Giáo án Ngữ văn 12 CB tiết 41: Bác ơi – Tố Hữu. Tự do – Pôn Eluy A

Tiết theo PPCT: 41
ĐỌC THÊM:
BÁC ƠI – Tố Hữu
TỰ DO – Pôn Eluy a
Ngày soạn: 13.11.10
Ngày giảng:
Lớp giảng:	12A	12C
Sĩ số:
A. Mục tiêu bài học
Qua giờ đọc thêm giúp học sinh:
- Cảm nhận được niềm đau đớn, tiếc thương vô hạn của nhà thơ Tố Hữu, của nhân dân ta với Bác Hồ. Thấy được tình cảm biết ơn, ca ngợi công lao và tấm gương sáng ngời của Bác.
- Hiểu được bài thơ là khát vọng tự do mãnh liệt không chỉ của cá nhân nhà thơ mà còn là của nhân dân Pháp khi bị phát xít Đức xâm lược trong chiến tranh thế giới lần thứ 2. 
- Nắm được các biện pháp nghệ thuật cơ bản của bài thơ: điệp khúc, kết cấu vòng tròn, nhân cách hóa ... góp phần diễn tả cảm xúc dào dạt, tuôn trào.
B. Phương tiện thực hiện
- Chuẩn kiến thức kĩ năng Ngữ văn 12
- SGK, SGV Ngữ văn 12
- Một số tài liệu tham khảo khác
C. Cách thức tiến hành
- Đọc hiểu; đàm thoại phát vấn; trao đổi thảo luận; thuyết giảng
D. Tiến trình giờ giảng
1. Ổn định
2. KTBC (không kt)
3. GTBM
4. Hoạt động dạy học
Hoạt động của Thầy và Trò
Yêu cầu cần đạt
GV Gọi HS đọc tiểu dẫn SGK/167.
-> Em hãy cho biết hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
® GV nhận xét, chốt ý (Có thể không ghi)
Hướng dẫn HS đọc diễn cảm
® GV nhận xét cách đọc của HS, sau đó đọc lại
Hướng dẫn HS tìm bố cục:
 + Theo em, bài thơ chia làm mấy phần? Đại ý của từng phần?
® GV nhận xét cách chia của HS, phân tích tính hợp lý của các ý kiến, thống nhất cách chia 3 phần:
Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
- Hướng dẫn HS tìm hiểu 4 khổ thơ đầu
+ Nỗi đau xót lớn lao khi Bác qua đời được thể hiện như thế nào? (Cảnh vật? Lòng người?) Giữa cảnh vật và con người có gì tương đồng?
+ Nhận xét, khái quát ý cho HS nắm
- Hướng dẫn HS tìm hiểu 6 khổ tiếp theo
+Hình tượng Bác Hồ được thể hiện như thế nào? 
(GV gợi mở: về tình thương yêu, lý tưởng, lẽ sống...)
+ Nhận xét, khái quát ý
- Hướng dẫn HS tìm hiểu 3 khổ cuối
 + Hãy cho biết cảm nghĩ của mọi người khi Bác ra đi?
+ Nhận xét, khái quát ý
Dựa vào TD, em hãy tóm lược những nét cơ bản nhất về tác giả và tác phẩm?
 Nhận xét phần trả lời của hs, nhấn mạnh nội dung chính.
Lưu ý hs: nguyên tác bài thơ có 21 khổ thơ (không kể dòng cuối cùng: Tự Do), không vần, không dấu chấm câu- trừ dòng cuối cùng. Bản dịch có 12 khổ thơ.
 Hướng dẫn cách đọc: giọng tha thiết, cảm xúc; nhấn giọng ở câu kết mỗi khổ thơ.
. Gọi 1 hs đọc bài thơ
* NHÓM 1 (C1 Sgk)
- Xác định từ TỰ DO- chủ đề nhất quán và xuyên suốt các khổ thơ.
- NHÓM 2:(câu 2 sgk)Tìm hiểu câu kết mỗi khổ thơ, cách lặp từ (trên ...trên) và nhạc điệu bài thơ. 
Bài thơ điệp cấu trúc "Trên ... trên ... Tôi viết tên em". "Em" ở đây nên hiểu như thế nào? Đây có phải là một bài thơ tình yêu không ? Từ đó khái quát chủ đề của bài thơ ?
* Diễn giảng thêm: Bài thơ trữ tình chính trị, khắc họa không khí thời đại - mang đậm PC của tác giả.
* NHÓM 3 (C3 sgk): Xác định từ "trên" trong bài thơ ở trường hợp nào chỉ không gian, trường hợp nào chỉ thời gian. Nêu ý nghĩa?
2. Tổ chức các nhóm trình bày trả lời câu hỏi được phân công.
3. Nhận xét.Gợi ý hs phát biểu bổ sung (nếu cần). Kết luận các nội dung chính.
* NHÓM 4: (Câu 4 sgk) "Tôi" có thể là tác giả và cũng có thể là độc giả của bài thơ; "viết" cũng có thể là ''ghi, chép '' hoặc"hành động".Từ đó hãy suy luận để chỉ ra tính chất thánh ca của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức ?
DG: Hình ảnh thơ giản dị lấy từ cuộc sống nhưng vẫn rất sâu xa.
A. BÁC ƠI
I/ Hoàn cảnh ra đời:
- Ngày 02/9/1969, Bác Hồ từ trần, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho cả dân tộc Việt Nam. Trong hoàn cảnh ấy, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ “Bác ơi”.
II/ Đọc – hiểu văn bản:
1- Bố cục: 3 phần
- Bốn khổ đầu: Nỗi đau xót trước sự kiện Bác qua đời.
 - Sáu khổ tiếp: Hình tượng Bác Hồ.
 - Ba khổ cuối: Cảm nghĩ khi Bác qua đời
2- Tìm hiểu văn bản:
a) Bốn khổ đầu: Nỗi đau xót lớn lao trước sự kiện Bác qua đời.
- Lòng người: 
+ Xót xa, đau đớn: chạy về, lần theo lối sỏi quen thuộc, bơ vơ đứng nhìn lên thang gác.
+ Bàng hoàng không tin vào sự thật: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi”
- Cảnh vật: 
 + Hoang vắng, lạnh lẽo, ngơ ngác (phòng im lặng, chuông không reo, rèm không cuốn, đèn không sáng...)
 + Thừa thải, cô đơn, không còn bóng dáng Người.
- Không gian thiên nhiên và con người như có sự đồng điệu “ Đời tuôn nước mắt/ trời tuôn mưa”® Cùng khóc thương trước sự ra đi của Bác
Þ Nỗi đau xót lớn lao bao trùm cả thiên nhiên đất trời và lòng người.
b) Sáu khổ tiếp: Hình tượng Bác Hồ.
- Giàu tình yêu thương đối với mọi người.
- Giàu đức hy sinh.
- Lẽ sống giản dị, tự nhiên, khiêm tốn.
Þ Hình tượng Bác Hồ cao cả, vĩ đại mà giản dị, gần gũi
c) Ba khổ cuối: Cảm nghĩ của mọi người khi Bác ra đi:
- Bác ra đi để lại sự thương nhớ vô bờ 
- Lý tưởng, con đường cách mạng của Bác sẽ còn mãi soi đường cho con cháu.
- Yêu Bác® quyết tâm vươn lên hoàn thành sự nghiệp CM
Þ Lời tâm nguyện của cả dân tộc Việt Nam
III/ Tổng kết:
- Bài thơ là tình cảm ngợi ca Bác, đau xót, tiếc thương khi Bác qua đời. Đó cũng là tấm lòng kính yêu Bác Hồ của Tố Hữu, cũng là của cả dân tộc Việt Nam
- Bài thơ tiêu biểu cho giọng thơ tâm tình, ngọt ngào, tha thiết của thơ Tố Hữu
B.TỰ DO 
1. Tác giả:
- Pôn Ê-luy-a (1895-1952) là nhà thơ lớn nước Pháp.
- Từng tham gia trào lưu siêu thực. Trong chiến tranh thế giới lần thứ 2, ông thoát ly chủ nghĩa siêu thực, cùng nhân dân Pháp kháng chiến chống chủ nghĩa phát xít.
- Thơ ông mang đậm chất trữ tình chính trị, mang đậm hơi thở của thời đại
2. Bài thơ "Tự do":
- Được viết vào mùa hè 1941, trong lúc nước Pháp đang bị phát xít Đức xâm lược, in trong tập "Thơ ca và chân lý, 1942" (1942).
- Bài thơ được coi là kiệt tác, là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp.
3.Chủ đề bài thơ.
- Em = Tự do (Tự do nhân hóa thành em- cách nói tha thiết, gần gũi nhưng cũng rất thiêng liêng, sâu xa).
Chủ đề: Khát vọng tự do cháy bỏng của nhà thơ (và của cả dân tộc Pháp) khi đất nước bị xâm lăng.
4. Những điểm nổi bật về nội dung và nghệ thuật :
 a, Kết cấu bài thơ: 
- Lặp kết cấu, cú pháp: 11/12 khổ thơ dịch (tương ứng 20/21 khổ thơ nguyên tác) lặp lại: "Trên ... trên ...Tôi viết tên em".
- Điệp từ "trên" theo kiểu "xoáy tròn"
® Hiệu quả nghệ thuật: Mạch cảm xúc hướng về tự do tuôn trào, triền miên, mạnh mẽ của những nô lệ rên xiết dưới ách phát xít.
 b, Không gian, thời gian biểu hiện Tự Do và cách thức liên tưởng .
- Từ "trên" thể hiện cả không gian và thời gian:
+ Chỉ địa điểm - không gian( tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)
+ Chỉ thời gian ( tụi viết Tự Do khi nào)
- Cách thức liên tưởng: Hình ảnh trong các khổ thơ thể hiện sự liên tưởng ngẫu hứng (Tự Do được viết mọi nơi, mọi lúc):
+ Viết tên em- Tự Do lên những vật cụ thể, hữu hình .
+ Viết tên em - Tự Do lên những cái trừu tượng, vô hình 
® Khát vọng Tự Do hoá thân khắp không gian, xuyên suốt thời gian, hiện hữu trong cuộc đời mỗi con người. 
Kết luận
- Tình yêu tự do tha thiết tuôn trào trong trái tim nhà thơ đã đồng vọng trong tâm hồn cả dân tộc;Khát khao tự do biến thành khát khao hành động để giành lấy tự do cho tất cả mọi người. 
- Vì thế, bài thơ được xem là thánh ca của thơ kháng chiến Pháp.
5. Củng cố và dặn dò
- Nhắc lại kiến thức cơ bản
- Chuẩn bị bài tiếp theo Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận