Giáo án môn Ngữ văn 12 - Tiết 82, 83: Ông già và biển cả

 Ngày soạn:28/02/2011
 Ngày giảng:02/03/2011
 Tiết 82-83 ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ
(Trích-Hê-minh-uê)
A. MỤC TIÊU: 
	Giúp học sinh:
-Bước đầu nắm được nguyên lí "tảng băng trôi" của Hê-ming-uê, qua đó hiểu được sự tin tưởng và nghị lực, vào sức mịnh tin thần và niềm kiêu hãnh vê con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị nhưng rất to lớn của nhà văn.
-Khám phá nghệ thuật kể chuyên độc đáo, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lời văn kể chuyện và lời văn miêu tả cảnh vật, miêu tả đối thoại và độc thoại nội tâm.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY: 
-Phát vấn-Gợi mở-Nêu vấn đề-trao đổi thảo luận
C. CHUẨN BỊ GIÁO CỤ: 
 * Giáo viên	: Soạn giáo án. 
 * Học sinh	: Soạn bài.
D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 
1. Ổn định lớp - kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:	 
3. Nội dung bài mới: 
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
Ho¹t ®éng 1: §äc hiÓu tiÓu dÉn.
Gi¸o viªn yªu cÇu mét häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn.
- Nªu nh÷ng ý chÝnh vÒ Hª-minh-uª, tiÓu thuyÕt ¤ng giµ vµ biÓn c¶, vÞ trÝ ®o¹n trÝch häc.
Häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n. Gi¸o viªn nhËn xÐt vµ tãm t¾t nh÷ng néi dung c¬ b¶n.
Häc sinh ®äc ë nhµ, ®Õn líp tãm t¾t theo yªu cÇu cña Gi¸o viªn.
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh l­ít nhanh vµ tãm t¾t ®o¹n trÝch, sau ®ã nªu mét sè c©u hái vµ h­íng dÉn th¶o luËn
Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc hiÓu v¨n b¶n ®o¹n trÝch.
.
-NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ hai h×nh t­îng næi bËt trong ®o¹n trÝch: «ng l·o vµ con c¸ kiÕm.
- H×nh ¶nh nh÷ng vßng l­în cña con c¸ kiÕm ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i trong ®o¹n v¨n gîi lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm g× vÒ cuéc ®Êu gi÷a «ng l·o vµ con c¸ (thêi ®iÓm, phong ®é, t­ thÓ,)?
- C¶m nhËn vÒ con c¸ kiÕm tËp trung vµo nh÷ng gi¸c quan nµo cña «ng l·o? Chøng minh r»ng nh÷ng chi tiÕt nµy gîi lªn sù tiÕp nhËn tõ xa ®Õn gÇn, tõ bé phËn ®Õn toµn thÓ.
- H·y ph¸t hiÖn thªm mät líp nghÜa míi: ph¶i ch¨ng «ng l·o chØ c¶m nhËn ®æi t­îng b»ng gi¸c quan cña mét ng­êi ®i s¨n, mét kÎ chØ nh»m tiªu diÖt ®æi thñ cña m×nh? H·y t×m nh÷ng chi tiÕt chøng tá mét c¶m nhËn kh¸c l¹ ë ®©y, tõ ®ã nhËn xÐt vÒ mèi liªn hÖ gi÷a «ng l·o vµ con c¸ kiÕm.
- So s¸nh h×nh ¶nh con c¸ kiÕm tr­íc vµ sau khi «ng l·o chiÕm ®­îc nã. §iÒu nµy gîi cho anh (chÞ) suy nghÜ g×? V× sao cã thÓ coi con c¸ kiÕm nh­ mét biÓu t­îng?
- Xan-ti-a-g« lµ mét con ng­êi nh­ thÕ nµo?
Häc sinh th¶o luËn vµ tr×nh bµy.
Gi¸o viªn yªu c©u häc sinh ®äc l¹i ®o¹n trÝch vµ th¶o luËn:
C©u hái: Ngoµi viÖc miªu tr¶ b»ng lêi cña ng­êi kÓ chuyÖn, cßn cã lo¹i ng«n ng÷ nµo trùc tiÕp nãi lªn hµnh ®éng vµ th¸i ®é cña «ng l·o tr­íc con c¸ kiÕm n÷a kh«ng? Sö dông lo¹i ng«n nh÷ nµy cã t¸c dông g× khi nói lªn mèi quan hÖ gi÷a «ng l·o vµ con c¸ kiÕm?
Häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n víi v¨n b¶n råi th¶o luËn nhãm, tr¶ lêi c©u hái.
- H·y rót ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung vÒ nghệ thuật ®o¹n trÝch.
Häc sinh tù viÕt phÇn tæng kÕt.
-Nêu chủ đề của đoạn trích?
I-Tìm hiểu chung :
1-Tác giả 
-Ơ-nít Hê-minh-uê (1899-1961).Là nhà văn Mĩ 
-Ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới.
-1954 được trao giải thưởng Nô-ben về văn học
+Yêu nhiên nhiên hoang dại,thích phiêu lưu mạo hiểm
+Suốt cuộc đời ước mơ “viết một áng văn xuôi giản dị và trung thực về con người”.
*Tác phẩm tiêu biểu (sgk)
2-Tác phẩm : “Ông già và biển cả” (1952)
a-Tóm tắt truyện :
 Chuyện kể về ông lão Xan-ti-a-gô 74 tuổi, thường đánh cá ở vùng nhiệt lưu, Suốt tám mươi tư ngày liền không bắt được con cá nào Thế rồi, một mình ra khơi, ông đi thật xaàlão buông câu-thả một lúc 4 dây câu. Ngày thứ tám mươi lăm, có một con cá kiếm đã cắn câu àSuốt ba ngày hai đêm, lão phải vật lộn với nó, cuối cùng lão đã chiến thắng, rồi đưa cá vào bờ àĐàn cá mập kéo đến, rỉa thịt cá kiếm, lão phải tiếp tục đương đầu với đàn cá dữ àNhưng khi đưa được con cá vào bờ, nó chỉ còn lại một bộ xương khổng lồ 
b-Nghệ thuật :
+ “Ông già và biển cả” có cốt truyện đơn giản, nhân vật ít, ngôn từ không nhiều, lối viết giản dị, song phần chìm của nó rất lớn, gợi ra nhiều tầng nghĩa.
+ Nhà văn không công khai phát ngôn ý tưởng của mình , mà tạo ra nhiều “khoảng trống”, xây dựng hình tượng để người đọc tự suy ngẫm, tự phẩm bình và rút ra nhận xét.
à Đó là biểu hiện của nguyên lí sáng tác do nhà văn đề ra: Tác phẩm nghệ thuật như một “tảng băng trôi” nó gồm 1 phần nổi và 7 phần chìm (phần chìm chính là cái đích nhà văn hướng tới)
3.Đoạn trích :
*Vị trí đoạn trích: 
+Nằm ở phần cuối truyện.
*Tóm tắt đọan trích:
+Kể lại việc ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm 
*Bố cục : 
Có thể chia đoạn trích làm hai phần.
Phần 1: “Từ đầubồng bềnh theo sóng”: Diễn biến cuộc chinh phục con cá kiếm của ông lão
Phần 2 : “còn lại”: Hành trình trở về của ông lão
II-§äc - hiÓu đoạn trích :
1-VÎ ®Ñp h×nh tượng con cá kiếm : 
a-Vẻ đẹp cá kiếm qua các vòng lượn :
-Mặt trời mọc lần thứ ba, con cá bắt đầu lượn vòng.
-Hình ảnh của những vòng lượn được lặp đi lặp lại nhiều lần: 
“Vòng tròn lớn” ; “Con cá đã quay tròn, nhưng con cá chậm rãi lượn vòng” “vòng tròn hẹp dần”.
àNhững cố gắng cuối cùng nhưng hết sức mãnh liệt của con cá, tìm cách thoát khỏi sợi dây câu của ông lão 
b-Vẻ đẹp của cá kiếm qua cảm nhận của ông lão :
Xúc giác
Thị giác
-Qua những vòng lượn của con cá .
+Vòng tròn lớn (xa)àVòng tròn nhỏ dần (gần)
-Áp lực của sợi dây, rất nặng
-Sự vùng vẫy của con cá.
-Cảm giác đau đớn nơi bàn tay
àcảm nhận qua gián tiếp
-Đến vòng thứ ba thấy con
cá, một con cá khổng lồ.
-Cái đuôi lớn hơn cả chiếc 
lưỡi hái lớn, thân hình đồ sộ
cánh vi xếp lại, bộ vi to sụ 
bên sườn xoè rộng.
-Thân hình và cái đuôi được
đặc tả sự đồ sộ to lớn .
ànhìn thấy trực tiếp con mồi
àVẻ đẹp dũng mãnh và mạnh mẽ của con cá được cảm nhận từ 
gián tiếp đến trực tiếp (từ xúc giác đến thị giác), từ xa đến gần, cảm 
nhận từng bộ phận đến toàn thể.
-Con cá mang vẻ đẹp biểu tượng của thiên nhiên : tính chất kiêu hùng, kì vĩ. 
c-Vẻ đẹp của cá kiếm qua cuộc đấu trí của ông lão với con cá:
Con cá kiếm
Ông lão Xan-ti-a-gô
-Khi bị cắn câu,con cá bắt đầu bơi lượn vòng tròn.
-Khi con cá lồng lộn kéo thuyền đi,cố tìm cách thoát khỏi sự bủa vây của ông lão.
-Khi bắt đầu thấm mệt, nó bắt đầu bơi chậm rãi, nhưng vẫn cố gắng tìm cách thoát khỏi sợi dây 
.-Khi bị lao đâm dường như nó không chấp nhận cái chết,..nhưng phái đành chấp nhận thất bại.
-Khi dây chùng ông lão thu dây vào rất nhẹ nhàng.
-Ông lão giữ yên sợi dây trong tư thế sẵn sàng chiến đấu,
-Ông lão thu dần sợi dây vào để áp sát cá kiếm,tìm cơ hội để giết nó lúcbuông lúc kéo rất nhịp nhàng cho tới khi vòng dây thu hẹp, con cá bắt đầu xuất hiện. 
-Ông lão dùng lao, dồn lực đâm con 
cá , và cuối cùng cũng giết được nó
àCa ngợi sự kiên cường, dũng cảm của ông lão ngư phủ lành nghề, dày dạn kinh nghiệm, đồng thời đối thủ của ông con cá cũng rất kiên cường chẳng kém 
d-Vẻ đẹp của cá kiếm trước khi chết :
àDường như nó không chấp nhận cái chết , phóng vút lên , phô hết tầm vóc khổng lồ và sứcmạnh .
à Vẻ đẹp của cá kiếm được nhìn ở nhiều góc độ khác nhau:
Biểu tượng sức mạnh của thiên nhiên : hùng vĩ , kiêu hùng
2-Hình tượng của ông lão :
a-Vẻ đẹp trí tuệ, sức mạnh của con người trước thiên nhiên:
Ông lão đã chiến thắng cá kiếm bằng niềm tin, ý chí và nghị lực cùng với tay nghề điêu luyện, nhiều kinh nghiệm .
àCuộc chiến giữa ông lão và con cá kiếm là cuộc chiến của hai đối thủ được xem là “Kì phùng địch thủ”.Từ đó, khẳng định vẻ đẹp của ông lão và cá kiếm.
àlà biểu tượng cho trí tuệ con người chinh phục sức mạnh của thiên nhiên .
b-Vẻ đẹp của con người trước thách thức tiềm ẩn của tự nhiên:
+ “Bắt được con cá lão cứ nghĩ là chỉ có trong giấc mơ, nhưng khi thấy con cá tung mình lên khỏi mặt nước, lơ lửng bất động trong không trung trước lúc rơi xuống thì lão chắc chắn nó là sự thật ”
àCon cá là biểu tượng ước mơ đẹp mà cả đời của lão tìm kiếm . 
+ Nhưng khi đưa con cá vào bờ thì một con cá mập đầu tiên xuất hiện tấn công con cá kiếm . 
àCon người luôn đối mặt với những kẻ thù vô hình, và cuộc đấu tranh sinh tồn luôn tiếp diễn, mỗi lúc lại khó khăn, và quyết liệt hơn.
àTác giả miêu tả vẻ đẹp cá kiếm , cũng nhằm đề cao vẻ đẹp của con người .
3-Nghệ thuật 
a-Ngôn ngữ : 
+Lão nghĩ : (độc thoại nội tâm ) 24 lần , trước khi giết cá kiếm là 15 lần, sau khi giết cá kiếm 9 lần àtâm trạng, và những suy nghĩ của ông lão..
+Lão nói lớn (18 lần) kể cả lần lão hứa à ngôn từ đối thoại (thực chất nó là lời độc thoại), ông lão phân thân như nói với chính mình, để tìm nguồn động viên, vượt qua thử thách, gian nan
b-Văn tả kết hợp với kể, tạo ra nhiều “khoảng trống” 
+Ví dụ khi tả sợi dây câu : “Thế rồi sợi dây câu thoát đi mất []àcó thể hiểu thêm là : Lão sợ sợi dây đứt nên buông dây ra
+Hay là : “..con cá là vận may của ta ..”à ta hiểu thêm là : “ông lão đã vượt qua được vận rủi..” thể hiện hàm súc, ngắn gọn . Giúp người đọc như trực tiếp chứng kiến sự việc, và bình luận về tác phẩm.
c-Xây dựng biểu tượng: đối lập, tương đồng rất độc đáo.(cá kiếm và ông lão )
àNghệ thuật bậc thầy viết văn của Hê-minh-uê .àBiểu hiện Nguyên lí sáng tác : tác phẩm nghệ thuật như một “ tảng băng trôi ”.
III-Chủ đề 
 Thông qua hình tượng ông lão quật cường , chiến thắng con cá kiếm bằng kĩ năng và tay nghề điêu luyện, tác giả gửi gắm niềm tin lớn lao vào con người . Trong bất kì hoàn cảnh nào “Con người có thể bị huỷ diệt nhưng không thể bị đánh bại”.
4. Cñng cè- DÆn dß:
 -N¾m néi dung, nghÖ thuËt ®o¹n trÝch. 
-Tªn t¸c phÈm nguyªn v¨n tiÕng Anh: the old man and the sea. C¸c b¶n dÞch cña ViÖt Nam ®Òu bæ sung thªm mét ®Þnh ng÷ "¤ng g× vµ biÓn c¶". Nªu dÞch ®óng nguyªn v¨n chØ lµ: "¤ng giµ vµ biÓn". Anh (chÞ) thÝch lèi dÞch nµo h¬n? V× sao?
-TiÕt sau häc Lµm v¨n.