Giáo án Ngữ văn 10 tiết 40: Đọc văn Nhàn -Nguyễn Bỉnh Khiêm

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY 
Phân môn : Đọc văn
Tiết 40
Soạn : 2/11/10
NHAØN
 -Nguyeãn Bænh Khieâm-
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 
1. Kiến thức :
- Một tuyên ngôn lối sống hòa hợp với thiên nhiên, đứng ngoài vòng danh lợi, giữ cốt cách thanh cao được thể hiện qua những rung động trữ tình , chất trí tuệ
- Ngôn ngữ mộc mạc , tự nhiên nhưng ẩn ý thâm trầm , giùa tính trí tuệ
2. Kĩ năng
- Đọc thơ Đường luật
3. tư tưởng :
- Cảm nhận vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ 
 - Hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC
1. GV : SGK , SGV, thiết kế giáo án lên lớp
2. HS : SGK , SBT, đọc và soạn bài 
III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 
1.Ổn định : 1p
1. Kiểm tra bài cũ: 3P Bài: Cảnh ngày hè.
 Yêu cầu:
 Ñoïc thuoäc loøng baøi Caûnh ngaøy heø, cảm nhận của em về ngheä thuaät taû caûnh nguï tình cuûa taùc phaåm.
2. Bài mới: Lời vào bài:2P
Sống gần trọn thế kỉ XVI, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chứng kiến biết bao điều bất công ngang trái của xã hội phong kiến. Chính vì vậy, ông chán nản và lui về sống tại quê nhà với triết lí : « Nhàn một ngày là tiên một ngày ». Để hiểu thêm về quan niệm sống của ông, ta tìm hiểu bài thơ « Nhàn » của ông.
3.Tổ chức dạy học : 40 p
Hoaït ñoäng cuûa GV&HS
Noäi dung caàn ñaït
Hoạt động I: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm.
Mục tiêu 
Hiểu biêt về NBK và văn bản Nhàn 
Bốicảnh bài thơ – xuấy xứ 
Cảm hứng chủ đạo
Tổ chức thực hiện 
- Thao tác 1: Tìm hiểu về tác giả.
+ GV: Yêu cầu học sinh đọc phần tiểu dẫn SGK. Cuộc đời , con người Nguyễn Bỉnh Khiêm có gì đáng lưu ý?
+ HS: Trả lời.
* Kết quả : 
+ GV: Nhấn mạnh vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm : 
 o Nhỏ: ông được cho theo học người thầy nổi tiếng là Bảng Nhãn Lương Đắc Bằng. 
 o Lê suy thoái (Lê Uy Mục, Tương Dực) à Mạc Đăng Dung à nhà Mạc (1526), Nguyễn Bỉnh Khiêm (36 tuổi), thi đỗ tiến sĩ, làm quan triều Mạc.
 o 8 năm sau , ông dâng sớ vạch tội và xin chém đầu 18 lộng thần. Vua không nghe, ông cáo quan về ở ẩn,vẫn canh cánh việc nước à thuyết: hành – tàng, xuất – xử của người xưa (Trung Quốc: Lã Vọng, Đào Tiềm, Việt Nam: Tô Hiến Thành, Chu An, Nguyễn Trãi). Ông dựng am Bạch Vân à Bạch Vân cư sĩ, dạy học có nhiều hoc trò đỗ đạt làm quan à Tuyết Giang phu tử. 
- HS theo dõi - ghi nhận SGK
* Gv giảng thêm về nội dung thơ NBK	
Noäi dung : mang ñaäm tính trieát lí, giaùo huaán, ngôïi ca chí cuûa keû só, thuù thanh nhaøn, ñoàng thôøi pheâ phaùn nhöõng ñieàu xaáu xa trong xh.
- HS lắng nghe
Thao tác 2 : tìm hiểu văn bản 
GV gọi HS ñoïc baøi thô, chia boá cuïc.
- HS đọc bài thơ và nhận xét thể loại – bố cục
Kết quả :
- GV ñònh höôùng 
Vôùi baøi thô naøy ta neân ñi theo boá cuïc thoâng thöôøng 2/2/2/2 
- HS ghi nhận
* Kết luận :
- GV định hướng chung : Nhàn do người đời dadựt - nhàn chỉ là quan niệm của NBK mà thôi
- HS theo dõi
Hoạt động 2: Tìm hiểu bài thơ
Mục tiêu 
 Thấu hiểu giá trị tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ
Phân tích nọi dung làm roc quan niệm nhà của NBK
Tổ chức thực hiện 
Thao tác 1: 
GV yêu cầu HS đọc hai câu đề và phát biểu : 
Caùch duøng soá töø, dnh töø vaø nhòp thô coù gì ñaùng chuù yù? Vaäy 2 caâu ñeà cho ta hieåu cuoäc soáng vaø taâm traïng taùc giaû ntn?
NBK ñaõ taïo neân heä thoáng töø ngöõ ñoái laäp nhau, em haõy chæ ra vaø cho bieát hthoáng ñoái laäp ñoù coù t/d gì trong boäc loä tö töôûng, thaùi ñoä cuûa taùc giaû?
- HS suy nghĩ và trả lời 
Kết quả : 
GV định hướng
HS ghi nhận
* Gv thuyết giảng : Töø “moät” laëp ñi laëp laïi,nhaéc ñi nhaéc laïi
 ->chaéc chaén ,cöùng coûi, kieân ñònh, saün saøng. 
Nhòp ñieäu chaäm daõi, tö theá ung dung (2/2/3)
 “Thô thaån”
-> traïng thaùi thanh thaûn ,thoaûi maùi,khoâng vöôùng baän,tha hoà dong duoãi, khoâng ñeå ñieàu gì laøm öu tö, phieàn muoän. Ñoù laø söï nhaøn taûn, thö thaùi ,thaûnh thôi, loøng khoâng vöôùng baän chuùt cô möu, töï duïc. “daàu ai vui thuù naøo”, maëc ngöôøi ñôøi , khoâng quan taâm , chæ lo vieäc ñoàng aùng giöõa thoân queâ ñeå taâm hoàn ung dung töï taïi maëc nhöõng thuù vui khaùc cuûa ngöôøi ñôøi.
- HS lắng nghe 
Thao tác 2: Hai câu thực 
Gv yêu cầu HS đọc hai câu thực và phân tích :
HS thực hiện
Kết quả :
GV định hướng
HS lắng nghe và ghi nhận
* Gv giảng : 
Xây dựng hệ thoáng töø ngöõ ñoái laäp nhö vaäy NBK boäc loä roõ thaùi ñoä cuûa mình: cho thaáy söï khaùc bieät giöõa oâng & nhöõng ngöôøi khaùc ñoù laø caùch löïa choïn cho mình moät cuoäc soáng” laùnh ñuïc tìm trong”.
“nôi vaéng veû’-> yeân aû, eâm ñeàm.
“ choân lao xao”-> xoâ boà, oàn aû, ñaày nhöõng ganh ñua, thuû ñoaïn-> choán cöûa quyeàn.
* Gợi ý : 
Nhö vaäy em hieåu nhö theá naøo veà caùi “daïi” cuûa NBK & caùi “ khoân” cuûa ngöôøi ñôøi.
“Daïi “ ôû ñaây theå hieän moät loái soáng cao ñeïp , moät tö töôûng , nhaân caùch thanh cao, không maøng danh lôïi , không nuoâi cô möu, không chòu luoàn cuùi, mua danh , baùn töôùc, tham nhöõng ñieàu phuø phieám.
Ñuùng nhö oâng ñaõ noùi:
“ Khoân maø khoân ñoäc laø khoân daïi
 Daïi voán hieàn laønh aáy daïi khoân”
 (Thô Noâm-94)
- HS lắng nghe
Thao tác 3: Hai câu luận
Gv gọi HS đọc và phân tích hai câu luận 
Moãi töø , moãi chöõ ñöôïc NBK söû duïng raát ñaét, raát tinh teá, hieäu quaû, em haõy phaân tích ñeå thaáy ñöôïc caùi taøi ñoù cuûa oâng? 
Em coù nhaän xeùt gì veà hình aûnh thô ?hình aûnh ñoù göûi gaém ñieàu gì?
HS đọc và suy nghĩ trả lời 
kết quả : 
Gv giảng và định hướng
Thu –aên maêng truùc
Ñoâng – aên giaù
->thanh ñaïm, bình dò nhöng k khaéc khoå, cô cöïc.
Xuaân-taém hoà sen
Haï-taém ao
->loái sinh hoaït giaûn dò.
à Con ngöôøi thuaän theo tự nhiên hoøa hôïp vôùi thiên nhiên , muøa naøo thöùc aáy, muøa naøo öùng vôùi thu vui aáy.
* Gv bình : 
NBK hoøa cuøng sinh hoaït cuûa ngöôøi noâng daân. Ta k coøn thaáy moät Traïng Trình ,không thaáy tö theá cao ngaïo , chieãm treä cuûa moät oâng quan maø chæ hieän leân ôû ñaây moät laõo noâng tri ñieàn Trôû veà vôùi thieân nhieân, veà nôi vaéng veû laø tìm ñeán cs bình dò ,thanh tao. ÔÛ ñoù con ngöôøi vaø tn hoøa vaøo nhau.Ñoù cuõng moät laàn nöõa theå hieän saâu saéc hôn veû ñeïp taâm hoàn cuûa NBK. 
* Giáo dục kĩ năng sống : 
GV yêu cầu HS lieân heä vôùi moät boä phaän , moät lôùp ngöôøi trong xã hội hieân nay thöôøng tìm moïi caùch ñeå toû ra mình cao quyù hôn ngöôøi khaùc và chọ cách sống cao sang , tập theo thương lưu.Theo em điều đó đúng và có giúp gì cho bản thân? E có như thế không?
HS suy ngẫm và trả lời
Thao tác 4: Hai câu kết 
GV gọi HS đọc hai câu kết vfa phân tích : Trieát lí NBK ñöa ra ôû hai caâu cuoái laø gì? Noù lí giaûi như thê nào cho nhöng caâu thô treân?
HS thực hiện
KẾT QUẢ :
-GV giảng và định hướng 
- HS ghi nhận
Trieát lí:
->danh voïng ,tieàn taøi cuõng chæ laø phuø du.Taát caû seõ voâ nghóa sau moät caùi kheùp maét kheõ khaøng.
->yù nghóa giaùo duïc: Con ngöôøi soáng ôû treân ñôøi neân thuaän theo leõ ñôøi, thuaän theo töï nhieân, soâng sao cho thanh thaûn. Ñuøng vì duïc voïng cuûa mình maø baát chaâp taát caû.Taât caû roài chæ nhö moät giaác mô.
Gv lieân heä vôùi nhöõng baøi thô khaùc cuûa caùc nhaø thô cuøng thôøi ñeå thaáy ñöôïc ñaây laø caùi nhìn tích cöïc cuûa moät thôøi ñaïi vaø cho ñeán hoâm nay noù vaãn coøn nguyeân giaù trò.Qua ñoù giaùo duïc tö tuôûng soáng, loái soáng tích cöïc cho HS. 
* Caâu hoûi thaûo luaän rèn kĩ năng cho HS : 
Em hieåu theá naøo veà yù nghóa caùi maø NBK goïi laø “nhaøn”?
Hs phát biểu 
- laø khoâng tranh ñua,khoâng maøng danh lôïi, khoâng bon chen, khoâng cô möu, töï duïc.
 - laø soáng thanh thaûn, an nhieân, töï taïi bôûi nhöõng thuù vui rieâng cuûa mình. 
Nhö vaäy “nhaøn” ôû ñaây k ñôn thuaàn laø nhaøn haï veà theå xaùc hay ñuùng hôn NBK k noùi veà caùi nhaøn theå xaùc, laø k laøm gì maø oâng muoán ñeà cao caùi nhaøn trong taâm hoàn con ngöôøi, caùi thanh thaûn , an nhieân.
Hoạt động 3: tổng kết
 Mục tiêu :
Nhấn mạnh và khắc sâu ý nghĩa bài thơ
Hiểu nghệ thuật bài thơ
Tổ chức thực hiện
GVgọi HS đọc ghi nhớ 
HS ghi nhớ bài
* Kết luận :
- GV định hướng:
Lối sống nhàn
Biết giữ nhân cách
I.Giôùi thieäu chung
 1.Taùc giaû
 -NBK (1491-1585), hieäu Baïch Vaân cö só.
 -Laø oâng quan thanh lieâm , chính tröïc.
 -Laø nhaø thô lôùn cuûa dân tộc.
 .Saùng taùc 
 -“Baïch Vaân am thi taäp”
 -“Baïch Vaân quoác ngöõ thi taäp” 
 2.Vaên baûn 
Xuaát xöù : laáy trong Bạch Vân Quốc ngữ thi tập”
Boá cuïc: ñeà ,thöïc, luaän, keát.
II.Ñoïc hieåu
 1.Hai caâu ñeà
 “Moät mai.. 
 Thô thaån . “
 -“moät”
-> saün saøng ,chaéc chaén. 
 - mai, cuoác, caàn caâu : vaät duïng quen thuoäc cuûa nhaø noâng.
-“thô thaån”:ung dung ,ñieàm nhieân, thanh thaûn.
à Hai caâu thô theå hieän quan nieäm veà cuộc sống nhaøn taûn, gaàn guõi vôùi daân.
2. Hai caâu thöïc
 “Ta daïi ta..
 Ngöôøi khoân.”
- Töø ngöõ ñoái laäp:
 ta >< ngöôøi
 daïi >< khoân
 vaéng ve û>< lao xao 
à Hai caâu thöïc nhaán maïnh veû ñeïp nhaân caùch NBK: veà vôùi tự nhiên , soáng thoaùt khoûi voøng danh lôïi ñeå taâm hoàn an nhieân, khoaùng ñaït.
3. Hai caâu luaän
 “Thu aên.
 Xuaân taém..”
-thu-maêng truùc
-ñoâng-giaù
->moùn aên daân daõ, thanh ñaïm.
-xuaân- taém hoà sen
-haï - taém ao
-> thuù vui thanh baàn, khoâng kieåu caùch.
à NBK choïn cho mình moät cuộc 
sốnghôïp vôùi töï nhieân, hoøa vôùi ñôøi thöôøng , bình dò maø khoâng keùm phaàn thanh cao.
4. Hai caâu keát
 “Röôïu 
 Nhìn xem”
-> trieát lí: danh voïng, tieàn taøi ñeàu chæ laø hö voâ.
à caùi nhìn cuûa moät baäc ñaïi nhaân, ñaïi trí.
III. GHI NHỚ : SGK
4. Cuûng coá:1p
 -Nhaân caùch cao ñeïp cuûa NBK?
 -Trieát li soáng saâu saéc? - Hiểu được tính tích cực và sâu sắc trong quan niệm sông nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
 - Nắm được những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ.
- Hoïc baøi cuõ: Hoïc thuoäc baøi thô chuù yù nhöõng neùt ñaëc saéc ngheä thuaät, noäi dung vaø nhaân caùch cuûa taùc giaû.
5. Daën doø:1p
Hoïc baøi.
 Chuaån bò baøi môùi: Ñoïc “Tieåu Thanh kyù” – Nguyeãn Du 
Câu hỏi:
1. Nêu vài nét về tác phẩm ?
2. Caâu thô ñaàu cho ngöôøi ñoïc bieát ñieàu gì?
3. Taùc giaû muoái noùi gì trong 4 caâu ñaàu cuûa baøi thô, nhaát laø hai caâu 3,4 ?
4. Em hieåu caâu thô “Noãi hôøn kim coå trôøi khoân hoûi “ nhö theá naøo ? 
5. Ñoïc 2 caâu keát ta hieåu veà con ngöôøi Nguyeãn Du nhö theá naøo ? 
6. Chuû ñeà cuûa baøi thô