¹ng. ViÖt B¾c lµ t¸c phÈm xuÊt s¾c cña th¬ Tè H÷u nãi riªng vµ th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i nãi chung trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
2. Bè côc t¸c phÈm:
 Bµi th¬ chia lµm 2 phÇn: 
- PhÇn ®Çu: t¸i hiÖn mét giai ®o¹n gian khæ, vÎ vang cña c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ë chiÕn khu ViÖt B¾c nay ®· trë thµnh nh÷ng kØ niÖm s©u nÆng trong lßng ng­êi.
- PhÇn cuèi: nãi lªn sù g¾n bã gi÷a miÒn ng­îc vµ miÒn xu«i trong mét viÔn c¶nh hßa b×nh t­¬i s¸ng cña ®Êt n­íc vµ kÕt thóc b»ng lêi ngîi ca c«ng ¬n cña B¸c, cña §¶ng ®èi víi d©n téc.
3. VÞ trÝ ®o¹n trÝch:
 §o¹n trÝch gåm phÇn ®Çu vµ mét sè ®o¹n tiªu biÓu ë phÇn sau.
II. §äc v¨n b¶n:
 KÕt cÊu cña bµi th¬:
- Bµi th¬ kÕt cÊu theo lèi ®èi ®¸p quen thuéc cña ca dao, d©n ca. Nh­ng ë ®©y kh«ng chØ lµ lêi hái, lêi ®¸p mµ cßn lµ sù h« øng vµ ®ång väng. Lêi ®¸p kh«ng chØ nh»m gi¶i ®¸p cho nh÷ng ®iÒu ®Æt ra cña lêi hái mµ cßn lµ sù t¸n ®ång, lµm cô thÓ vµ phong phó thªm nh÷ng ý t×nh trong lêi hái, cã khi trë thµnh lêi ®ång väng ng©n vang nh÷ng t×nh c¶m thñy chung.
- §©y lµ lêi chia tay, lêi chµo tõ biÖt cña mét ng­êi c¸n bé ®Ó tõ biÖt ViÖt B¾c vÒ xu«i. Gäi ViÖt B¾c lµ m×nh - gäi nh÷ng ng­êi th©n thiÕt, yªu quý, gÇn gòi - nh­ng t¸c gi¶ ®· lång vµo ®©y mét t×nh c¶m míi cña nh÷ng ng­êi chia tay cã t×nh nghÜa mÆn nång.
- S¸ng t¹o cña t¸c gi¶: cã khi ta vµ m×nh lµ hai nh©n vËt kÎ ë, ng­êi ®i nh­ng cã khi l¹i tr¸o ®æi c¸ch x­ng h«, biÕn hãa linh ho¹t, chuyÓn hãa ®a nghÜa, võa lµ chñ thÓ, võa lµ ®èi t­îng, hßa nhËp lµm mét ®Ó gîi kh«ng khÝ ca dao, lµm cho t×nh c¶m gi÷a ng­êi ra ®i víi ng­êi ë l¹i, gi÷a ng­êi c¸n bé víi ng­êi d©n ViÖt B¾c thªm gÇn gòi, th©n mËt, tù nhiªn, ch©n t×nh. Hai ®¹i tõ nµy ®­îc Tè H÷u sö dông rÊt biÕn hãa: M×nh vÒ m×nh cã nhí ta ( m×nh: ng­êi c¸n bé ; ta: ng­êi ViÖt B¾c ), Ta vÒ m×nh cã nhí ta ( ta: ng­êi c¸n bé ; m×nh: ng­êi ViÖt B¾c ), M×nh ®i m×nh l¹i nhí m×nh ( m×nh - hai ch÷ ®Çu: ng­êi c¸n bé ; m×nh: ng­êi ViÖt B¾c),...
à T¸c gi¶ ®· sö dông s¸ng t¹o, linh ho¹t tõ m×nh, khi chØ b¶n th©n m×nh, khi l¹i chØ ng­êi kh¸c th©n thiÕt nh­ chÝnh m×nh. Khi l¹i ph©n th©n, hãa th©n ®Ó t©m tr¹ng ®­îc béc lé ®Çy ®ñ h¬n trong sù h« øng, ®ång väng, vang ng©n. Nh­ng cuèi cïng vÉn lµ kh¼ng ®Þnh t×nh c¶m th¾m thiÕt, keo s¬n kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn vµ nh©n d©n, ®Êt n­íc.
- B»ng mét ©m ®iÖu ngät ngµo, ªm ¸i, trë ®i trë l¹i nhÞp nhµng nh­ lêi ru, bµi th¬ ®­a ng­êi ®äc vµo thÕ giíi t©m t×nh ®»m th¾m ®Çy ©n nghÜa. Trong kh«ng khÝ Êy, mäi c¶nh vËt thiªn nhiªn vµ khung c¶nh sinh ho¹t cña con ng­êi, cho ®Õn c¸c ho¹t ®éng kh¸ng chiÕn ®Òu ®Ëm ®µ ý vÞ t×nh nghÜa, bao bäc trong ¸nh håi quang cña hoµi niÖm víi nçi nhí thiÕt tha, tÊt c¶ t¹o nªn mét kh«ng gian - thêi gian t©m t­ëng cho bµi th¬.
III. §äc hiÓu v¨n b¶n:
1. VÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi ViÖt B¾c qua håi t­ëng cña t¸c gi¶:
a. VÎ ®Ñp thiªn nhiªn, nói rõng ViÖt B¾c:
- Kh«ng gian ë ®©y lµ c¶nh vËt cña nói rõng ViÖt B¾c, cã nh÷ng vÎ ®Ñp riªng biÖt ®éc ®¸o kh¸c h¼n víi nh÷ng miÒn quª kh¸c. C¶nh Êy ®­îc t¸i hiÖn lªn trong nçi nhí cña ng­êi c¸n bé ®· g¾n bã l©u n¨m víi ViÖt B¾c.
- VÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt B¾c hiÖn lªn víi nh÷ng vÎ ®Ñp ®a d¹ng trong thêi gian vµ kh«ng gian kh¸c nhau nh­ s­¬ng sím, n¾ng chiÒu, tr¨ng khuya, trong c¸c mïa thay ®æi,...
- C¶nh thiªn nhiªn bèn mïa ViÖt B¾c:
+ Mïa ®«ng nhí mµu xanh cña nói rõng ViÖt B¾c, nhí mµu ®á t­¬i cña hoa chuèi nh­ nh÷ng ngän löa th¾p s¸ng rõng xanh:
Rõng xanh hoa chuèi ®á t­¬i
§Ìo cao n¾ng ¸nh dao gµi th¾t l­ng
 Mµu xanh cña rõng, mµu ®á t­¬i cña hoa chuèi, mµu s¸ng lÊp l¸nh cña n¾ng ¸nh tõ con dao; mµu s¾c Êy hßa hîp víi nhau, lµm næi bËt søc sèng tiÒm tµng, m·nh liÖt cña thiªn nhiªn ViÖt B¾c, con ng­êi ViÖt B¾c ®ang lµm chñ thiªn nhiªn, lµm chñ cuéc ®êi kh¸ng chiÕn. Tè H÷u ®· cã mét c¸i nh×n vÒ søc m¹nh tinh thÇn lµm chñ tËp thÓ cña nh©n d©n ta do c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn mang l¹i. Ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt th× hµo hïng ®øng trªn ®Ìo cao ngËp n¾ng vµ léng giã.
+ Mïa xu©n nhí hoa m¬ në tr»ng rõng. Ch÷ tr¾ng lµ tÝnh tõ chØ mµu s¾c ®­îc chuyÓn thµnh bæ ng÷ në tr¾ng rõng, gîi lªn mét thÕ giíi hoa m¬ bao phñ kh¾p mäi c¸nh rõng ViÖt B¾c mµu tr¾ng trong s¸ng, thanh khiÕt mªnh m«ng vµ bao la:
Ngµy xu©n m¬ në tr¾ng rõng
Nhí ng­êi ®an nãn truèt tõng sîi giang
+ Mïa hÌ víi tiÕng ve kªu lµm nªn khóc nh¹c rõng, lµ nhí mµu vµng cña rõng ph¸ch:
Ve kªu rõng ph¸ch ®æ vµng
Nhí c« em g¸i h¸i m¨ng mét m×nh
 TiÕng ve kªu lµ ©m thanh nh­ng l¹i ®­îc t¸c gi¶ c¶m nhËn b»ng s¾c mµu vµng rùc, sãng s¸nh ®æ loang c¶ rõng ph¸ch. Tõ ®æ diÔn t¶ sù thay ®æi lu©n phiªn vÒ thêi gian, mét ch÷ ®æ rÊt tµi t×nh. TiÕng ve kªu nh­ trót xuèng, ®æ xuèng thóc giôc ngµy hÌ tr«i nhanh, lµm cho rõng ph¸ch thªm vµng.
+ Mïa thu l¹i nhí tr¨ng ngµn:
Rõng thu tr¨ng räi hßa b×nh
Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thñy chung
 Ng­êi c¸n bé kh¸ng chiÕn vÒ xu«i nhí vÇng tr¨ng ViÖt B¾c gi÷a rõng thu, tr¨ng räi qua t¸n l¸ rõng xanh, tr¨ng thanh m¸t r­îi mµu hßa b×nh nªn th¬. C©u th¬ ®· gîi lªn s¾c mµu thanh b×nh, th¬ méng trong ¸nh s¸ng dÞu dµng cña ¸nh tr¨ng s¸ng sau chÝn n¨m kh¸ng chiÕn.
à T¸c gi¶ ®· miªu t¶ vÎ ®Ñp tù nhiªn cña nói rõng ViÖt B¾c g¾n víi c¸c mïa cô thÓ, mçi mïa l¹i cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng biÖt ®Ó t¹o nªn mét bøc tranh tø b×nh vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn t­¬i s¸ng, m¬ méng vµ gîi c¶m cña nói rõng ViÖt B¾c.
- C¶nh cßn g¾n bã víi nh÷ng kØ niÖm th­¬ng nhí v¬i ®Çy cña nhµ th¬: nh÷ng b¶n lµng mê trong s­¬ng sím, nh÷ng bÕp löa hång ®ªm khuya, nh÷ng nói rõng s«ng suèi víi nh÷ng c¸i tªn th©n thuéc. TÊt c¶ hiÖn lªn lung linh ®Çy ¾p nh÷ng kØ niÖm cña t¸c gi¶.
b. VÎ ®Ñp con ng­êi ViÖt B¾c:
- NhËn xÐt chung: cø mét c©u lôc t¶ c¶nh th× mét c©u b¸t t¶ con ng­êi. Nh­ vËy, gi÷a con ng­êi vµ c¶nh vËt cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt, giao hßa.
- Con ng­êi ®­îc miªu t¶ lµ nh÷ng con ng­êi rÊt b×nh th­êng, nhá bÐ, g¾n víi nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng cô thÓ nh­ng rÊt giµu ý nghÜa:
+ Nhí ng­êi ®i n­¬ng, ®i rÉy dao gµi th¾t l­ng trong thÕ m¹nh mÏ, hµo hïng ®øng trªn ®Ìo cao n¾ng ¸nh,... Con dao cña ng­êi ®i n­¬ng ®i rÉy ph¶n quang n¾ng ¸nh rÊt gîi c¶m: §Ìo cao n¾ng ¸nh dao gµi th¾t l­ng.
+ Nhí ng­êi thî thñ c«ng ®an nãn chuèt tõng sîi giang. Chuèt nghÜa lµ lµm bãng lªn nh÷ng sîi giang máng manh. Cã khÐo lÐo, kiªn nhÉn, tØ mØ míi cã thÓ chuèt tõng sîi giang ®Ó ®an thµnh nh÷ng chiÕc nãn, chiÕc mò phôc vô kh¸ng chiÕn, ®Ó anh bé ®éi ®i chiÕn dÞch cã ¸nh sao ®Çu sóng b¹n cïng mò nan. Ng­êi ®an nãn ®­îc nhµ th¬ nãi ®Õn tiªu biÓu cho vÎ ®Ñp tµi hoa, tÝnh s¸ng t¹o cña ®ång bµo ViÖt B¾c. 
+ Nhí c« em g¸i h¸i m¨ng mét m×nh - mÆc dï h¸i m¨ng mét m×nh nh­ vËy nh­ng vÉn kh«ng c¶m thÊy lÎ loi, v× c« ®ang lao ®éng gi÷a khóc nh¹c rõng, h¸i m¨ng ®Ó gãp phÇn nu«i qu©n. C« g¸i h¸i m¨ng lµ mét nÐt vÏ trÎ trung, yªu ®êi trong th¬ Tè H÷u.
+ Nhí ng­êi mÑ n¾ng ch¸y l­ng - h×nh ¶nh ng­êi mÑ chÞu th­¬ng chÞu khã, lam lò, vÊt v¶.
+ Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thñy chung - Ai lµ ®¹i tõ nh©n x­ng phiÕm chØ, nhí ai lµ nhí vÒ tÊt c¶, vÒ mäi ng­êi d©n ViÖt B¾c giµu t×nh nghÜa thñy chung, ®· hi sinh quªn m×nh cho c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn.
à H×nh ¶nh con ng­êi ®­îc nhµ th¬ kh¾c häa cã sù ®an cµi, g¾n bã kh¨ng khÝt víi thiªn nhiªn vµ h×nh ¶nh con ng­êi g¾n víi nh÷ng c«ng viÖc b×nh th­êng, cô thÓ nh­ng hä vÉn lµ nh÷ng con ng­êi lµm chñ thiªn nhiªn, lµm chñ cuéc ®êi. B»ng nh÷ng viÖc lµm nhá bÐ Êy, b×nh th­êng Êy th× hä ®· gãp phÇn t¹o nªn sù th¾ng lîi to lín, vÜ ®¹i cña cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng k× cña d©n téc.
- H×nh ¶nh con ng­êi cßn g¾n víi nh÷ng kØ niÖm nÆng nghÜa ©n t×nh ( ®©y chÝnh lµ sù lÝ gi¶i cña t¸c gi¶ vÒ céi nguån dÉn ®Õn chiÕn th¾ng cña d©n téc ):
+ §ã lµ søc m¹nh cña t×nh nghÜa thñy chung cña nh÷ng th¸ng ngµy ®ång cam céng khæ:
Th­¬ng nhau chia cñ s¾n lïi
B¸t c¬m sÎ nöa, ch¨n sui ®¾p cïng
 C¸i ®Ñp nhÊt lµ ë nghÜa t×nh cña con ng­êi, ë sù san sÎ, cïng chung mäi gian khæ vµ niÒm vui, cïng gh¸nh v¸c nhiÖm vô. NghÜa t×nh cµng ®Ñp h¬n trong cuéc sèng gian nan, thiÕu thèn, cµng s¾t son, thÊm thÝa trong khã kh¨n thö th¸ch.
+ §ã lµ cuéc sèng gian khæ nh­ng vÉn trµn ®Çy niÒm vui vµ tinh thÇn l¹c quan:
Nhí sao ngµy th¸ng c¬ quan
Gian nan ®êi vÉn ca vang nói ®Ìo
* Tãm l¹i, ®o¹n th¬ Tè H÷u viÕt vÒ thiªn nhiªn vµ con ng­êi ViÖt B¾c lµ ®o¹n th¬ trµn ®Çy t×nh c¶m nhí nhung, th­¬ng mÕn. §iÖp tõ nhí sao, nhí tõng vang lªn t¹o mét ©m ®iÖu ngät ngµo, båi håi, diÔn t¶ mét nçi nhí dµo d¹t, v¬i ®Çy cña t¸c gi¶ khi nãi tíi c¶nh vµ ng­êi ViÖt B¾c. C¶nh vµ ng­êi g¾n bã th©n thiÕt nh­ kh¾c häa nçi nhí riªng biÖt vÒ mét vïng rõng nói trong kh¸ng chiÕn víi bao nghÜa t×nh.
2. Khung c¶nh ViÖt B¾c trong kh¸ng chiÕn: 
- Kh¸i qu¸t c¶nh ViÖt B¾c trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn, bao trïm ©m h­ëng sö thi:
Nhí khi giÆc ®Õn giÆc lïng
Rõng c©y nói ®¸ ta cïng ®¸nh T©y
Nói gi¨ng thµnh lòy s¾t dµy
Rõng che bé ®éi, rõng v©y qu©n thï
Mªnh m«ng bèn mÆt s­¬ng mï
§Êt trêi ta c¶ chiÕn khu mét lßng
 §iÖp tõ nói, rõng kÕt hîp víi thñ ph¸p nh©n hãa Rõng che bé ®éi, rõng v©y qu©n thï nh­ ®· t¹o nªn mét bøc t­êng thµnh v÷ng ch¾c, søc m¹nh ®oµn kÕt gi÷a con ng­êi vµ thiªn nhiªn.
- Nçi nhí nh÷ng ®Þa danh cô thÓ trong kh¸ng chiÕn:
Ai vÒ ai cã nhí kh«ng ?
Ta vÒ ta nhí Phñ Th«ng, ®Ìo Giµng
Nhí s«ng L«, nhí phè Rµng
Nhí tõ Cao - L¹ng, nhí sang NhÞ - Hµ...
 Nh÷ng ®Þa danh nh­ Phñ Th«ng, ®Ìo Giµng, s«ng L«, phè Rµng, Cao - L¹ng, NhÞ - Hµ,... ®Òu g¾n víi nh÷ng chiÕn c«ng lÉy lõng trong cuéc kh¸ng chiÕn.
+ Ai vÒ ai cã nhí kh«ng ? - c©u hái phiÕm chØ víi ®¹i tõ ai, h×nh nh­ kh«ng hái riªng mét ng­êi nµo mµ lµ hái tÊt c¶ nh÷ng ng­êi ®· tõng g¾n bã víi ViÖt B¾c. Mét c©u hái gîi nhiÒu l­u luyÕn b©ng khu©ng, ®Ëm ®µ t×nh nghÜa.
+ §iÖp tõ nhí: mét tõ nhí ®Ó hái mµ cã ®Õn n¨m tõ nhí h« øng tr¶ lêi. Nçi nhí bao trïm tÊt c¶, nhí ®Ìo, nhí s«ng, nhí phè, nhí nh÷ng trËn ®¸nh ®Ém m ... íi ¸ch ®é hé cña kÎ thï th× c©u d­íi l¹i bõng lªn ¸nh s¸ng cña niÒm tin vµo ngµy mai chiÕn th¾ng huy hoµng, t­¬ng lai tèt ®Ñp. Thùc ra trong ®o¹n th¬ trªn ng­êi ta ®Òu nhËn thÊy sù ®èi lËp nµy: Tè H÷u ®· sö dông c¶ mét hÖ thèng tõ chØ ¸nh s¸ng nh­ ¸nh sao, ®á ®uèc, löa bay, bËt s¸ng t­¬ng ph¶n víi mét hÖ thèng chØ bãng tèi nh­ ®ªm ®ªm, ngh×n ®ªm, th¨m th¼m - víi xu thÕ ¸nh s¸ng lÊn ¸t bãng tèi d­êng nh­ t¸c gi¶ cã dông ý nªu bËt xu thÕ cña d©n téc ta tr­íc mäi kÎ thï h¾c ¸m, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh nh÷ng ngµy t­¬i s¸ng, h¹nh phóc nhÊt ®Þnh sÏ tíi víi d©n téc ta.
à Tãm l¹i, ®o¹n th¬ trªn võa ®Ëm chÊt sö thi hµo hïng võa giµu tÝnh l·ng m¹n t­îng tr­ng ®· diÔn t¶ thµnh c«ng khÝ thÕ kh¸ng chiÕn ë ViÖt B¾c. Qua ®ã, Tè H÷u kh¾c häa s©u s¾c h×nh ¶nh d©n téc ViÖt Nam anh hïng trong cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, tr­êng k×, ®Çy gian khæ hi sinh nh­ng nhÊt ®Þnh th¾ng lîi. V× vËy, d©n téc Êy ®· v­ît qua biÕt bao thiÕu thèn, gian khæ, hi sinh ®Ó lËp nªn nh÷ng k× tÝch, nh÷ng chiÕn c«ng: Phñ Th«ng, ®Ìo Giang, s«ng L«, phè Rµng, Hßa B×nh, T©y B¾c, §iÖn Biªn,...
- Bèn c©u tiÕp:
Tin vui chiÕn th¾ng tr¨m miÒn
Hßa B×nh, T©y B¾c, §iÖn Biªn vui vÒ
Vui tõ §ång Th¸p, An Khª
Vui lªn ViÖt B¾c, ®Ìo De, nói Hång.
 Bèn c©u th¬ trªn diÔn t¶ niÒm vui chiÕn th¾ng gißn gi·, dån dËp g¾n víi nh÷ng ®Þa danh næi tiÕng víi nh÷ng chiÕn c«ng lÊy lõng vµ thÓ hiÖn ®­îc t©m tr¹ng n¸o nøc cña nhµ th¬ khi nãi vÒ nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt. Nh÷ng tõ nh­ vui, vui vÒ, vui tõ, vui lªn diÔn t¶ niÒm vui ngËp trµn trong nhµ th¬.
3. NiÒm hi väng vÒ t­¬ng lai cña t¸c gi¶:
 §o¹n th¬ mang ©m h­ëng t­¬i vui, rén r·, trµn ®Çy hi väng vµ niÒm tin:
Ngµy mai rén r· s¬n khª
Ng­îc xu«i tµu ch¹y, bèn bÒ l­íi gi¨ng.
Than PhÊn MÔ, thiÕc Cao B»ng
Phè ph­êng nh­ nÊm nh­ m¨ng gi÷a trêi
M¸i tr­êng ngãi míi ®á t­¬i
Chî vui tr¨m nÎo vÒ kh¬i nguån hµng
Muèi Th¸i B×nh ng­îc Hµ Giang
Cµy bõa §«ng XuÊt, mÝa ®­êng tØnh Thanh
Ai vÒ mua v¹i H­¬ng Canh
Ai lªn m×nh göi cho anh víi nµng
ChiÕu Nga S¬n, g¹ch B¸t Trµng
V¶i t¬ Nam §Þnh, lôa hµng Hµ §«ng
¸o em thªu chØ biÕc hång
Mïa xu©n ngµy héi lïng tïng thªm t­¬i
- §o¹n th¬ trªn ®· më ra mét viÔn c¶nh m¬ ­íc víi bøc tranh mang tªn Ngµy mai... NÐt chñ ®¹o trong bøc tranh Êy lµ ViÖt B¾c sÏ nèi liÒn víi miÒn xu«i vµ miÒn ng­îc - n¬i nói rõng hoang vu, heo hót.
- Tè H÷u còng m¬ ­íc vÒ mét ViÖt B¾c cã giao th«ng thuËn tiÖn, ®iÖn tíi mäi nhµ, kho¸ng s¶n quý ®­îc khai th¸c, phè ph­êng, tr­êng häc ®ua nhau mäc lªn, chî phiªn ®µy ¾p hµng hãa cña mäi miÒn ®Êt n­íc,... Nh÷ng g× lµ m¬ ­íc cña mét thêi sÏ hiÓn hiÖn r¹ng rì gi÷a cuéc ®êi.
à Tãm l¹i, ®o¹n th¬ trªn gièng nh­ mét g¹ch nèi: kh«ng cã nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn ®Çy gian khæ mµ hµo hïng víi tinh thÇn anh dòng quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng cña toµn d©n téc th× ­íc m¬ vÒ ngµy mai t­¬i ®Ñp Êy kh«ng bao giê trë thµnh hiÖn thùc. H¬n thÕ, Tè H÷u cßn nãi lªn niÒm mong muèn ®Òn ®¸p ©n nghÜa: nh÷ng con ng­êi thñy chung son s¾t, hi sinh tÊt c¶ cho c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn xøng ®¸ng ®­îc h­ëng mét cuéc sèng h¹nh phóc, t­¬i ®Ñp. Cuéc sèng ngµy mai h¹nh phóc, Êm no lµ c¸i ®Ých h­íng tíi, lµ lÝ t­ëng cao ®Ñp, lµ mét nguån søc m¹nh to lín cña nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn.
4. H×nh t­îng cña B¸c Hå trong nçi nhí cña ng­êi d©n ViÖt B¾c:
- Trong nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn gian lao, ViÖt B¾c lµ n¬i cã Cô Hå s¸ng soi, cã trung ­¬ng, ChÝnh phñ luËn bµn viÖc c«ng. §Ó kh¼ng ®Þnh niÒm tin yªu cña c¶ n­íc víi ViÖt B¾c, Tè H÷u l¹i dïng nh÷ng vÇn th¬ rÊt méc m¹c, gi¶n dÞ mµ th¾m thiÕt nghÜa t×nh: 
ë ®©u u ¸m qu©n thï
Nh×n lªn ViÖt B¾c: Cô Hå s¸ng soi
ë ®©u ®au ®ín gièng nßi
Tr«ng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn.
à Nh­ vËy, B¸c ®­îc vÝ nh­ ng­êi cÇm l¸i vÜ ®¹i ®· ®­a con thuyÒn c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ®Õn bÕn bê chiÕn th¾ng, ng­êi sÏ tiÕp tôc soi ®­êng chØ lèi cho nh©n d©n ta tíi ngµy mai ¸nh s¸ng chan hßa.
- H×nh ¶nh cña B¸c Hå ®­îc kh¾c häa cuèi t¸c phÈm ®· thÓ hiÖn nçi nhí, lßng kÝnh yªu, t×nh l­u luyÕn cña ®ång bµo c¸c d©n téc ®èi víi B¸c khi Ng­êi tõ chiÕn khu ViÖt B¾c trë l¹i Thñ ®« Hµ Néi sau h¬n ba ngµn ngµy khãi löa:
M×nh vÒ víi B¸c ®­êng xu«i
Th­a giïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí Ng­êi
Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi
¸o n©u tói v¶i, ®Ñp t­¬i l¹ th­êng !
Nhí Ng­êi nh÷ng s¸ng tinh s­¬ng
Ung dung yªn ngùa trªn ®­êng suèi reo
Nhí ch©n Ng­êi b­íc lªn ®Ìo
Ng­êi ®i, rõng nói tr«ng theo bãng Ng­êi
+ Hai ch÷ th­a giïm lµ c¸ch nãi ®Ëm ®µ cña d©n gian. V× xa c¸ch nªn ph¶i th­a giïm, göi lêi yªu th­¬ng, kÝnh nhí kh«ng ngu«i nhí Ng­êi. Nhí kh«ng ngu«i lµ nhí da diÕt, nhí day døt triÒn miªn. KÓ tõ ngµy Ng­êi ë n­íc ngoµi trë vÒ P¾c Pã, Cao B»ng ®Õn ngµy Thñ ®« hoµn toµn gi¶i phãng ( 1941 - 1954 ), B¸c ®· sèng vµ ho¹t ®éng gi÷a nói rõng ViÖt B¾c ( M­êi l¨m n¨m Êy thiÕt tha mÆn nång ). B¸c vÒ l¹i Thñ ®« nªn ®ång bµo ViÖt B¾c míi cã nçi nhí Êy:
M×nh vÒ víi B¸c ®­êng xu«i
Th­a giïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí Ng­êi
 Ch÷ nhí lµ c¶m xóc chñ ®¹o, thÊm s©u vµo trong lßng ng­êi, táa réng ra trong kh«ng gian, thêi gian vµ ®· in ®Ëm trªn tõng vÇn th¬ cña Tè H÷u.
+ Ng­êi ®· vÒ xu«i nh­ng ta vÉn nhí kh«ng ngu«i. Nhí cÆp m¾t s¸ng ngêi cña B¸c, nhí chiÕc ¸o n©u d©n d·, nhí chiÕc tói v¶i mµ Ng­êi vÉn mÆc, vÉn mang theo bªn m×nh khi ®i c«ng t¸c, khi ®i chiÕn dÞch:
 Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi
¸o n©u tói v¶i, ®Ñp t­¬i l¹ th­êng !
 C¸c ho¸n dô nghÖ thuËt ( m¾t, ¸o n©u, tói v¶i ) t­îng tr­ng cho sù th«ng minh tµi trÝ, ®êi sèng gi¶n dÞ cña B¸c Hå kÝnh yªu. Ch÷ s¸ng ngêi, ®Ñp t­¬i l¹ th­êng ®· gîi lªn vÎ ®Ñp trÝ tuÖ, c¸i thÇn th¸i vµ cèt c¸ch cña B¸c, mét con ng­êi xuÊt chóng ®· kÕt tinh nh÷ng tinh hoa v¨n hãa cæ kim ®«ng t©y. Bøc truyÒn thÇn Hå ChÝ Minh nh­ ®­îc vÏ b»ng mµu s¾c vµ ¸nh s¸ng tuyÖt ®Ñp. Tè H÷u ®· nhiÒu lÇn nãi ®Õn chiÕc ¸o n©u cña l·nh tô. Mét ®êi sèng gi¶n dÞ ®¸ng yªu v« cïng:
B¸c Hå ®ã, chiÕc ¸o n©u gi¶n dÞ
Mµu quª h­¬ng bÒn bØ ®Ëm ®µ
 ( S¸ng th¸ng N¨m )
Mong manh ¸o v¶i hån mu«n tr­îng
H¬n t­îng ®ång ph¬i nh÷ng lèi mßn
 ( B¸c ¬i ! )
 Vµ ®«i m¾t B¸c Hå, ®«i m¾t Êm ¸p t×nh th­¬ng, ®«i m¾t l¹c quan yªu ®êi, ®«i m¾t cña niÒm tin d¹t dµo:
B¸c Hå ®ã, lµ lßng ta yªn tÜnh
¤i ng­êi cha, ®«i m¾t mÑ hiÒn sao ! 
(...) Kh«ng g× vui b»ng m¾t B¸c Hå c­êi
Quªn tuæi giµ, t­¬i m·i tuæi ®«i m­¬i 
 ( S¸ng th¸ng N¨m )
+ Bèn c©u th¬ tiÕp theo thÓ hiÖn mét nÐt ®Ñp, mét phÈm chÊt cao quý cña l·nh tô, ®ã lµ phong th¸i ung dung tù t¹i cña mét ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i:
Nhí ng­êi nh÷ng s¸ng tinh s­¬ng
Ung dung yªn ngùa trªn ®­êng suèi reo
Nhí khi Ng­êi b­íc lªn ®Ìo
Ng­êi ®i, rõng nói tr«ng theo bãng Ng­êi
 Bøc ch©n dung B¸c ®­îc vÏ b»ng nh÷ng nÐt vÏ ®éng vµ sù phèi s¾c tµi t×nh. B¸c xuÊt hiÖn trªn yªn ngùa, trªn ®­êng suèi reo víi phong th¸i ung dung, víi t­ thÕ ®Ünh ®¹c b­íc lªn ®Ìo. C¸i nÒn cña bøc tranh rÊt ®Ñp: cã mµu tr¾ng nh¹t cña tinh s­¬ng, cã mµu lãng l¸nh trong xanh cña suèi reo, cã mµu ®Êt ®á cña con con ®Ìo vµ cã mµu xanh cña nói rõng ViÖt B¾c. Nói rõng ®­îc nh©n hãa ®Ó nãi lªn thËt c¶m ®éng t×nh l­u luyÕn cña ®ång bµo ViÖt B¾c ®èi víi B¸c Hå kÝnh yªu: Ng­êi ®i rõng nói tr«ng theo bãng Ng­êi.
à Trong nçi nhí cña ng­êi d©n ViÖt B¾c, h×nh t­îng B¸c Hå hiÖn lªn ®Ñp nh­ «ng Tiªn trong truyÖn cæ tÝch mµ l¹i b×nh dÞ, th©n quen, Ng­êi lu«n lu«n lo toan nh÷ng c«ng viÖc hÖ träng cho ®Êt n­íc mµ kh«ng tÊt bËt, véi vµng, Ng­êi ®i tíi ®©u nói rõng còng h©n hoan chµo ®ãn, bãng Ng­êi ®· khuÊt xa nh­ng h×nh ¶nh cña Ng­êi l¹i cµng thªm ngêi s¸ng trong t©m hån mçi ng­êi.
* Tãm l¹i, b»ng tÊt c¶ sù th­¬ng yªu tr×u mÕn xen lÉn víi sù kÝnh träng, nhµ th¬ ®· kh¾c häa sinh ®éng h×nh t­îng B¸c Hå trong nçi nhí cña ng­êi d©n ViÖt B¾c: tµi trÝ th«ng minh, gi¶n dÞ, ung dung tù t¹i,... §iÖp ng÷ nhí ®­îc kÕt hîp víi c¸c tõ ng÷ biÓu c¶m kh¸c nh­: kh«ng ngu«i nhí Ng­êi, tr«ng theo bãng Ng­êi ®· diÔn t¶ mét c¸ch thËt c¶m ®éng mèi quan hÖ th©n thiÕt tèt ®Ñp gi÷a l·nh tô víi nh©n d©n, gi÷a B¸c víi ®ång bµo ViÖt B¾c. Ngßi bót Tè H÷u rÊt giµu cã khi nãi vÒ l·nh tô: B¸c, Ng­êi, «ng Cô,... ®©y lµ mét c¸ch nãi võa thµnh kÝnh trang träng, võa d©n d· binh dÞ.
5. NghÖ thuËt ®Æc s¾c cña t¸c phÈm - bµi th¬ ®Ëm ®µ tÝnh d©n téc:
- ThÓ th¬ lôc b¸t lµ thÓ th¬ quen thuéc cña d©n téc ®· ®­îc sö dông thµnh c«ng kÕt hîp v¬i kÕt cÊu ®èi ®¸p th­êng thÊy trong ca dao, d©n ca truyÒn thèng ®­îc dïng mét c¸ch s¸ng t¹o ®Ó diÔn t¶ néi dung t×nh c¶m phong phó vÒ quª h­¬ng, con ng­êi, Tæ quèc vµ C¸ch m¹ng.
- CÆp ®¹i tõ nh©n x­ng m×nh - ta víi sù biÕn hãa linh ho¹t vµ nh÷ng s¾c th¸i ng÷ nghÜa, biÓu c¶m phong phó vèn cã cña nã ®­îc khai th¸c rÊt hiÖu qu¶. CÊu tø cña bµi th¬ lµ cÊu tø ca dao víi hai nh©n vËt tr÷ t×nh lµ ta vµ m×nh, ng­êi ra ®i vµ ng­êi ë l¹i h¸t ®èi ®¸p víi nhau. Trong cuéc h¸t ®èi ®¸p chia tay lÞch sö nµy, ng­êi ë l¹i lªn tiÕng tr­íc, nhí vÒ mét thêi xa h¬n, thêi ®Êu tranh gian khæ tr­íc C¸ch m¹ng, sau ®ã ng­êi ra ®i nèi tiÕp nhí l¹i kØ niÖm thêi chÝn n¨m kh¸ng chiÕn.
- Nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ ( nh©n hãa, Èn dô, t­îng tr­ng,... ) quen thuéc víi c¸ch c¶m, c¸ch nghÜ cña quÇn chóng ®­îc dïng nhuÇn nhuyÔn.
- Nhµ th¬ rÊt chó ý sö dông kiÓu tiÓu ®èi cña ca dao, ch¼ng cã nh÷ng cã t¸c dông nhÊn m¹nh ý mµ cßn t¹o ra nhÞp th¬ uyÓn chuyÓn, c©n xøng, hµi hßa, lµm cho lêi th¬ dÔ nhí, dÔ thuéc, thÊm s©u vµo t©m t­:
M×nh vÒ rõng nói nhí ai
Tr¸m bïi ®Ó rông / mang mai ®Ó giµ
...
ChiÕu Nga S¬n / g¹ch B¸t Trµng
V¶i t¬ Nam §Þnh / lôa hµng Hµ §«ng
- VÒ ng«n ng÷ th¬, Tè H÷u chó ý sö dông lêi ¨n tiÕng nãi cña nh©n d©n rÊt gi¶n dÞ, méc m¹c nh­ng còng rÊt sinh ®éng ®Ó t¸i hiÖn l¹i mét thêi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ®Çy gian khæ mµ d¹t dµo t×nh nghÜa. 
+ §ã lµ thø ng«n ng÷ rÊt giµu h×nh ¶nh, cô thÓ:
Ngh×n ®ªm th¨m th¼m s­¬ng dµy
§Ìn pha bËt s¸ng nh­ ngµy mai lªn
...
N¾ng tr­a rùc s¸ng sao vµng
Trung ­¬ng, ChÝnh phñ luËn bµn viÖc c«ng
+ §ã còng lµ thø ng«n ng÷ rÊt giµu nh¹c ®iÖu:
Nhí sao tiÕng mâ rõng chiÒu
Chµy ®ªm nÖn cèi ®Òu ®Òu suèi xa
...
Nh÷ng ®­êng ViÖt B¾c cña ta
§ªm ®ªm rÇm rËp nh­ lµ ®Êt rung
- §Æc biÖt, th¬ Tè H÷u sö dông rÊt nhuÇn nhuyÔn phÐp trïng ®iÖp cña ng«n ng÷ d©n gian:
M×nh vÒ, m×nh cã nhí ta
M­êi l¨m n¨m Êy thiÕt tha mÆn nång
...
M×nh vÒ, cã nhí chiÕn khu
MiÕng c¬m chÊm muèi, mèi thï nÆng vai
...
Nhí sao líp häc i tê
§ång khuya ®uèc s¸ng nh÷ng giê liªn hoan
...
Nhí sao tiÕng mâ rõng chiÒu
Chµy ®ªm nÖn cèi ®Òu ®Òu suèi xa
 à TÊt c¶ t¹o ra mét giäng ®iÖu tr÷ t×nh nghe thiÕt tha, ªm ¸i, ngät ngµo nh­ ©m h­ëng lêi ru, ®­a ta vµo thÕ giíi cña kØ niÖm vµ t×nh nghÜa thñy chung.
IV. Ghi nhí: 
- Néi dung:
 Bµi th¬ ca ngîi con ng­êi vµ cuéc sèng ë chiÕn khu ViÖt B¾c trong thêi k× c¸ch m¹ng vµ trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p gian khæ, hµo hïng. Bµi th¬ cßn thÓ hiÖn t×nh nghÜa thñy chung gi÷a ng­êi c¸ch m¹ng vµ ng­êi d©n ViÖt B¾c, lµ khóc h¸t t©m t×nh chung cña nh÷ng con ng­êi trong kh¸ng chiÕn. §ång thêi, bµi th¬ cßn lµ bøc tranh thiªn nhiªn ViÖt B¾c t­¬i s¸ng, lµ b¶n hïng ca vÒ chiÕn th¾ng vÜ ®¹i cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña toµn thÓ nh©n d©n ta.
- NghÖ thuËt:
 ViÖt B¾c còng rÊt tiªu biÓu cho giäng th¬ t©m t×nh ngät ngµo, thiÕt tha cña Tè H÷u vµ nghÖ thuËt biÓu hiÖn giµu tÝnh d©n téc cña «ng, trong ®ã næi bËt lµ c¸ch sö dông thÓ th¬ lôc b¸t, kÕt cÊu ®èi ®¸p th­êng thÊy trong ca dao kÕt hîp víi nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ vµ ng«n ng÷ mang ®Ëm khuynh h­íng sö thi vµ s¾c th¸i d©n gian.
----------Hết----------