Giáo án Ngữ văn 10 tiết 32: Đọc văn Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
 Tieát 32
Phân môn : Đọc văn
 Ngày soạn : 20/10/10
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC DAÂN GIAN VIEÄT NAM
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT uïc tieâu:
-Cuûng coá,heä thoáng hoaù caùc tri thöùc veà VHDG VN ñaõ hoïc:ñaëc tröng cuûa VHDG ,caùc theå loaïi VHDG;giaù trò noäi dung,ngheä thuaät cuûa caùc taùc phaåm,ñoaïn trích.
-Bieát vaän duïng ñaëc tröng caùc theå loaïi cuûa VHDG ñeå phaân tích caùc taùc phaåm cuï theå.
II.THIẾT BỊ , ĐỒ DÙNG DẠY HỌC Phöông tieän daïy hoïc:
 -SGK Ngöõ vaên 10.
 -SGV Ngöõ vaên 10.
 -Saùch thieát keá Ngöõ vaên 10.
GV toå chöùc giôø daïy theo caùch keát hôïp caùc hình thöùc trao ñoåi thaûo luaän ,traû lôøi caùc caâu hoûi.
III.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY 
1. Kiểm tra bài cũ: (3P )
Bài: Luyện tập viết đoạn văn trong văn bản tự sự
Yêu cầu:
- Choïn moät vaên baûn töï söï ñaõ hoïc, laáy daãn chöùng veà caâu chuû ñeà neâu yù khaùi quaùt vaø caùc caâu trieån khai noäi dung chính.
- Töï choïn moät chuû ñeà cho moät vaên baûn töï söï, sau ñoù vieát ñoaïn vaên môû baøi cho vaên baûn ñoù. 
- GV kieåm tra vieäc laäp caùc baûng bieåu heä thoáng cuûa hoïc sinh .
2. Bài mới: (2P)
Hướng dẫn HS ôn tập Văn học dân gian
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS
NOÄI DUNG CÔ BAÛN
Hoạt động 1 : Tổ chức cho HS nhắc lại các khái niệm VHDG đã học 
Mục tiêu cần đạt
Ôn tập kiến thức văn học dân gian
Hệ thống kiến thức thể loại văn học dân gian đã học phần đọc văn
Hiểu được ý nghĩa của văn học dân gian trong chương trình ngữ văn
Tổ chức thực hiện
Thao tác 1 : Định nghĩa VHDG?
+ GV : Thế nào là VHDG ?
+ HS : Nhắc lại
* Kết qủa : 
- GV höôùng daãn HS oân taäp theo töøng caâu hoûi vaø baøi taäp vaën duïng trong SGK.
- HS trả lời theo kiến thức đã học 
Thao tác 2 : Nêu đặc trưng của VHDG
Chæ ra nhöõng ñaëc tröng chuû yeáu nhaát cuûa caùc theå loaïi VHDG?
HS trình baøy 
* Kết quả :
- GV choát laïi.
- HS ghi bài
Thao tác 3 : bảng tổng hợp
* Kết luận chung
 - GV nhấn mạnh về VHDG
 - HS ghi bài
Hoạt động : HD HS lập bảng nêu các thể loại của VHDG 
Mục tiêu :
trả lời câu hỏi 3/SGK
Tổ chức thực hiện 
GV yêu cầu HS hoạt động theo nhóm
* Kết qủa
 - Gv gọi HS trình bày và điền vào bảng kẻ trên bảng đen
- HS ghi lại
I . Khái niệm văn học dân gian
1.Đònh nghóa VHDG
VHDG là tác phẩm ngôn từ truyền miệng , là sản phẩm của quá trình sáng tác của tập thể phục vụ cho các sinh hoạt khác nhau của đời sống cộng đồng 
2.Ñaëc tröng:
-truyeàn mieäng.
-taäp theå.
-tính dieãn xöôùng.
-dò baûn.
3.Baûng toång hôïp caùc theå loaïi:
Truyeän DG
Caâu noùi DG
Thô ca DG
Saân khaáu DG
-Thaàn thoaïi.
-Söû thi.
-Truyeàn thuyeát.
-Truyeän coå tích.
-Nguï ngoân.
-Truyeän cöôøi.
-Truyeän thô.
-Tuïc ngöõ.
-Caâu ñoá.
-Ca dao.
-Veø.
-Cheøo.
-Tuoàng DG.
Caâu 3: Laäp baûng toång hôïp ,so saùnh caùc theå loaïi truyeän DG ñaõ hoïc?
 ® Keû baûng toång hôïp leân baûng,yeâu caàu moãi toå trình baøy 1 theå loaïi.
 GV boå sung,choát laïi kieán thöùc.
Theå loaïi
Muïc ñích saùng taùc
Hình thöùc löu truyeàn
Noäi dung phaûn aùnh
Kieåu nhaân vaät chính
Ñaëc ñieåm ngheä thuaät
Söû thi(anh huøng)
Ghi laïi cuoäc soáng vaø öôùc mô phaùt trieån coäng ñoàng cuûa ngöôøi daân TNg xöa.
Haùt-Keå
XH TNg coå ñaïi ñang ôû thôøi coâng xaõ thò toäc.
Ngöôøi anh huøng söû thi cao ñeïp,kì vó.(ÑamSaên)
So saùnh,phoùng ñaïi,truøng ñieäp taïo neân nhöõng hình töôïng hoaønh traùng,haøo huøng.
Truyeàn thuyeát
Theå hieän thaùi ñoä vaø caùch ñaùnh giaù cuûa nhaân daân ñoái vôùi caùc söï kieän vaø nhaân vaät lòch söû.
Keå-Dieãn xöôùng(leã hoäi)
Keå veà caùc söï kieän lòch söû vaø caùc nhaân vaät lòch söû coù thaät nhöng ñaõ ñöôïc khuùc xaï qua moät coát truyeän hö caáu.
Nhaân vaät lòch söû ñöôïc truyeàn thuyeát hoaù(An Döông Vöông,Mò Chaâu,Troïng Thuyû)..
Töø coát loõi söï thaät lòch söû hö caáu thaønh chuyeän mang nhöõng yeáu toá hoang ñöôøng,kì aûo.
Truyeän coå tích
Theå hieän nguyeän voïng,öôùc mô cuûa nhaân daân trong xaõ hoäi co giai caáp:chính nghóa thaéng gian taø.
Keå
Xung ñoät XH,cuoäc ñaáu tranh giöõa thieän vaø aùc,chính nghóa vaø gian taø.
Ngöôøi con rieâng(Taám),ngöôøi con uùt,ngöôøi lao ñoäng ngheøo khoå,baát haïnh,ngöôøi lao ñoäng taøi gioûi..
Hö caáu hoaøn toaøn,keát caáu theo ñöôøng thaúng,nhaân vaät chính traûi qua 3 chaëng trong cuoäc ñôøi. 
Truyeän cöôøi
Mua vui,giaûi trí;chaâm bieám,pheâ phaùn xh(GD trong noäi boä nhaân daân vaø leân aùn,toá caùo giai caáp thoáng trò).
Keå
Nhöõng ñieàu traùi töï nhieân,nhöõng thoùi hö taät xaáu ñaùng cöôøi trong XH.
Kieåu nhaân vaät coù thoùi hö taät xaáu(anh hoïc troø giaáu doát,thaày lí tham tieàn)
Ngaén goïn,tình huoáng baát ngôø,maâu thuaãn phaùt trieån nhanh,keát thuùc ñoät ngoät ñeå gaây cöôøi.
Caâu 4: Noäi dung,ngheä thuaät cuûa theå loaïi ca dao?
 a.Noäi dung: 
 -CD than thaân: thöôøng laø lôøi ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi phong kieán:
 +thaân phaän bò phuï thuoäc vaøo ngöôøi khaùc trong xaõ hoäi.
 +giaù trò toát ñeïp cuûa hoï khoâng ñöôïc ai bieát ñeán.
 ® BPNT so saùnh,aån duï :taám luïa ñaøo,cuû aáu gai,
 Ca dao yêu thöông tình nghóa:tình caûm ,phaåm chaát cuûa ngöôøi lao ñoäng:
 +tình baïn cao ñeïp.
 +tình yeâu tha thieát maën noàng.
 +tình nghóa thuyû chung cuûa con ngöôøi trong cuoäc soáng.
 ® BPNT:duøng nhöõng bieåu töôïng :taám khaên,ngoïn đèn,caùi caàu,con thuyeàn,bến nöôùc,göøng cay-muoái maën,
 -CD haøi höôùc :taâm hoàn laïc quan yeâu ñôøi cuûa ngöôøi lao ñoäng trong cuoäc soáng vaát vaû,laém noãi lo toan.
 b.NT: söû duïng nhieàu bieän phaùp ngheä thuaät mang tính truyeàn thoáng cuûa saùng taùc dg:duøng nhöõng moâtíp,aån duï,nhaân hoaù,
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT 
Hoạt động 3: Luyện tập 
Mục tiêu :
Bài tập – SGK và vận dung kiến thức đã học hiểu bài 
Tổ chức thực hiện
GV coù theå chia nhoùm HS ñeå hoïc phaàn naøy. Caùc nhoùm neâu yù kieán cuûa mình,cuoái cuøng GV boå sung,choát laïi kieán thöùc
Caâu 1: 
-Yeâu caàu HS tìm ra 3 ñoaïn vaên ñöôïc noùi tôùi.
* Kết quả :
- GV chốt ý 
- HS ghi lại
Câu 2: Bi kòch Mî Chaâu-Troïng Thuyû:
GV : HS trình bày
HS phát biểu 
III. Bài tập
Câi 1/ SGK
+Ñ1:”ÑS rung khieân muùachaõo coät traâu.”
 +Ñ2:”ÑS laïi muùakhoâng thuûng.”
 +Ñ3:”Vì vaäytrong buïng meï.”
 -NT mtaû nv anh huøng:so saùnh,phoùng ñaïi,truøng ñieäp ñöôïc duøng nhieàu,saùng taïo,trí töôûng töôïng phong phuù.
 -Hieäu quaû NT:toâ ñaäm veû ñeïp kì vó cuûa ngöôøi anh huøng trong khoâng gian hoaønh traùng.
Câu 2: Xem bảng dưới
Caâu 2: Bi kòch Mî Chaâu-Troïng Thuyû:
Coát loõi söï thaät lòch söû
Bi kòch ñöôïc hö caáu
Chi tieát hoang ñöôøng,kì aûo
Keát cuïc bi kòch
Baøi hoïc ruùt ra
Cuoäc xung ñoät ADV-Trieäu Ñaø thôøi Aâu Laïc ôû nöôùc ta.
Bi kòch tình yeâu(ñöôïc loàng vaøo bi kòch gia ñình,quoác gia)
-Thaàn Kim Quy.
-Laãy noû thaàn.
-Ngoïc trai-gieáng nöôùc.
-Ruøa Vaøng reõ nöôùc daãn ADV xuoáng bieån.
Maát taát caû:
-ñaát nöôùc.
-gia ñình.
-tình yeâu.
Caûnh giaùc giöõ nöôùc :k chuû quan nhö ADV; k nheï daï nhö MC
Caâu 3:höôùng daãn HS PT ñaëc saéc NT cuûa truyeän Taám Caùm theå hieän ôû söï chuyeån bieán cuûa hình töôïng nv Taám:
-Giai ñoaïn ñaàu: *ÔÛ gñ naøy,Taám ñöôïc mtaû ntn?Daãn chöùng?
 Yeáu ñuoái,thuï ñoäng,gaëp khoù khaên chæ bieát khoùc.
 -Giai ñoaïn sau: *Taám ñöôïc mtaû ra sao?Daãn chöùng?
 Chuû ñoäng,kieân quyeát ñaáu tranh giaønh haïnh phuùc.
 ®Ban ñaàu Taám chöa yù thöùc roõ thaân phaän mình ,maâu thuaãn chöa caêng thaúng,ñöôïc Buït giuùp ñôõ neân coøn coù söï thuï ñoäng.
 Caøng veà sau maâu thuaãn caøng caêng thaúng ñeán möùc ñoái khaùng moät maát moät coøn neân Taám ñaõ kieân quyeát ñaáu tranh ñeå ñöôïc soáng laøm ngöôøi.
 ®Ñoù laø söùc soáng cuûa con ngöôøi khi bò vuøi daäp ,laø söùc maïnh cuûa caùi thieän trongcuoäc ñaáu tranh choáng laïi vaø tieâu dieät caùi aùc.
Caâu 4:
OÂân taäp hai truyeän cöôøi ñaõ hoïc:
Teân truyeän
Ñoái töôïng cöôøi
(cöôøi ai)
Noäi dung cöôøi
(cöôøi caùi gì)
Tình huoáng cöôøi
Cao traøo ñeå tieáng cöôøi “oaø”ra
Tam ñaïi con gaø 
Thaày ñoà “doát hay noùi chöõ”
Söï daáu doát cuûa con ngöôøi
Luoáng cuoáng khi khoâng bieát chöõ “keâ”
Thaày ñoà choáng cheá baèng caâu:”Duû dæ laø chò con coâng”
Nhöng noù phaûi baèng hai maøy
Thaày lí vaø Caûi
Tình huoáng bi-haøi kòch cuûa vieäc hoái loä vaø aên hoái loä 
“Tieàn maát- taät mang”
Khi thaày lí noùi caâu :”Nhöng noù phaûi baèng hai maøy”
Caâu 5: Oân taäp veà ca dao:
 a.Ñieàn tieáp töø vaøo caùc baøi ca dao:
 -Thaân em nhö haït möa raøo
 Haït rôi xuoáng gieáng,haït vaøo vöôøn hoa.
 -Thaân em nhö traùi baàn troâi
 Gioù daäp soùng doài bieát taáp vaøo ñaâu?
 -Thaân em nhö caùi quaû xoaøi treân caây
 Noù ñaùnh luùc la luùc laéc treân caønh.
 -Chieàu chieàu ra ñöùng ngoõ sau
 Troâng veà queâ meï ruoät ñau chín chieàu.
 -Chieàu chieàu maây phuû Sôn Traø
 Loøng ta thöông baïn nöôùc maét vaø loän côm.
 -Chieàu chieàu laïi nhôù chieàu chieàu
 Nhôù ngöôøi yeám traéng daûi ñieàu thaét löng.
®Moâ thöùc môû ñaàu caùc baøi ca dao ñöôïc laëp laïi coù taùc duïng nhaán maïnh ñeå taêng theâm maøu saéc gôïi caûm cho ngöôøi nghe,ngöôøi ñoïc.
 b.Thoáng keâ caùc hình aûnh aån duï: taám luïa ñaøo,cuû aáu gai,taám khaên,ngon neon,traêng,sao,maët trôøi
 ®Caùc hình aûnh trong cuoäc soáng ñôøi thöôøng,trong thieân nhieân,vuõ truï ñöôïc naâng leân thaønh hình aûnh aån duï neân deã caûm nhaän,ñem laïi hieäu quaû NT cao.
c.Tìm theâm moät soá baøi CD:
-Chieác khaên,caùi aùo:
+Göûi khaên,göûi aùo,göûi lôøi
Göûi ñoâi chaøng maïng cho ngöôøi ñaèng xa.
+Nhôù khi khaên môû,traàu trao
Mieäng chæ cöôøi nuï bieát bao nhieâu tình.
 -Noãi nhôù cuûa ñoâi löùa ñang yeâu:
+Nhôù ai côm chaúng buoàn aên
Ñaõ böng laáy baùt laïi daèn xuoáng maâm.
+Nhôù ai boåi hoåi boài hoài
Nhö ñöùng ñoáng löûa nhö ngoài ñoáng than.
-Bieåu töôïng caây ña;beán nöôùc;con thuyeàn;göøng cay-muoái maën:
+Thuyeàn ôi coù nhôù beán chaêng
Beán thì moät daï khaêng khaêng ñôïi thuyeàn.
+Caây ña cuõ,beán ñoø xöa
Boä haønh coù nghóa naéng möa cuõng chôø.
+Traêm naêm ñaønh loãi heïn hoø
Caây ña beán cuõ con ñoø khaùc ñöa
+Tay naâng cheùn muoái,ñóa göøng.
Göøng cay muoái maën xin ñöøng queân nhau.
d.CD haøi höôùc:
+Xaén quaàn baét kieán cöôõi chôi
Treøo caây rau maù ñaùnh rôi maát quaàn.
 +Ngoài buoàn ñoát moät ñoáng rôm
Khoùi bay nghi nguùt chaúng thôm chuùt naøo.
Khoùi leân ñeán taän Thieân Taøo
Ngoïc Hoaøng phaùn hoûi:”Thaèng naøo ñoát rôm?”
Caâu 6:Tìm moät soá caâu,baøi thô cuûa tg trung ñaïi,hieän ñaïi coù aûnh höôûng CD:
*Ai laøm cho böôùm lìa hoa
Con chim xanh nôõ bay qua vöôøn hoàng.
 (Ca dao)
 Thieáp nhö hoa ñaõ lìa caønh
Chaøng nhö con böôùm löôïn vaønh maø chôi.
 (“Truyeän Kieàu”-Nguyeãn Du)
*Thaân em nhö
®”Baùnh troâi nöôùc”-Hoà Xuaân Höông
*Söï tích traàu cau;Thaùnh Gioùng,
®”Ñaát nöôùc”-Nguyeãn Khoa Ñieàm:
+Ñaát nöôùc baét ñaàu vôùi mieáng traàu baây giôø baø aên
Ñaát nöôùc lôùn leân khi daân mình bieát troàng tre maø ñaùnh giaëc.
+Ñaát nöôùc laø nôi em ñaùnh rôi chieác khaên trong noãi nhôù thaàm.
*Truyeän Thaùnh Gioùng:
®”Theo chaân Baùc”-Toá Höõu:
Oâi söùc treû!Xöa trai Phuø Ñoång
Vöôn vai,lôùn boång daäy nghìn caân
Cöôõi löng ngöïa saét bay phun löûa
Nhoå buïi tre laøng,ñuoåi giaêc AÂn.
®”Toå quoác bao giôø ñeïp theá naøy chaêng?”-Cheá Lan Vieân
Moãi chuù beù ñeàu naèm mô ngöïa saét
Moãi con soâng ñeàu muoán hoaù Baïch Ñaèng.
4.Cuûng coá (22p)
Vieát moät baûn thu hoaïch ngaén veà moät vaán ñeà maø anh-chò taâm ñaéc nhaát sau khi hoïc xong phaàn VHDG VN.
-Chuaån bò baøi “KQ VHVN töø TK X- heát TK XIX”.
-5-Daën doø: (1p)
Học bài, làm bài tập và chuẩn bị bài : Traû baøi laøm vaên soá 2 vaøm baøi soá 3 ( ôû nhaø ) 
- Yêu cầu : Lập lại dàn ý cho bài viết số 2.