Giáo án Ngữ văn 10 tiết 43 Đọc thêm: vận nước, cáo bệnh bảo mọi người, hứng trở về

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
 Tiết 43
Soạn ngày 20/11/10
Lớp : 10
Phân môn : Đọc thêm
ÑOÏC THEÂM:
VAÄN NÖÔÙC
CAÙO BEÄNH,BAÛO MOÏI NGÖÔØI
HÖÙNG TRÔÛ VEÀ
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 
1. Kiến thức
 Gíup HS:
 -Coù caùi nhìn chung nhaát veà moät soá tác phẩm văn học Trung Ñại.
 -Naém ñöôïc ñoâi neùt veà noäi dung ,tö töôûng trong thô Trung Ñại.
2. kĩ năng 
 - Đọc cảm thụ thơ đúng đặc trưng thể loại
3. Tư tưởng : 
 -Yêu quý thơ Trung Đại và hiểu được tấm lòng yêu nước nhân đạo . 
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
1GV :: SGK, SGV, baøi soaïn.tư liệu tham khảo
2. HS : SGK, SBT . đọc và soạn các bài đọc thêm ở nhà
III. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
 1. ổn ñònh toå chöùc lôùp:1p
 2. Kieåm tra baøi cuõ. :3p
 Yêu cầu:
1-Ñoïc thuoäc loøng baøi thô Ñoäc Tieåu Thanh kyù ( phaàn phieân aâm vaø dòch thô ) 
2-Vì sao Nguyeãn Du thöông tieác Tieåu Thanh, roài laïi baên khoaên lo laéng cho chính töông lai cuûa mình. 
3. Tổ chức dạy học :40 p
Hoaït ñoäng cuûa GV & HS
Noäi dung caàn ñaït
Hoạt động 1: Tìm hiể bài Vận nước của Pháp Thuận
Mục tiêu
Hiểu được nội dung và ý nghĩa tư tưởng của bài thơ
 Hiểu rõ tấm lòng và tư tưởng của thiền sư 
Gía trị nghệ thuật của VH TĐ
 Hiểu về thân thế của nhà sư
Tổ chức thực hiện 
Thao tác 1: Tìm hiểu tác giả 
Gv cho HS ñoïc phaàn tieåu daãn SGK tröôùc moãi baøi thô ñeå naém ñoâi neùt về tác gỉa ,tác phẩm.
HS đọc SGK và trả lời 
kết quả :
GV định hướng
* Pháp Thuận (915 - 990) là nhà sư, sống ở thời tiền Lê.
Có kiến thức uyên bác, có tài thơ văn.
Được vua Lê Đại Hành tin dùng, kính trọng.
Nhà vua muốn hỏi ông về vận nước và ông đã trả lời bằng bài thơ này.
Đây là bài thơ đầu tiên có tên tác giả, được viết bằng chữ Hán.
HS ghi nhận
Thao tác 2: Tìm hiểu ý nghĩ bài thơ
GV yêu cầu HS tìm hieåu laø noäi dung caùc baøi thô. 
HS tìm hieåu hoøan caûnh ñaát nöôùc thôøi Tieàn Leâ; vai troø ,vò trí cuûa Tác gỉa ñoái với Lê Đại Hành ?
* Kết quả :
 -- GV định hướng :
-Sau chieán tranh loaïn laïc do noäi chieán, chieân tranh xaâm löôïc(Toáng -> 981- Lê Đại Hành ), ñaát nöôùc böôùc vaøo thôøi kì ooû«n ñònh.
-Đỗ Pháp Thuận laø nhaø sö, coù voán hieåu bieát saâu roäng, coù taøi vaên thô,tham gia xaây döïng trieàu Leâ, ñöôïc nhaø vua kính troïng tin duøng.
- HS nghe – hiểu
GV hỏi :
Hai caâu ñaàu tác gỉa möôïn hình aûnh gì ñeå noùi veà tình hình ñaát nöôùc?Qua ñoù nhaèm theå hieän thaùi ñoä gì?
HS trả lời 
* kết quả :
GV giảng : 
Taùc giaû so saùnh vaän nöôùc -> daây maây leo quaán quyùtàsöï beàn chaët ,daøi laâu, nieàm vui ,nieàm töï haøo, laïc quan.
HS ghi nhận
GV hỏi : 
Em hieåu theá naøo laø “voâ vi” “cö ñieän caùc”?
- HS suy nghĩ và trả lời 
Kết quả : 
GV định hướng
Nôi trieàu chính ñieàu haønh chính söï.
ÑPT khuyeân nhaø vua trong ñieàu haønh chính söï neân voâ vià tuaân theo leõ töï nhieân à cuoäc soáng ñöùc trò, ñöùc giaùo hoùa.
Coát loõi cuûa vaän nöôùc laø ôû “thaùi bình”: 
truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa dt ta .
HS ghi nhận
Hoạt động 2: Tìm hiểu bài Cáo bệnh bảo mọi người cảu sư Mã n Giác 
Mục tiêu
Hiểu về bài thơ
Nắm vững nội dung và nghệ thuật bài kệ
 Ý nghĩa cảu bài kệ như triết lí nhân sinh ở đời – có quy luật riêng
Tổ chức thực hiện 
Thao tác 1 : Tìm hiểu chung về tác giả và bài kệ
-GV yêu cầu HS :
 Giôùi thieäu vaøi neùt veà taùc giaû.?
HS ñoïc tieåu daãn ñeå naém nhöõng hieåu bieát cô baûn nhaát veà Mãn Giác Thiền Sư, veà theå keä.
HS thực hiện
* Kết qủa :
GV định hướng
HS ghi nhận
GV gọi : HS ñoïc baøi thô , chia boá cuïc.
- HS thực hiện
- Boá cuïc: 2 phaàn
 + quy luaät vaän ñoäng (4 caâu ñaàu)
 + tö töôûng, caûm nhaän cuûa thieàn sö (2 caâu cuoái). 
Kết quả : 
GV chốt lại
HS ghi nhận
Thao tác 2: Tìm hiểu nội dung bài kệ 
GV nêu câu hỏi thảo luận :
Hai caâu ñaàu quy luaät bieån ñoåi cuûa töï nhieân dieãn ra ntn döôùi maét nhìn cuûa thieàn sö?
Söï bieán ñoåi trong cuoäc ñôøi con ngöôøi dieãn ra ntn?
- HS suy nghĩ hội ý nhóm và trả lời 
* Kết quả :
 - GV giảng và chốt : Theo quy luật : sinh –laõo -beänh -töû. Noù không tuaàn hoøan, không luaân hoài nhö töï nhieân maø laø söï bieán ñoåi moät chieàu :
 Co ù-maát, sinh –töû
Chính vì theá con ngöôøi mang naëng taâm traïng gì? (xoùt xa , nuoái tieác xoùt xa tröôùc quy luật nghieät ngaõ .Nuoái tieác cho nhöõng gì coøn dang dôû trong cuoäc ñôøi.)
Phaùt hieän ra hai quy luật laø ñieàu dó nhieân,deã hieåu nhöng nhìn thaáu ñaùo vaøo trieát lí nhaân sinh saâu saéc laïi laø söï tinh teá, uyeân thaâm cuûa baäc cao nhaân. Thaáy ñöôïc söï khaùc bieät giöõa bieán ñoåi cuûa töï nhieân vôùi ñôøi ngöôøi
- HS theo dõi lắng nghe và ghi nhận
GV hỏi ý nhĩa hai câu cuối :
Em haõy phaùt hieän quy luaät traùi töï nhieân? 
Hai caâu thô cuoái maïch thô ñoät ngoät bieán ñổi -suy tö cuûa thieàn sö.? Hai caâu cuoái không ñôn thuaàn dieãn taû töï nhieân maø chöùa ñöïng trieát lí saâu saéc,em haõy chæ ra?
HS suy nghĩ và trả lời
* kết quả 
 GV giảng và chốt 
 + Treân: xuaân khöù- hoa laïc
 + Döôùi: xuaân taøn- nhaát chi mai 
caùi baát bieán cuûa töï nhieân 
caùi baát bieán trong loøng ngöôøi- kh con ngöôøi ñaõ tìm thaáy baûn ngaõ cuûa mình.
Tinh thaàn laïac quan , yeâu ñôøi. 
HS ñoái chieáu tinh thaàn laïc quan trong baøi thô vôùi tình caûnh cuûa thieàn sö luùc baáy giôø? Ruùt ra nhaän xeùt?
Kết luận :
GV định hướng chung
HS ghi nhận
Hoạt động 3: tìm hiểu bài thơ hứng trở về của Nguyễn Trung Ngạn
Mục tiêu
hiểu về tác giả
Hiểu về tấm lòng nhà thơ
- Hiểu về nội dung và nghệ thuật bài thơ
Tổ chức thực hiện
Thao tác 1: Tìm hiểu tác giả và bài thơ 
GV yêu cầu : HS ñoïc và nêu ñoâi neùt veà nhaø thô vaø hoaøn caûnh ra ñôøi baøi thô.
HS thực hiện
* Kết quả : 
GV định hướng chung
HS ghi nhận
Thao tác 2: Tìm hiểu nội dung bài thơ
GV nêu câu hỏi :Noãi nhôù queâ ôû hai caâu ñaàu coù gì ñaëc saéc?
- HS suy nghĩ và trả lời
GV hỏi : Tö töôûng, caùi nhìn cao quyù cuûa nhaø thô ôû hai caâu sau?
Hs heä thoáng kieán thöùc, trình baøy caùch hieåu, cách caûm cuûa mình vôùi töøng baøi thô.
* Kết luận chung:
GV định hướng : 
Lòng yêu nước không chỉ thể hện ở những tình cảm lớn lao, cách nói trang trọng mà còn ở cách nói tự nhiên, chân thực về cái bình dị, nhỏ nhặt trong cuộc sống.
- HS ghi nhận
I.VAÄN NÖÔÙC
Tác giả - tác phẩm
 -laø nhaø sö.
 -hoïc thöùc uyeân baùc.
 -coù ñoùng goùp lôùn cho trieàu Leâ, ñöôïc troïng duïng.
2.	Về bài thơ:
a) Hoàn cảnh đất nước:
 Sau những năm chiến tranh (nội chiến, xâm lược), đất nước tương đối ổn định.
- Lê Đại Hành muốn xây dựng vương triều phong kiến vững mạnh. Trong khí thế đi lên của dân tộc, một vận hội mới đang mở ra.
 b) Tìm hieåu baøi thô 
 - Hai caâu ñaàu: 
+ Ngheä thuaät so saùnh -> söï beàn chaët, daøi laâu, nieàm vui, laïc quan, tin töôûng , töï haøo.
 - Hai caâu cuoái:
 + “voâ vi”:
 thuaän theo töï nhieân, không laøm gì traùi quy luật töï nhieân .Ngöôøi laõnh ñaïo duøng ñöùc cuûa baûn thaân ñeå caûm hoùa daân, khieán daân tin phuïc. Coù nhö vaäy ñaát nöôùc môùi thaùi bình thònh trò.
 + “Cö” : - “ñieän caùc”:nôi ñieän gaùc.
 - cö xöû, ñieàu haønh .
à Khuyeân ngöôøi trò vì ñaát nöôùc laáy ñöùc ñeå giaùo hoùa daân, an daân, taïo neàn thaùi bình thònh trrò.
Tóm lại : baøi thô coù yù nghóa nhö moät tuyeân ngoân hoøa bình.
II. CAÙO BEÄNH, BAÛO MOÏI NGÖÔØI 
1. Tieåu daãn 
a.	Tác giả:
- Thiền sư Mãn Giác (1052 – 10 96) tên là Lí Trường, sớm nổi tiếng thông hiểu cả Nho và Phật.
- Được vua Lí Nhân Tông ban hiệu là Hoài Tín và mời vào cung để bàn việc nước.
b. Tác phẩm:
- Chỉ để lại một bài kệ “Cáo bệnh, bảo mọi người”.
- Bố cục bài kệ: 
 	+ Bốn câu đầu: Quy luật của sự sống.
+ Hai câu cuối: Quy luật về sự bất biến của tinh thần, ý chí.
 2.Tìm hieåu baøi keä 
 - Boán caâu ñaàu : Dieãn taû quy luaät vaän ñoäng , bieán ñoåi. 
 “ Xuaân khöù.. 
 Xuaân ñaùo.” 
+ quy luaät bieán ñoåi cuûa töï nhieân .
 Khö ù-> ñaùo
 laïc -> khai
+ söï luaân hoài cuûa thieân nhieân. 
 “ Söï truïc 
 Laõo toøng.’
+ quy luaät bieán ñoåi cuûa ñôøi ngöôøi. 
 Vieäc -> qua 
 Tuoåi giaø -> ñeán 
+ con ngöôøi thuaân theo quy luaät sinh –töû, toàn vong.
à Taâm traïng xoùt xa ,nuoái tieác.
 - Hai caâu cuoái : tö töôûng ,caûm nhaän cuûa theàn sö.
Traùi quy luaät :
 “ Maïc vò 
 Ñình tieàn ”
 Xuaân taøn -> nhaát chi mai 
+ söùc soáng maõnh lieät, khoâng htuaân theo quy luaät thoâng thöôøng.
+ caùi nhìn sieâu thoaùt cuûa con ngöôøi ngoä ñaïo.
à tinh thaàn laïc quan, thieát tha vôùi ñôøi cuûa ngöôøi xuaát gia.
Tóm lại :
Bài kệ là một lời triết lí Phật giáo nhưng cũng là quan niệm nhân sinh: có cái nhìn lạc quan về cuộc sống, không thể sống vô nghĩa.
III. HÖÙNG TRÔÛ VEÀ 
Tieåu daãn 
a.	Tác giả:
- Nguyễn Trung Ngạn (1289 - 1370) quê ở huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên.
- Làm quan đến chức thượng thư.
b. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ:
- Thời vua Trần Anh Tông, được cử đi sứ sang Trung Quốc.
- Bài thơ được làm lúc bấy giờ, tại Giang Nam.
Tìm hieåu nội dung : 
 - Hai caâu ñaàu:
“ Laõo tang
 Taûo ñaïo..”
àTình yeâu queâ höông tha thieát, saâu ñaäm: nhôù nhöõng neùt ñaëc tröng trong sinh hoaït cuûa queâ höông. 
 - Hai caâu cuoái :
 “Kieán thuyeát.
 Giang Nam ..”
: Cuoäc soáng giaûn dò, thanh baàn nhöng aám aùp yeâu thöông
-> tình caûm khaéng khít vôùi queâ höông.
* Tóm lại :
- Bài thơ thể hiện một quan niệm thẩm mĩ mới: cái đời thường, bình dị cũng là đối tượng thẩm mĩ.
 4. Cuûng coá:1p
Tö töôûng lôùn cuûa hieàn nhaân.
Trieát lí nhaân sinh saâu saéc. 
 5. Daën doø:1p
Hoïc baøi. 
Ñoïc laïi ba baøi thô vaø neâu noäi dung chính cuûa töøng baøi.
- Hoïc thoäc loøng ba baøi thô, naém kyõ noäi dung chính cuûa töøng baøi.
- Soạn bài mới : 
Taïi laàu Hoaøng Haïc tieãn Maïnh Haïo Nhieân ñi Quaûng Laêng – Lyù Baïch