Giáo án môn Ngữ văn lớp 12 - Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Hồ Minh Nhân- Trường THPT Diễn châu 4- Nghệ An
 Ngày soạn: 25 tháng 9 năm 2010
 Tiết PPCT:
 Tên bài dạy: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT BÀI THƠ, ĐOẠN THƠ
MỤC TIÊU BÀI DẠY: Giúp h/s :
Có kỹ năng vận dụng các thao tác phân tích, bình luận, chứng minh, so sánh để làm bài nghị luận văn học
Biết cách làm bài nghị luận một đoạn thơ, bài thơ
PHƯƠNG PHÁP VÀ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI DẠY
I-Bài cũ:
Thông điệp mà tổng thư ký Liên hiệp quốc Cô- Phi An- nan muốn gửi tới mọi người trong bài viết “ Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS” là gì?
Tại sao bài văn có sức thuyết phục mạnh mẽ?
II-Bài mới: Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ
TG
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt được
GV chép bài thơ lên bảng- hướng dẫn h/s tìm hiểu qua hai công đoạn: Tìm hiểu dề và lập dàn ý
Câu hỏi:
- Nêu hoàn cảnh ra đời bài thơ?
- Nêu nội dung và nghệ thuật bài thơ?
Câu hỏi: Mở bài khi phân tích bài thơ này, cần nêu những gì?
Câu hỏi: Phân tích bài thơ như thế nào?
Câu hỏi: Cần khai thác những yếu tố nào?
Câu hỏi: Qua các yếu tố nghệ thuật, ta thấy bức tranh thiên nhiên hiện lên ntn?
Câu hỏi: Nhận định giá trị tư tưởng và nghệ thuật bài thơ?
H/S đã có hiểu biết qua dữ liệu 1, nên ở dữ liệu 2 chỉ hướng dẫn là chủ yếu
Câu hỏi: Hãy nêu nội dung và nét nghệ thuật nổi bật của đoạn thơ?
Câu hỏi: Về ND, đoạn thơ có những ý nào? Cần chú ý những yếu tố nào về nghệ thuật?
Câu hỏi: Trình bày cách làm bài văn nghị luận bài thơ, đoạn thơ?
H/S đọc phần ghi nhớ trong SGK
 I- Tìm hiểu dữ liệu
Tìm hiểu đề và lập dàn ý
Đề bài: 
* Đề 1: Phân tích bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh
a) Tìm hiểu đề:
- Hoàn cảnh ra đời:
+ Những năm đầu cuộc k/c chống Pháp, nơi núi rừng chiến khu Việt Bắc
+ Hồ Chủ Tịch trực tiếp lãnh đạo cuộc k/c 
 - Giá trị nội dung và nghệ thuật:
+ ND: Bức tranh thiên nhiên núi rừng VB trong đêm trăng; tâm trạng của Bác Hồ 
+ NT: Tả cảnh: Hình ảnh, âm thanh; tả tình:Chưa ngủ, lo nỗi nước nhà
b) Lập dàn ý
- Mở bài: +Giới thiệu hoàn cảnh ra đời
 + Nêu khái quát nội dung – nghệ thuật
- Thân bài: Phân tích hai ý
+ Bức tranh đêm trăng nơi núi rừng chiến khu Việt Bắc: Thể hiện ở hai câu đầu
Các từ miêu tả âm thanh: Tiếng suối trong, thủ pháp so sánh: như tiếng hát xa
Các từ miêu tả hình ảnh: Trăng, cổ thụ, hoa
Thiên nhiên thơ mộng, huyền ảo, lôi cuốn lòng người
+ Tâm trạng Bác Hồ: hai câu sau
Cảnh đẹp, Bác thao thức không ngủ
Vì mải lo lắng cho cuộc k/c
Cấu tứ độc đáo: Bác chưa ngủ không phải vì ngắm cảnh đẹp mà vì lo lắng cho vận mệnh đất nước
Bài thơ thể hiện phẩm chất con người Bác Hồ- Luôn lo nghĩ cho dân , cho nước; nghệ thuật tả cảnh , tả tình độc đáo. Bài thơ kết hợp tính chất Cổ điển và tinh thần hiện đại
c) Kết bài:Đánh giá khái quát ý nghĩa- giá trị: Sự hài hòa giữa tâm hồn nghệ sỹ và ý chí chiến sỹ
* Đề 2: Phân tích một đoạn thơ trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu ( Đoc SGK)
a) Tìm hiểu đề:
- Xuất xứ đoạn thơ:Trich từ bài thơ VB của Tố Hữu sáng tác 1954. Bài thơ có hai phần. Đoạn trích thuộc phần 1
- Nội dung và nghệ thuật:
+ ND: Khí thế cuộc k/c chống Pháp
+ NT: Nghệ thuật miêu tả quang cảnh, khí thế chiến trường
b) Lập dàn ý:
- Mở bài: + Nêu xuất xứ
 + Giá trị đoạn thơ
 + Chép nguyên văn
Thân bài: 
* Về ND: Có hai ý qua hai đoạn
+ Tám câu đầu: Tác giả nhớ lại quang cảnh và khí thế chiến đấu sôi động, hào hùng của cuộc k/c ở chiến khu VB
+ Bốn câu sau: Nhớ lại tin vui chiến thắng từ mọi miền đất nước tiếp nối báo về
* Về NT: Chú ý các từ ngữ, hình ảnh: Đêm đêm, rầm rập, quân đi điệp điệp , trùng trùng, ánh sao đầu súng, dân công đỏ đuốcCác biện pháp tu từ: So sánh, phóng đại, từ láy hoàn toàn; giọng thơ hào hùng, sôi nổi
c) Kết bài: Đánh giá chung
Thể hiện thành công cảm hứng ngợi ca cuộc kháng chiến
II) Cách làm bài: 
Tìm hiểu đề: Hoàn cảnh ra đời, hoặc xuất xứ, nêu kq giá trị hoặc chủ đề 
Phân tích: Tìm hiểu, đánh giá các mặt nội dung, nghệ thuật qua các chi tiết
III) Ghi nhớ:
III- Luyện tập: Phân tích đoạn thơ trong bài thơ Tràng giang của Huy Cận( H/S đã được học tp, GV chỉ gợi ý phân tích tâm trạng qua nghệ thuật miêu tả). H/S về nhà thực hành